De vraag van generaal Onno Eichelsheim aan Vera Pauw

• De vraag van… Onno Eichelsheim, Commandant der Strijdkrachten
• Aan... Vera Pauw, grondlegster van het vrouwenvoetbal in Nederland

De vraag

De voetbalwereld en de krijgsmacht zijn twee verschillende werelden, maar er zijn ook de nodige overeenkomsten. Zo willen voetbalclubs en Defensie graag meer vrouwen aantrekken. Defensie heeft om die reden 16 juni jl. een vrouwencampagne gestart. In de commercials zijn daadkrachtige vrouwen te zien, die actief deelnemen aan militaire oefeningen. Defensie hoopt met deze campagne vrouwen te overtuigen om voor de krijgsmacht te komen werken. De KNVB wil meer vrouwen aantrekken, zowel als coach als in de bestuurskamer. Inmiddels wordt het Nederlands vrouwenelftal steeds meer voor vol aangezien en spelen deze voetbalsters vaak in volle stadions. Dat is de huidige situatie, hoe anders was dat vroeger. Als je aan iemand vraagt wie er belangrijk is geweest bij de ontwikkeling van het vrouwenvoetbal in Nederland wordt jij bijna altijd als eerste genoemd. Toen vrouwenvoetbal - zelfs bij de KNVB - nog een ondergewaardeerde tak sport was, zette jij het als echte pionier prominent op de kaart. Daarom is mijn vraag aan jou: Vera, wat kan Defensie doen om aantrekkelijker voor vrouwen te worden om bij ons te komen werken?

Het antwoord

Ik ben vereerd dat Onno Eichelsheim mij heeft gevraagd om mijn ideeën te spiegelen aan de campagne van defensie om meer vrouwen aan te trekken. Dank u wel voor de uitdaging.

Een vergelijking met het aantrekken van meer vrouwelijk kader in het voetballen vind ik een ingewikkelde. Kunnen we voetballen vergelijken met de vrouw in de campagne die in de frontlinie opereert? Het ene vrijwillig, de ander na een order waar leven en dood op het spel staan? Is het coachen van een voetbalteam te vergelijken met het leiding geven op een marineschip dat op missie is? Wel is er een vergelijking te maken in geschiedenis. Zowel voetbal als defensie zijn van oorsprong een mannenbolwerk. Historisch gezien stonden beide niet erg open voor vrouwen. En toen we schoorvoetend werden toegelaten, was er in beide sectoren nogal wat aan te merken op de positie van vrouwen binnen de gelederen.

Ik heb daarom besloten om te kijken naar wat de defensiecampagne nastreeft en hoe dat in het voetballen is gegaan en nu gaat. De taak die een vrouw binnen de krijgsmacht krijgt, zal een duidelijke zijn. Het maakt niet uit wie de taak uitvoert, het moet uitgevoerd worden. Dat ligt in het voetballen anders. Hoog gekwalificeerde en ervaren vrouwen worden als kaderlid nog al eens geweerd uit het voetbal. Gekozen wordt, áls er al voor een vrouw wordt gekozen, voor iemand die goed oogt of goed valt in de pers, zelden voor iemand met de meeste kennis en ervaring. Vandaar dat we ons in de jaren negentig al afvroegen: 'Waarom willen we eigenlijk vrouwelijke coaches, scheidsrechters en bestuursleden aantrekken?' Het antwoord was: 'Het geeft richting aan beleid.' Het ging niet om diversiteitsbeleid als doel. Het ging om het omhoog brengen van de kwaliteit van het kader in het vrouwenvoetbal. ‘Het is tijd voor voetbalkwaliteit’ was de slogan en we hadden daar vrouwen voor nodig, want de toekomst van de sport rust op de schouders van de voormalige atleten. In ons geval dus vrouwen die hadden gevoetbald. Zij hadden alles doorleefd, zij hebben te maken gehad met niet serieus genomen worden, met weggedrukt worden, met dankbaar moeten zijn dat mannen je toestaan om te voetballen. Mannen verdwenen na het coachen van het nationaal vrouwenteam naar het mannenvoetbal. Gewild of gedwongen, want er was slechts één baan beschikbaar in het vrouwenvoetbal.

