door: Bart Heuvingh
'Isn't it funny how day by day nothing changes, but when you look back, everything is different!'
Deze quote van C.S. Lewis omschrijft precies hoe de eigen ontwikkeling vaak niet opgemerkt wordt door sporters. Dit kan ten koste gaan van hun motivatie en verdere ontwikkeling. De gedachte van een sporter kan zijn: 'Ik zie helemaal geen vooruitgang bij mezelf, maar zie wel dat andere sporters beter zijn dan ik ben. Ik ben nu eenmaal minder goed dan die andere, ik heb minder talent. Waarom verder oefenen als het toch geen nut heeft en ik niet merk dat ik beter word?’
De gedachte die hierboven beschreven staat is een voorbeeld van een statische mindset. Dat is de overtuiging dat talent en vaardigheden aangeboren zijn en daarom vastliggen. Wanneer individuele ontwikkeling niet zichtbaar is, dan zal een persoon eerder in zo'n statische mindset komen. Wanneer ontwikkeling wél zichtbaar wordt gemaakt, dan zullen sporters eerder een groeimindset krijgen: de overtuiging dat talent te ontwikkelen is door veel te oefenen en de juiste leerstrategieën toe te passen.
In mijn vorige twee columns 1. heb ik beschreven waarom het hebben van een groeimindset belangrijk is voor sporters. Daarin kwamen tevens de eerste twee leerprincipes om een groeimindset te stimuleren naar voren: het geven van procescomplimenten en het creëren van een open fouten-cultuur. In deze column zal het derde leerprincipe beschreven worden, namelijk individuele ontwikkeling zichtbaar maken.
Er zijn twee redenen aan te dragen waarom sporters vaak niet hun eigen ontwikkeling zien: korte termijngerichtheid (1) en vergelijken met elkaar (2).
"Trainer/coaches zullen hun sporters moeten helpen de helikopterview toe te passen"
1. Korte termijngerichtheid van sporters
Aangezien sporters vooral bezig zijn met hun actuele prestaties, zien zij vaak hun eigen ontwikkeling over de langere termijn niet. Trainer/coaches hebben de helikopterview die daarvoor nodig is wel en zullen hun sporters moeten helpen die 'view' ook toe te passen. Tevens kunnen sporters te maken hebben met factoren waardoor ze stil staan in hun ontwikkeling of zelfs tijdelijk achteruitgaan. Denk bijvoorbeeld aan de groeispurt waardoor de coördinatie tijdelijk minder wordt of het aanleren van een nieuwe techniek waardoor er meer fouten worden gemaakt. Als trainer/coach is het dan erg belangrijk om de individuele ontwikkeling over een langere periode zichtbaar te blijven maken voor een sporter.
2. Vergelijken met elkaar
Sporters zijn vaak geneigd om zichzelf te vergelijken met anderen, waardoor hun focus minder op hun eigen ontwikkeling is. Veel meer letten zij op wie er op dat moment de beste of de slechtste is in een groep. Echter, sporters kunnen wel bij elkaar in een team of leeftijdsgroep zitten, maar er zullen waarschijnlijk grote verschillen zijn in hun biologische leeftijd (de leeftijd die aangeeft hoe ver iemand daadwerkelijk in zijn fysieke ontwikkeling is). Twee sporters die op dezelfde dag geboren zijn kunnen twee jaar verschillen in hun fysieke ontwikkeling en dus in hun biologische leeftijd.
Wanneer deze beide sporters zich nu met elkaar gaan vergelijken dan zegt dit voor beiden eigenlijk weinig over hun daadwerkelijk niveau. Beter zouden sporters zich op hun eigen ontwikkeling focussen, omdat naast hun biologische leeftijd ook hun kwaliteiten en ontwikkelpunten verschillend zijn. Of zoals Esther Vergeer ooit mooi zei:
'Het gaat er niet om de beste te zijn, het gaat om iedere dag beter worden'
Als trainer/coach is het dus belangrijk om ervoor te zorgen dat je sporters zich focussen op de lange termijn en op hun eigen ontwikkeling. Deze beide principes zullen ervoor zorgen dat sporters individuele ontwikkeling eerder opmerken en dus gaan geloven dat hun talent verder te ontwikkelen is (een groeimindset). Als trainer/coach de schone taak om ervoor te zorgen dat individuele ontwikkeling zo veel mogelijk zichtbaar wordt gemaakt. Hieronder worden zeven voorbeelden besproken die toegepast kunnen worden in de sportpraktijk.
Hoe kun je individuele ontwikkeling zichtbaar maken?
1. Meerdere meetmomenten in een seizoen
Maak individuele ontwikkeling voor een sporter zichtbaar door verschillende meetmomenten in een seizoen te plannen. Meet bijvoorbeeld vier keer per jaar de conditie of een slalomdribbel en laat de scores per sporter in een figuur zien. Op deze manier wordt de ontwikkeling visueel gemaakt en zal een sporter zich eerder op zijn eigen ontwikkeling focussen in plaats van welke sporter op dat moment de beste score heeft. Door eigen ontwikkeling van een sporter visueel te maken, stimuleer je zijn overtuiging dat talent verder te ontwikkelen is; een groeimindset dus.
