door: Bart Heuvingh
'Greatness isn’t born, it is grown'. Deze quote van Daniel Coyle1 past perfect bij een groeimindset, de overtuiging dat talent te ontwikkelen is. In eerdere columns heb ik al besproken waarom het voor sporters belangrijk is om een groeimindset te hebben. Tevens heb ik drie leerprincipes uitgelegd om deze mindset te stimuleren: procescomplimenten geven, een 'open fouten'-cultuur creëren en ontwikkeling zichtbaar maken. Dit keer zal ik een vierde leerprincipe bespreken, uitleggen hoe leren en ontwikkelen werkt in de hersenen. Hoe ziet dat 'grown' eruit en waarom helpt deze kennis een speler om zijn talent te ontwikkelen?
Onbewust heerst er bij spelers soms de overtuiging dat talent aangeboren is. De ene kan nu eenmaal iets en de andere niet. Op zich is deze gedachte best logische, want ze zien de verschillen tussen elkaar. In gedrag zien wij als trainers/coaches/ouders vervolgens iemand die zijn best niet meer doet of geen zin meer heeft ('het is stom/saai'). Onze eerste reactie is: 'je moet gewoon nog wat meer oefenen'. Maar waarom zou een speler meer moeten gaan oefenen als hij ervan overtuigd is dat talent aangeboren is en dus vaststaat?
"Sporters oefenen, trainen en leren elke dag, maar weten zij eigenlijk wel waarom?"
In dit soort gevallen kan het volgens mij helpen om spelers duidelijk uit te leggen hoe leren en ontwikkelen bij hen werkt in de hersenen en waarom en op welke manier oefenen effect heeft. Sporters oefenen, trainen en leren elke dag, maar weten zij eigenlijk wel waarom? 'Ja, om beter te worden', is dan een vaak gehoorde reactie. Maar hoe werkt dat beter worden dan?
Breinplasticiteit
Spelers uitleg geven over breinplasticiteit zal ervoor zorgen dat zij eerder talent gaan zien als iets dat te ontwikkelen is. Spelers moeten gaan beseffen dat leren niets anders is dan het bouwen van nieuwe hersenverbindingen. Wanneer je leert dan zullen er nieuwe verbindingen komen. Fouten maken wil alleen zeggen dat er nog geen goede verbindingen zijn, maar dit zegt niets over de mogelijkheid of deze nog komen. Juist door oefenen en fouten maken zullen de verbindingen groeien.
Op deze manier zorgt kennis over hoe ontwikkelen en leren bij henzelf werkt ervoor dat spelers na een fout niet denken: 'ik kan het gewoon niet', maar eerder 'ik zal vaker of op een andere manier moeten gaan oefenen, want de verbinding in mijn hersenen is er nog niet'. Snappen hoe ontwikkelen en leren werkt in het brein leidt dus tot een overtuiging dat talent te ontwikkelen is. Er is zowel wetenschappelijk als anekdotisch bewijs voor mijn claim hierboven. Zo kreeg ik na de uitleg aan een groep jonge spelers over de werking van de hersenen bij leren/ontwikkelen, de feedback terug: 'ik heb nog nooit zo over talent nagedacht, ik dacht dat je dat gewoon had of niet. Nu snap ik dat je gewoon beter kunt worden'.
"Wanneer je kinderen vertelt over hoe leren in het brein werkt, gaan zij meer geloven dat talent te ontwikkelen is en gaan ze beter presteren"
Ook wetenschappelijk is aangetoond dat wanneer je kinderen vertelt over hoe leren in het brein werkt, zij meer gaan geloven dat talent te ontwikkelen is en beter gaan presteren. Uit onderzoek van Blackwell en collega’s2 blijkt dat wanneer twee groepen leerlingen studievaardigheden aangeleerd krijgen, alleen de experimentele groep die ook iets leerde over breinplasticiteit, deze vaardigheden ging inzetten en beter presteerde. De controlegroep die niet over breinplasticiteit leerde, maar alléén de studievaardigheden kreeg, ging niet beter presteren.
Zelf ben ik er dus van overtuigd dat kennis bij mensen over de groeimogelijkheden en werking van het brein zal resulteren in een groeimindset, wat weer zal leiden tot meer leergierigheid en ontwikkeling. Hoe zouden wij als trainers/coaches/ouders deze kennis kunnen toepassen in de sport? Daar houd ik me mee bezig, omdat ik geloof dat deze kennis pas echt waarde krijgt als het wordt toegepast. Hieronder daarom vier voorbeelden die je direct kunt toepassen in de praktrijk.
Hoe kan je sporters uitleggen over ontwikkeling en leren?