Vrouwen hadden wel alle ervaringsdeskundigheid, maar namen de opgedane kennis en ervaring niet als kaderlid mee naar elders. Nu het topvoetbal booming is, verdwijnt het kwaliteits-beleidsuitgangspunt. Het gaat nu vooral om ‘genderdiversiteit’. Vrouwen worden aangesteld niet meer om kwaliteit, maar om de box af te tikken. Immers de hoogst opgeleide vrouwen met de meeste ervaring verdwijnen één voor één uit onze sport. De reden waarom in onze sport vrouwen moeten worden aangesteld, zou precies dezelfde moeten zijn als de reden waarom mannen worden aangesteld: kennis en ervaring.

Als je dan de vergelijking maakt met defensie, moet je dezelfde vraag stellen: “Waarom wil defensie meer vrouwen aanstellen?” Om in aantallen te groeien? We hebben meer mensen nodig, taken moeten uitgevoerd worden en hebben we daarvoor onvoldoende menskracht binnen? Of om diversiteit te creëren omdat diverse teams beter presteren? Wat is eigenlijk “de prestatie” van onze krijgsmacht en schort het daar nu aan? Moet de kwaliteit verbeteren en is het idee dat vrouwen andere kwaliteiten binnen brengen wat de efficiëntie verhoogt? Met dat idee leg ik de campagne langs de meetlat.

Aantallen lijkt het motief, het doel is te groeien naar 30% vrouwen in 2030, nu is dat nog 19,4%. Of is er nog een ander motief om meer vrouwen binnen te krijgen? Dat wordt niet duidelijk, niet in het persbericht en niet in de commercial. Dus als het om aantallen gaat, waarom die aantallen? Ook dat is niet duidelijk. Bewezen is dat genderdiversiteit een (management)team sterker maakt, maar dat motief wordt niet aangehaald. Waarom hebben jullie de vrouwen eigenlijk nodig?

Ik kijk de commercial opnieuw en opnieuw en opnieuw en opnieuw. Er klopt iets niet, Dit zal niet voldoende jonge vrouwen over de streep trekken. En toch, de commercial lijkt goed en pakkend. Er wordt verband gelegd met de burgermaatschappij, waar vrouwen minder betaald worden dan mannen voor hetzelfde werk en daar zijn de kansen op doorstroming minder dan voor mannen. “Dat is niet hoe defensie het ziet. De krijgsmacht biedt vrouwen juist een systeem van gelijkheid. Ook als zij een uniform dragen, zijn ze niet anders. Dat maakt defensie de uitgelezen plek voor vrouwen om een bijdrage te leveren. Ze doen ertoe, dat is het uitgangspunt.”

Gelijke waardering, gelijke verantwoordelijkheden en gelijke verwachtingen voor vrouwen en mannen is gewaarborgd bij defensie. Hetzelfde salaris en dezelfde kansen betekent dat gelijke waarde wordt gegeven aan werk gedaan door mannen en vrouwen. Inderdaad van grote klasse. Maar gelijke verwachtingen is ingewikkeld. Wat betekent dat? Dezelfde eisen? In principe willen vrouwen dat. Maar vrouwen zullen het fysiek afleggen ten opzichte van mannen en we zitten nu eenmaal anders in elkaar dan mannen. Dus de vraag blijft open: “Waarom wil defensie meer vrouwen aanstellen?”

Is het niet omdat we vrouwen in de krijgsmacht nodig hebben? Enerzijds hebben we binnen iedere krijgsmacht een tekort aan mensen met expertise. We rekruteerden tot nog toe binnen het kader van mannelijkheid en trekken dus vooral mannen aan. Vrouwen voelden zich niet aangesproken. Anderzijds heeft de huidige complexe wereld ook de waarde van diversiteitsteams nodig. Om flexibeler en diverser onder hoge druk oplossingen te vinden. Met beide genders samen leveren we hogere kwaliteit. Het gaat niet meer alleen om fysieke kracht. We willen meer mensen, en dus ook vrouwen, en hogere kwaliteit van teams. Daarom hebben we een campagne nodig om vrouwen aan te trekken.

De boodschap zou daarom moeten zijn: “Meiden, we hebben jullie heel hard nodig! Het lukt niet meer met alleen mannen”. En daarna de boodschap dat defensie uitgaat van gelijke waardering, verantwoordelijkheden en verwachtingen. Het wat en het hoe staat in de campagne. Het belangrijkste, het ‘waarom’, ontbreekt. Dát motiveert, dát maakt dat ook vrouwen zich verantwoordelijk gaan voelen voor onze vrijheid en veiligheid. Dát creëert gelijkwaardigheid. Dát was wat ik miste. Ik ben eruit!