Praktijkonderzoek voor een betere ‘beweegreis’ vanuit de zorg naar thuis

Integratie van zorg en welzijn met veel aandacht voor bewegen en leefstijl, dat is de inzet van een brede samenwerking in Amsterdam-Noord. Fysiotherapeut Bob Clijsen vertelt over de waarde van sport- en beweegonderzoek voor de praktijk van de samenwerkingspartners. Hoe stimuleer je dat mensen een goede ‘beweegreis’ maken van zorg naar een gezond leven thuis?

door: Bob Clijsen

Amsterdam-Noord is een bijzonder stadsdeel met een heel eigen sfeer. Veel mensen die hier wonen gaan het liefst het IJ niet over, ook niet voor zorg. Bijvoorbeeld omdat ze de middelen niet hebben. BovenIJ, het ziekenhuis waar ik als fysiotherapeut werk, staat middenin het stadsdeel. Korte lijnen en persoonlijk contact zijn belangrijk voor ons. Dat past goed bij het lekker directe, eigenwijze karakter van veel Noorderlingen, en bij onze inzet op het positief stimuleren van ieders gezondheid, waarvoor we nauw samenwerken met alle relevante zorg- en welzijnspartners. We doen dit binnen het programma Beter Samen in Noord, een initiatief van zeven zorg- en welzijnsorganisaties (de KrijtMolenAlliantie) om de gezondheid van inwoners van Amsterdam-Noord te verbeteren en gezondheidsverschillen te verkleinen. Het is een integrale benadering van zorg en welzijn, met de patiënt als partner.

Passende ondersteuning
Vanuit deze brede visie op leefstijl en gezondheid kwam het project Beweegreiskompas binnen het ZonMw-programma MOOI in Beweging  precies op tijd. Dit project brengt in kaart hoe de beweegreis van bewegen in de zorg naar bewegen thuis eruit kan zien, zodat meer patiënten dat gaan en blijven doen. In vier regio’s maken (ex-)patiënten en professionals uit zorg, sport, gemeenten, welzijn, onderwijs en onderzoek samen een actieplan voor de beweegreis. Uit eerder wetenschappelijk onderzoek weten we dat het lastig is om gezond gedrag vol te houden. Het is goed om patiënten en bezoekers al in de wachtkamer en tijdens de opname over leefstijl te informeren, maar nog belangrijker is een passende ondersteuning als patiënten weer naar huis gaan. Daarvoor is een duidelijke, gemakkelijke overgang nodig van bewegen in de zorg naar zelfstandig bewegen thuis.

Uit hun bed
Ook binnen het BovenIJ zijn we continu met deze beweegreis bezig. Patiënten krijgen uiteraard de behandeling die ze nodig hebben, maar we doen bewust veel meer. Zo stimuleren we patiënten al tijdens hun verblijf te bewegen, ook als iemand (nog) niet uit bed kan. Vanaf het moment dat de patiënt binnenkomt, zijn alle medewerkers – van vrijwilliger tot medisch specialist – erop gericht iemand beter naar huis te laten gaan. Bijvoorbeeld door patiënten te prikkelen mee te doen met activiteiten op ons gezondheidsplein, of ze zoveel mogelijk hun bed uit te laten komen met de opdrachten in onze Gezondheidsbingo. We hebben het niet alleen over de ziekte en de behandeling, maar ook over iemands leefstijl. Daarover praten we ook met bezoekende familieleden. Dit is niet alleen de taak van de verpleegkundige of van mij als fysiotherapeut. We spreken bijvoorbeeld ook met de ambulancedienst over spullen die een patiënt kan meenemen naar het ziekenhuis, zoals goed schoeisel of het eigen loophulpmiddel.

De weg wijzen
Een ziekenhuisopname is soms een wake-up-call voor patiënten. Ze beseffen dat ze misschien toch moeten stoppen met roken. Of dat ze door gezonder te leven beter voor zichzelf kunnen zorgen. Het is belangrijk al in het ziekenhuis hierop in te haken en patiënten te vragen wat ze nodig hebben als ze ontslagen worden. Via het Gezond Noord Loket in het BovenIJ wijzen we mensen de weg. Onze partner De Sociale Maatschap is daar aanwezig en kan patiënten bijvoorbeeld verwijzen naar ondersteuning bij stoppen met roken, of naar die betaalbare boksclub, en waar nodig naar hulp bij financiële problemen. Gezondheid en sociaaleconomische leefomstandigheden hangen immers nauw samen.