1. Vertel over de groeiende playstation controller
Laat onderstaande afbeelding zien aan spelers en geef aan dat dit het gebied is in hun hoofd dat hun (mindere) linkerbeen bestuurt, net zoals een playstation controller. Leg uit hoe de hersenverbinding sterker worden door te oefenen en door fouten te maken. Waar eerst nog geen verbinding was op de linkerfoto en dus een fout werd gemaakt, kan een verbinding zijn ontstaan op de rechterfoto door veelvuldig te oefenen en doorzettingsvermogen te tonen.
Zelf gebruik ik altijd de metafoor dat de playstation controller in je hoofd eerst slechts twee knoppen heeft (X en O), maar na veel oefenen alle knoppen er komen, zodat je veel beter kan spelen. Nadat alle knoppen/verbindingen zijn gevormd, dan betekent ergens nog beter in worden dat een bestaande verbinding dikker wordt (van een smal boerenweggetje naar een snelweg). Extra oefenen zorgt er dus eigenlijk voor dat de kabel naar je playstation steeds beter zal worden (myelinisatie3). Naast afbeelding links, kan ook deze video helpen om uit te leggen hoe nieuwe verbindingen ontstaan:
2. Leg de paradox van fouten maken en leren uit
Geef spelers met behulp van deze metafoor dus aan dat fouten maken dus nodig is om beter te worden, alleen door negatieve ervaringen kan je ergens beter worden. Ik noem dit ook wel de paradox van het leren: tegenslagen zijn nodig om succesvol te worden. Een negatieve ervaring is dus een teken dat je aan het leren bent, wat positief is. Wanneer een speler zegt 'ik loop helemaal vast en niks lukt me vandaag', antwoord dan: 'dan zijn we goed bezig, want dan ben je aan het leren'. Onderstaande twee quotes zouden volgens mij vaak verteld moeten worden of zichtbaar gemaakt moeten worden aan spelers:
- Mistakes are the usual bridge between inexperience and wisdom - Phyllis Theroux
- Unless you try to do something beyond what you already mastered, you will never grow - Ralph Waldo Emerson
Het gaat erom dat spelers beseffen dat oefenen, fouten maken en keihard werken betekent dat ze beter worden en niet het signaal zijn dat ze een slechte sporter zijn. Een fout is geen eindpunt, maar noodzakelijk om succesvol te worden.
3. Laat spelers naar hun voorbeelden kijken
In onze hersenen zitten een soort speciale hersencellen, spiegelneuronen, die het mogelijk maken dat wij makkelijk van andere mensen kunnen leren. Door naar andere sporters te kijken doen wij in ons hoofd automatisch de handeling na die we zien. Dit zal ervoor zorgen dat wij makkelijker zelf iets gaan leren. Leg sporters uit dat naar jouw idool kijken en leren van teamgenoten het leerproces kan versnellen. Afkijken bij anderen werkt in de sport dus als een prima leerstrategie. Maar let op: het werkt twee kanten op, dus zorg dat je niet te vaak naar de verkeerde voorbeelden kijkt. Noah Cutler (11 jaar) geeft alvast het goede voorbeeld door te leren van topbasketballer Stephan Curry (zie deze video).
4. Laat spelers visualiseren als Wayne Rooney
Van voetballer Wayne Rooney is bekend dat hij de avond voor een wedstrijd alvast voor zich ziet hoe hij de wedstrijd gaat spelen. Leer spelers dat ze bij visualiseren dezelfde gebieden in de hersenen trainen als tijdens echt oefenen op het veld. Dezelfde verbindingen worden getraind en je zult dus beter worden, zonder daadwerkelijk op het veld te staan. Ook als je moe of geblesseerd bent, kan je dus nog trainen.
"Door kennis over de werking van het brein aan te reiken, zullen spelers eerder in een groeimindset komen en zich sneller ontwikkelen"
'Ik kan alles leren'
Samengevat leidt kennis over hoe leren en ontwikkelen werkt in het brein tot een andere denkwijze bij spelers: van 'ik heb nu eenmaal niet de vermogens/het talent om een beweging goed uit te voeren' naar 'ik kan een nieuwe techniek leren'. Door kennis over de werking van het brein aan te reiken, zullen spelers eerder in een groeimindset komen en zich sneller ontwikkelen. Want zou het niet mooi zijn als elke speler naar de training komt met de overtuiging 'ik kan alles leren!'
Noten
1. The talent code – Daniel Coyle
2. Klik hier
3. Klik hier
Bart Heuvingh is topsportbegeleider bij de Jeugdopleiding van AZ Alkmaar, teammember van het Athletic Skills Model en eigenaar van SportMindset. Hij heeft SportMindset opgericht omdat hij er heilig in gelooft dat een groeimindset de basis van talentontwikkeling vormt en dat een statische mindset als een rem op talentontwikkeling werkt. Heuvingh heeft Bewegingswetenschappen (VU) en Sport- en Prestatiepsychologie (UvA) gestudeerd. Heuvingh is te bereiken via Twitter via een bericht onder deze column of via 06-5207 2408.