door: Leo Aquina | 12 november 2019

"Voetbal is ongeschikt om goed te leren bewegen", zegt Frans Bosch stellig. "Wie goed wil leren bewegen, kan beter gaan tennissen." Bosch schreef het boek 'Anatomie van de wendbaarheid', waarin hij zich specifiek richt op beweeganalyse in spelsporten. Hij zet zich nadrukkelijk af tegen de utopische kijk op bewegen, waarin de coach uitgaat van een ideale beweging. Volgens Bosch moet niet de ideale beweging, maar de beperking van het lichaam en de manier waarop het lichaam zichzelf organiseert uitgangspunt zijn van de bewegingsleer. Met zijn aanpak boekte Bosch succes bij onder meer de nationale rugbyteams van Wales en Japan. Komend jaar gaat hij als consulent aan de slag in de Amerikaanse Major League Baseball.

Om te illustreren op welke manier zijn aanpak verschilt van de traditionele 'utopische' kijk op bewegen, gebruikt Frans Bosch een voorbeeld uit het honkbal: "Traditionele experts en coaches in het honkbal vinden dat een pitcher als hij de bal werpt, kort voor de armactie het achterste been zover mogelijk moet doorstrekken. Daardoor kun je maximale kracht meegeven aan de gegooide bal. Daarmee ga je voorbij aan de restricties van het lichaam." Volgens Bosch is dit een van de oorzaken dat nogal wat pitchers in het Amerikaanse honkbal vroeger of later in hun carrière geopereerd moeten worden aan hun elleboog, de zogenaamde 'Tommy John-operatie'. Bosch: "De schokken die door het systeem gaan als je het verkeerd belast worden het eerst problematisch op de plek waar je het meest kwetsbaar bent en bij deze beweging is dat de elleboog."

Restricties van het lichaam 
Bosch pleit ervoor om bij bewegingsanalyse, en vooral ook bij de praktische toepassing daarvan, uit te gaan van de restricties van het lichaam. "Ongeveer twintig jaar geleden kwam er een fundamentele omslag in het denken over bewegen. We gingen beter begrijpen hoe het lichaam zichzelf organiseert en vooral ook welke restricties daaraan zitten. Pezen hebben beperkingen, bijvoorbeeld in de snelheid waarmee ze energie kunnen ontladen en opladen, spieren hebben restricties als het gaat om belastbaarheid, het centraal zenuwstelsel heeft restricties en ga zo maar verder. Het lichaam heeft zelf ook allerlei mogelijkheden om die restricties op te heffen, maar dat is heel complex. We gaan steeds beter begrijpen dat het lichaam geen perfecte machine is, maar door zelforganisatie is het lichaam wel vaak in staat de eigen fouten te corrigeren."

Bosch schreef met die zelforganisatie van het lichaam als uitgangspunt al meerdere boeken over trainingsleer. In zijn vorige boek ‘Krachttraining en coördinatie, een integratieve benadering’ richtte hij zich op de manier waarop oefenstof in krachttraining de sportbeweging kan verbeteren. In 'Anatomie van de wendbaarheid' richt hij zich op bewegingsanalyse in spelsporten. "Dat staat nog in de kinderschoenen. Je moet eerst heel goed naar een beweging kijken voordat je precies weet wat er aan de hand is", aldus Bosch. "De eerste drie hoofdstukken zijn vooral theoretisch en daarna is alles praktijkgericht. 

Tennis dwingt tot betere lichaamsbeheersing
In het laatste hoofdstuk beschrijft Bosch in hoeverre verschillende sporten onderling verschillen in de manier waarop zij mensen leren bewegen. Daarin komt tennis naar voren als de beste sport en voetbal als de minste. "Dat heeft vooral te maken met de feedback die je krijgt uit een handeling. Als je bij tennis niet stabiel staat, sla je de bal uit. Op die manier dwingt de sport je tot een betere lichaamsbeheersing." In het voetbal is die lichaamsbeheersing volgens Bosch abominabel. "Als ik kijk naar spelers in de Eredivisie is dat vaak een totale aanfluiting. Ik vertelde dat eens tegen een collega die in de Eredivisie aan het werk ging. Hij vertelde me later dat het nog veel erger was dan ik hem had verteld."

Het belangrijkste wat voetballers volgens Bosch niet beheersen is de controle van de romp. "Speler rennen in een bepaalde richting en moeten vaak in een andere richting kijken, naar waar de bal is of waar medespelers zijn. Als de romp draait, dreigt het bekken mee te draaien en dan wordt het onmogelijk om het looppatroon optimaal te houden. Wat voetballers moeten leren is hun romp te draaien, terwijl het bekken in dezelfde richting blijft." 

"Robin van Persie kon dat bijvoorbeeld wel goed. Als je een betere lichaamsbeheersing hebt, wordt de controle over de bal ook makkelijker, dat zag je bijvoorbeeld aan spelers als Cruijff en Gullit, die wel een heel goede lichaamsbeheersing hadden. De balbehandeling in het voetbal is zo moeilijk dat dat de prioriteit krijgt over lichaamscontrole. Bij een goede lichaamsbeheersing is er alvast één drempel weggenomen, waardoor een speler op het veld het grootste gedeelte van zijn energie in die balbehandeling kan steken. Daarom moet je dus ook veel zonder bal trainen, in weerwil van wat die conservatieve stroom van oud-spelers zegt."

Topsport is niet geavanceerd
Als een betere lichaamsbeheersing tot zoveel betere spelers en sporters in het algemeen kan leiden, waarom worden de ideeën over zelforganisatie dan nog niet massaal omarmd in de topsport? "In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is topsport absoluut niet geavanceerd. Topsportorganisaties kennen een gebrek aan stabiliteit. Iedereen is onzeker van zijn positie en dat zorgt voor een rem op innovatie, want innovatie is een risico. Ik werkte als consulent bij een club in de Engelse Premiership en op mijn eerste dag daar kwamen vijf mensen mij vertellen dat je wel voorzichtig moest zijn, anders werd je ontslagen." 

Ondanks het conservatisme in de (top)sport krijgt Bosch steeds meer voet aan de grond. Vanuit Syndey vertelt hij dat hij internationaal lezingen en workshops geeft bij professionele sportorganisaties. "Hier in Australië heb ik nog vier lezingen op het programma staan en dan ga ik naar Zuid-Korea. In het voorjaar ga ik naar Phoenix om in de Major League Baseball te werken." Een revolutie in de sportwereld zal hij niet tot stand brengen met 'Anatomie van de Wendbaarheid', maar Bosch blijft het evangelie van het zelforganiserende lichaam uitdragen: "Ik heb ideeën in mijn kop en die schrijf ik op." 

Voor meer informatie: het boek 'Anatomie van de wendbaarheid -Bewegingsanalyse in de sport' is hier te bestellen