"Kijk niet alleen naar de beste scores, maar waardeer vooral persoonlijke ontwikkeling"
2. Waardeer persoonlijke ontwikkeling
Zorg ervoor dat je als trainer/coach vervolgens focust op deze persoonlijke ontwikkeling van sporters. Kijk dus niet alleen naar wie op een moment de beste score heeft, maar waardeer vooral persoonlijke ontwikkeling. Een atletiekclub had bijvoorbeeld een traditionele top drie bij het speerwerpen, maar degene die hun Persoonlijk Record (PR) hadden verbeterd kregen ook een prijs.
3. Logboek bijhouden
Laat sporters een logboek bijhouden waarin zijn hun ontwikkelingen en groei bijhouden. Zorg dat ze na elke wedstrijd of eens per week dingen in hun logboek zetten. Wanneer zij dit later teruglezen, dan zal hun ontwikkeling zichtbaar worden. Een sporter die een dergelijk logboek bijhield tijdens zijn talentontwikkeling was Ruud van Nistelrooy. Wanneer hij iets niet kon en daar feedback van zijn trainer op kreeg, dan scheef hij dit op in zijn schriftje. Na een tijdje las hij het terug en op die manier kon hij zien of hij zich op dat aspect al verbeterd had. Op die manier werd Ruud een sporter met een duidelijke groeimindset die heel goed zelf sturing aan zijn ontwikkeling gaf.
4. Leerdoelen opstellen
Zorg dat sporters leerdoelen opstellen. Leerdoelen zijn aspecten die een sporter wil verbeteren of wil leren de aankomende tijd. Wanneer dit leerdoel specifiek wordt gesteld en vervolgens gemonitord, dan kan bij het evalueren duidelijk gekeken worden of iemand zich ontwikkeld heeft op dat vlak.
5. De levels uit videogames
Games zijn erg goed in het zichtbaar maken van ontwikkeling/vooruitgang van een speler. Dit komt omdat games met levels werken waardoor de vooruitgang duidelijk zichtbaar is. Een speler verzamelt bijvoorbeeld steeds meer muntjes en stijgt van level 1 naar level 2 of van amateur naar professional. Een belangrijke reden waarom kinderen zo graag games spelen is omdat zij zichzelf zien vooruitgaan en dat motiveert om verder te spelen. Games stimuleren op die manier een groeimindset; elke speler gelooft dat hij nog beter kan worden omdat zijn groei zichtbaar is gemaakt. Probeer als trainer/coach ook levels binnen jouw oefeningen te gebruiken en maak vooruitgang op een speelse manier zichtbaar.
"Veel schaatsers gaan langzamer rijden door de groei of door het aanleren van nieuwe slagen"
6. Zet videobeelden in
Het gebruik maken van videobeelden kan erg goed werken om de individuele ontwikkeling van sporters zichtbaar te maken. Een schaatsclub filmde haar schaatsers bijvoorbeeld aan het begin, in het midden en aan het einde van elk seizoen. Dit deden zij om de ontwikkeling in techniek zichtbaar te maken. Veel schaatsers gaan namelijk langzamer rijden door de groei of door het aanleren van nieuwe slagen. Via deze link is een video te zien van een jongen die gedurende een jaar elke dag zijn tafeltennisontwikkeling bijhield. Een ontwikkeling die zo geleidelijk gaat, dat hij zonder een dergelijke video waarschijnlijk niet gemakkelijk opgemerkt wordt door de sporter zelf.
7. Ontwikkeling van topsporters zichtbaar maken
Soms helpt het om de ontwikkeling van het idool van een sporter zichtbaar te maken. Op die manier ziet een sporter wat zijn of haar voorbeeld er allemaal voor gedaan heeft, waardoor de illusie van aangeboren talent (statische mindset) wordt lek geprikt. Veel jonge sporters zien namelijk alleen het eindresultaat van hun idool en niet het harde werk, de tegenslagen en opofferingen die eraan vooraf zijn gegaan. Michael Jordan heeft het proces van zijn ontwikkeling al zichtbaar gemaakt in een geweldige video waarin de legendarische 'nummer 23' onder andere verteld dat:
'Misschien lijkt het of basketbal voor mij een door god gegeven geschenk is. Vergeet dit maar, want niks is minder waar! Het is iets waar ik keihard voor gewerkt heb, elke dag van mijn leven!'
Uiteraard zijn er meerdere wegen naar Rome, ik hoor graag op welke manier jullie individuele ontwikkeling van spelers zichtbaar maken!
Noot 1:
Zie Waarom hard werken als je een natuurtalent bent? en Waarom fouten maken goed is in talentontwikkeling
Bart Heuvingh is topsportbegeleider bij de Jeugdopleiding van AZ Alkmaar, teammember van het Athletic Skills Model en eigenaar van SportMindset. Hij heeft SportMindset opgericht omdat hij er heilig in gelooft dat een groei mindset de basis van talentontwikkeling vormt en dat een statische mindset als een rem op talentontwikkeling werkt. Heuvingh heeft Bewegingswetenschappen (VU) en Sport- en Prestatiepsychologie (UvA) gestudeerd. Bart is te bereiken via Twitter, via een bericht onder deze column of via 06-5207 2408.