Optimaal samenwerken
Hoewel ik zelf geen wetenschappelijke achtergrond heb, zie ik duidelijk het grote belang van praktijkgericht sport- en beweegonderzoek om dit alles voor elkaar te krijgen. In actieonderzoek zoek je samen uit wat de succesfactoren zijn en hoe je optimaal samenwerkt aan de beweegreis, en vooral ook hoe je met elkaar zorgt dat de ondersteuning structureel wordt in plaats van alleen op projectbasis. De samenwerking in Amsterdam-Noord is stevig, maar je moet er natuurlijk wel in blijven investeren, zodat alle schakels in de keten goed op elkaar blijven aansluiten. Alleen dan kunnen wij onze vaak kwetsbare patiëntengroep optimaal ondersteunen in het verbeteren van hun gezondheid, waarbij vooral het plezier in bewegen voorop moet staan. Het is niet iets dat ‘moet van de dokter’, maar een activiteit die je samen doet en waarbij dus ook de mensen om je heen betrokken zijn.

Denken in mogelijkheden
Onze medisch specialisten en andere zorgverleners zijn enthousiast en willen graag. Ook de patiënten en hun bezoek reageren vaak positief. We zijn blij dat we onze, met onderzoek onderbouwde aanpak met een implementatievoucher van de Coalitie Leefstijl in de Zorg nu verder kunnen uitwerken, samen met onze zorg- en welzijnspartners. Op die manier kunnen we de inzet op leefstijl nog steviger op de werkvloer implementeren en de samenwerking bestendigen. Soms zie ik nog wat vraagtekens. Dan zegt een zorgverlener: deze persoon heeft een katheter en een infuus, dus bewegen is lastig. Mijn antwoord is dan: laten we denken in mogelijkheden. Er kan meestal meer dan je denkt. Zeker als je mensen prikkelt om in beweging te blijven, zoals we met de Gezondheidsbingo doen. Of door patiënten samen te laten lunchen op het Gezondheidsplein. Wat mij betreft gaan we nog verder en halen we alle bedden overdag de kamers uit. Vragen dan de patiënten – als ze dat kunnen – naar de dokter te lopen in plaats van een ronde van de zaalarts op de afdeling.

Handgeschreven briefje
Uiteindelijk is het natuurlijk het mooiste als patiënten en naasten zelf met ideeën komen hoe ze aan hun eigen gezondheid en leefstijl kunnen werken. Ook dat willen we faciliteren. Op het Gezondheidsplein kunnen patiënten en familie via een handgeschreven briefje in een speciale brievenbus aangeven welke ondersteuning ze na de opname nodig hebben. Het werkt beter als mensen zelf met hun naasten bespreken wat helpt om straks thuis verder te herstellen en aan hun gezondheid te werken. Medewerkers van Gezond Noord kunnen vervolgens met hen bekijken waar ze het beste op hun plek zijn in de eigen omgeving. Mijn droom is dat onze patiënten zo’n briefje bij wijze van spreken al voor een opname komen brengen. Bijvoorbeeld: ‘Ik heb last van mijn knie, kunnen jullie mij helpen om gezond te blijven?’ En dat er in stadsdeel Noord dan een solide netwerk is dat denkt in mogelijkheden en op iedere vraag een passend antwoord heeft.

Bob Clijsen is fysiotherapeut in het BovenIJ in Amsterdam-Noord. Hij is gespecialiseerd op het gebied van hartrevalidatie, longrevalidatie, oncologie en Parkinson. Hij helpt zowel patiënten aan het bed, als mensen die naar hem zijn doorverwezen voor revalidatie. Clijsen is projecteigenaar Herstelgerichte Cultuur binnen BovenIJ, onderdeel van Beter Samen in Noord.