Nieuw HvA-lectoraat focust puur op preventieve zorg

door: Emilie Maclaine Pont | 6 november 2025

Sinds september geeft Jesse Aarden als lector Fysiotherapie – Bewegen naar Preventieve Zorg aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) een nieuwe richting aan het onderzoeksveld van de fysiotherapie. Zijn missie: de zorg verschuiven van herstel naar voorkomen. “We willen mensen niet pas helpen als ze ziek zijn, maar juist eerder om achteruitgang te voorkomen, al is dat lastig te bekostigen.”

Het lectoraat Fysiotherapie aan de HvA bestond al, maar de koers is sinds afgelopen september gewijzigd. Waar de vorige focus lag op de transitie van zorg – de overgang van patiënten van het ziekenhuis naar de eerstelijnszorg – richt het nieuwe lectoraat zich op preventie. Aarden: “De tijd was rijp voor een verschuiving. Fysiotherapie speelt van oudsher een rol nádat iemand klachten heeft ontwikkeld. Maar als we de druk op de zorg willen verlichten, moeten we eerder in het proces ingrijpen.”

De nieuwe naam, Fysiotherapie: Bewegen naar Preventieve Zorg, zegt precies wat de bedoeling is. Het lectoraat gaat praktische en slimme oplossingen ontwikkelen om mensen gericht in beweging te brengen en zo gezondheidsproblemen te voorkomen. De nadruk ligt op bewoners van de regio Amsterdam, met speciale aandacht voor mensen in een kwetsbare gezondheidspositie door hun leefomstandigheden of bestaande achterstanden.

Samenwerken
Binnen de faculteit Gezondheid, Sport en Bewegen werken zeven lectoraten, van fysiotherapie tot ergotherapie en verpleegkunde, intensief samen. “Bij ieder project kijken we welke partners relevant zijn”, zegt Aarden. “Steeds vaker zien we dat de grenzen tussen gezondheid, sport en welzijn vervagen. De wijk is het nieuwe werkveld, waar professionals uit verschillende domeinen elkaar vinden.”

In zogenoemde living labs worden studenten, bewoners en professionals actief betrokken bij onderzoek. Daar worden behandelingen getest en verbeterd, in directe verbinding met de praktijk. De opbrengsten vloeien terug in het onderwijs en in het werkveld.

Aarden kent de praktijk van binnenuit. Na zijn opleiding Fysiotherapie en Gezondheidswetenschappen werkte hij vijftien jaar in een particuliere praktijk in Amsterdam. Sinds 2005 is hij verbonden aan de HvA, eerst als docent, later als teammanager en programmamanager van de opleiding Fysiotherapie. Tegelijkertijd promoveerde hij binnen het lectoraat ‘Transitie van Zorg bij Complexe Patiënten’ van de vorige lector en hoogleraar Raoul Engelbert, op een onderzoek naar het functioneren van ouderen na een acute ziekenhuisopname.

Zijn fascinatie voor technologie en Artificiële Intelligentie (AI) leidde hem vervolgens naar het Smart Health and Vitality Lab, waar hij werkte aan de koppeling tussen fysiotherapie, zorgtechnologie en AI. “Ik wil die werelden verbinden. De ontwikkelingen in technologie gaan razendsnel. De vraag is: hoe vertaal je dat naar bruikbare preventieve toepassingen in de fysiotherapiepraktijk?”

Twee vormen van preventie
Het lectoraat richt zich voornamelijk op twee vormen van preventie: geïndiceerde preventie en zorggerelateerde preventie. In het eerste geval gaat het om het vroeg herkennen en aanpakken van beginnende klachten, in het tweede om het voorkomen van complicaties of terugval bij mensen die al ziek zijn.

“Onze expertise ligt bij mensen die al zorg nodig hebben. Natuurlijk is preventie bij gezonde mensen ook belangrijk, denk aan suikertaks of antirookcampagnes, maar dat is niet onze primaire focus. Wij kijken naar wat ziekte met mensen doet en hoe we kunnen voorkomen dat het erger wordt.”

