door: Feike Tibben

Afgelopen maanden heb ik me mede naar aanleiding van een aantal jongeren in mijn omgeving, met veel plezier verdiept in urban sports: is een verzamelterm voor allerlei sportvormen in de openbare ruimte die buiten op straat, op een veldje of in een hal worden beleefd: bijvoorbeeld freerunnen, skateboarden, BMX-en, of 3x3 basketbal. 

Nu ben ik vooral verenigingsman, ik weet niet anders dan dat ik heb gesport bij verenigingen en daarbovenop ben ik nu actief in een sport - roeien - waar verenigingen de dominante aanbieders zijn. Kortom, die urban beweging is normaal wat buiten mijn gezichtsveld. En eerlijk gezegd moest ik er ook wel wat aan wennen: geen vereniging met leden die op afgesproken tijden trainen, geen kaders, geen bestuur, ook geen bestuursvergaderingen of trainingsroosters. Maar wat ik wel zag: gave trucs, eigen verantwoordelijkheid, eigen creativiteit, saamhorigheid, vrijheid en heel veel plezier. ‘Jaja..’, hoor ik jullie zeggen, ‘misschien leuk die creativiteit en speelsigheid, maar niet bij ons, want onze sport vraagt volharding en discipline’, ‘want onze spullen zijn zo duur en kwetsbaar’, ‘want zo kom je nooit tot prestaties’, ‘want zo zijn we niet’, want er moet structuur zijn’. Of nog erger: ‘want dit is geen sport, dit zijn trucjes, kunstjes, een beetje spelen, meer is het niet...'. En zo kan ik nog wel even doorgaan. 

Succesfactoren
Als we als sportgemeenschap meer sporters willen aantrekken is het misschien goed om eens te kijken naar de succesfactoren van deze nieuwe sporten. Daar is aanleiding voor: terwijl verenigingen soms moeite hebben om het ledental op peil te houden, groeien urban sporten maar door en hebben ze in bijna alle steden en dorpen inmiddels een vaste plek veroverd. Inmiddels schijnen er in de grote steden meer urban sporters dan voetballers te zijn.

Als je je verdiept in de kenmerken van urban sports ontdek je interessante dingen: iedereen roept dat het meer is dan bewegen. Urban sport zou a way of living zijn. Er hoort kleding bij, kunst, dans, film, muziek. Niet één pot nat maar verschillende scenes die om elkaar heen bewegen en allemaal net iets andere kenmerken hebben. Die kenmerken gaan verder dan alleen maar buitenkant. Het gaat ook om de roots van de sport: het is belangrijk te weten waar je sport vandaan komt. Die kenmerken komen wel heel erg overeen met een traditionele sportvereniging. De echte fanatiekelingen en clubgetrouwen roepen immers ook maar al te graag dat hun sport(beleving) ‘a way of living’ is. Om over kledingcultuur in de sport nog maar te zwijgen. Kijk eens naar de merchandiseindustrie in de voetbal- en wielerwereld. Mediacultuur? Hoppa, die hebben de verenigingssporten ook! Films en boeken, sociale en klassieke media: het staat bol van de sport. En de roots, de heritage? Zelfs een vrij kleine sport als de mijne koestert zijn verleden met een heus roeimuseum www.roeimuseum.nl. 

Community
Maar de overeenkomsten gaan verder. Bij urban sporters zijn de gemeenschap - of in urbantaal 'de community' - de gedeelde waarden en een gedeelde stijl - sorry 'style' - van belang. Ook daarin verschilt urban sport niet van de klassieke verenigingen: we hebben allemaal onze eigen aanpak, mores en eigen clubliederen. En het samenwerken als dé manier om dingen voor elkaar te krijgen, ook dat herkennen we bij de traditionele verenigingen: de essentie van verenigen is om samen voor elkaar te krijgen wat in ons eentje niet lukt. 

Het dan allemaal één pot nat? Nee natuurlijk niet. De overeenkomsten heb ik vooral opgeschreven om te laten zien hoe dichtbij die nieuwe sporten staan bij onze klassieke sportbenadering. Verschillen zijn er natuurlijk ook. De belangrijkste wat mij betreft: het open karakter: bij urban sporten is geen entreefee, geen ballotage of verplichte kennismakingsperiode. Iedereen is welkom, op elk moment en op zijn/haar manier. Meedoen is belangrijk en voor iedereen is er plek. De communities zijn hecht én open. Geen aanmeldprocedure, je gaat gewoon naar een faciliteit toe, zoekt een peer group en schuift in: ‘laat maar zien wat je kunt’. De sporter bepaalt zelf hoe hij/zij sport, welk nieuws hij/zij wil leren en van wie. De waardering gaat niet om de absolute prestatie, maar de stap die jij die dag heb gezet. 

Jongeren op ministepjes
Enige tijd geleden op bezoek in Londen, zag ik opeens de trappen tussen Tate Gallery en St Paul’s veranderen in een heuse sportarena. Als in een soort flashmob verzamelden jongeren op ministepjes zich om zich al stuntend naar beneden te storten. Entree, inschrijving? Nee, gewoon in de rij gaan staan met je step en ‘je ding doen’. Iedereen applaus en aan het eind samen stemmen wie de hoofdprijs krijgt. 