Een concreet voorbeeld is een onderzoek naar valpreventie bij ouderen. Uit cijfers van VeiligheidNL blijkt dat in 2024 dagelijks ruim 300 mensen op de eerste hulp van een ziekenhuis belandden door een valongeval. “Dat zijn zorgwekkende aantallen, zeker in de wetenschap dat het aantal ouderen alleen maar toeneemt. Als je mensen met een verhoogd risico op tijd kunt herkennen en volgen, kun je eerder een bewezen oefenprogramma aanbieden. De vraag is: hoe organiseer je dat? Hoe zorg je dat je ze in beeld krijgt voordat het misgaat?”

Aarden heeft al ideeën: “Door te meten hoe iemand beweegt, via sensoren, wearables of eenvoudige apps, herken je als fysiotherapeut afwijkende patronen. Wanneer iemand plots minder beweegt dan normaal, is dat bijvoorbeeld een signaal van achteruitgang. Dan kun je gericht actie ondernemen voordat er iets misgaat.”

Artificial Intelligence
Digitale zorg en kunstmatige intelligentie spelen daarbij een steeds grotere rol. Aarden: “Als je data over bewegen en voeding goed verzamelt, kun je een voorspellend model maken. Zo’n model helpt opnieuw om patronen te herkennen en fysiotherapeuten te ondersteunen bij beslissingen. Natuurlijk moet je dat zorgvuldig toetsen: werkt het, en is het verantwoord? Maar het potentieel is groot. Het ideaal is om dergelijke technologie te integreren in bestaande zorgsystemen, zodat de patiënt er nauwelijks iets van merkt. Het verlaagt bovendien de druk op het zorgpersoneel. Niet onbelangrijk met het toenemende tekort daaraan.”

Ook bij mensen met bestaande aandoeningen, zoals COPD, diabetes of hartfalen, is preventie van groot belang. In samenwerking met het Amsterdam UMC onderzoekt het lectoraat bijvoorbeeld hoe patiënten na een oncologische operatie herstellen. “We volgen hun beweeggedrag en voeding en brengen hun voortgang in kaart. Ook hier is het doel om in te grijpen voordat bepaalde nieuwe complicaties optreden.”

Financiering blijft de achilleshiel
Het lectoraat werkt nauw samen met fysiotherapiepraktijken, wijkteams, sportverenigingen, zorgorganisaties en de gemeente Amsterdam. Een actueel voorbeeld is een project in Gein, een wijk in Amsterdam-Zuidoost. “We zijn een leeralliantie gestart met ROC van Amsterdam en Universiteit van Amsterdam waarin we onderzoeken hoe we gemeenschappen kunnen versterken met technologie en AI, zodat mensen pas later zorg nodig hebben, of zelfs helemaal niet”, vertelt Aarden.

De aanpak is breed: via het buurthuis worden verbindingen gelegd tussen bewoners, professionals en organisaties. De woningcorporatie stimuleert bewoners om naar elkaar om te kijken. “Dat heeft effect. Mensen nemen minder vaak een zorgtaxi; ze brengen elkaar naar het ziekenhuis. Ook helpen ze elkaar wanneer iemand moeite heeft in het dagelijks leven. Zo’n netwerk maakt bewoners zelfredzamer of eigenlijk samen redzamer.”

Ondanks dit soort positieve ontwikkelingen is preventieve zorg moeilijk te financieren. “Je kunt meten of iemand sterker of fitter wordt, maar het is lastiger om te meten wat er níet gebeurt, bijvoorbeeld dat iemand niet valt. Dat maakt het lastig om de waarde van preventie hard te bewijzen. We proberen met samenwerkingspartners als collectief aan zorgverzekeraars te laten zien dat preventieve fysiotherapeutische zorg loont. Dat vraagt om aangepaste vormen van bekostiging, want het huidige systeem beloont vooral reactieve zorg.”