Experimenteren, zelf proberen en mislukken horen bij urban sports. Spannend? Natuurlijk! Daar kunnen wij nog wat van leren. Want in de meer traditionele sport lijken we steeds minder risico te willen lopen. Willen we juist steeds meer eisen, diploma’s, verklaringen en programma’s. Er lijkt steeds minder ruimte om te experimenteren of af te wijken. Zo maken we sport veiliger, maar komen er ook steeds meer drempels en keurslijven. Zou het niet leuk zijn als we ook de andere kant ontdekken? Als we meer ruimte bieden aan ontdek- en fun-elementen. En zou het niet inspirerend zijn als we jongeren zelf meer verantwoordelijkheid durven geven. De urban sporten laten zien dat het kan. Wie goed kijkt ziet prille bewegingen de goede kant op.

Verplichte wedstrijdverloop verdwenen
De turnbond blijkt een pilot te doen waarbij de turners tot negen jaar geen wedstrijden meer hebben. De sporters zouden daar weinig plezier aan beleven en het zorgde teveel voor gestreste ouders en dito coaches. In plaats daarvan krijgen de jonge kinderen meetmomenten waarbij ze hun eigen prestaties kunnen meten ten opzichte van de vorige keer, niet ten opzichte van andere kinderen. Samen sporten blijft zo plezierig. Het verplichte wedstrijdverloop is vervangen door een soort cafetariamodel waaruit kinderen zelf een wedstrijdprogramma mogen samenstellen. Nog een heel eenvoudige nieuwe toepassing van de regels, die zo uit urban sport lijkt overgenomen: het omdraaien van de waardering. Tot nu toe kregen kinderen in de beoordeling aftrek voor dingen die niet goed waren in de uitvoering van een oefening. Dat is omgedraaid: er worden complimenten uitgedeeld. Bovendien is waardering geen verplichting meer. Je kunt ook zonder jury-oordeel meedoen. 

In de atletiek en bij turnen worden bij de jongste kinderen vooral gekeken naar groepsprestaties, zo wordt de nadruk op samen sporten vergroot. Bij athletic champs is het verplichte ‘drie keer’ (lopen, verspringen, werpen) afgeschaft. Je mag zo vaak je wilt binnen een bepaalde tijd. Een minder gelukte uitvoering is dan niet zo interessant: je gaat gewoon nog een keer (en nog een keer en nog een keer). 

Minder focus op winst of verlies
Bij rugby focust de jeugd op gelijkwaardige wedstrijden. Als één team duidelijk te sterk is, stopt de wedstrijd en worden teams gelijkwaardiger ingedeeld. Kinderen zouden zo minder focussen op winst of verlies en zich meer richten op het doen van goede acties en creatief spel. Het competitiesysteem is hier ook aan aangepast: het doelsaldo is tijdens de competitie niet meer zichtbaar.

Als roeibond zetten we voorzichtige stapjes, bijvoorbeeld door junioren en verenigingen te simuleren om jongeren meer ruimte te geven (een eigen programma en eigen budget voor de juniorencommissie), en door junioren met een simpele onlinetool de mogelijkheid te geven om zelf te coachen. 

En mocht er nog een die hard verenigingsmens zijn die vindt dat al die speelsigheid de serieuze sport ondermijnt: kijk eens naar de ontwikkeling van het bicycle moto cross. Inderdaad: BMX. Deze sport is begonnen als speels fietstijdverdrijf op motorcrossbanen, kijk maar eens van de trailer uit 1971 van de film On any Sunday en sinds 2008 olympisch. Zonder BMX zouden talent als Cadel Evans, Robbie Mc Ewen, of onze eigen Bas de Bever en Elis Ligtlee misschien nooit zijn gaan fietsen. 

En zo kan ik nog wel even doorgaan. Wat een mooie bewegingen zijn er toch in de sportwereld. Ik zou de sportverenigingen willen uitdagen om zich te verdiepen in de urban sport-aanbieders in de buurt, kijken wat daar gebeurt en wat je daarvan mee zou kunnen nemen naar de eigen vereniging. Ga eens kijken bij Pier15 in Breda, Dynamo in Eindhoven, Commonground in Arnhem, Skateland in Rotterdam, Waalhalla in Nijmegen, bezoek de Urban Sports Week in Amsterdam of volg eens urban clinic op je club. Wat voor moois kan daar niet uit komen. 

Feike Tibben is lid van het bestuur van de Koninklijke Nederlandse Roeibond. Hij heeft de portefeuille Infrastructuur en Innovatie. Samengevat betekent dat aandacht voor: nieuwe roeiverenigingen, nieuw roeiwater, nieuwe sportvormen, nieuwe doelgroepen en nieuwe samenwerkingen. In het dagelijks leven is Tibben zelfstandig interimmanager.