Ondersteun sociale professionals bij het inzetten van sport en bewegen voor kwetsbare doelgroepen

door: Justus Beth

Als het door psychische problemen niet meer lukt om voor jezelf te zorgen, staat sport niet bovenaan je agenda. Ook voor een woonbegeleider liggen de prioriteiten op dat moment logischerwijs bij de primaire levensbehoefte en het herstellen van de zelfredzaamheid. Hoewel cliënten en begeleiders soms wel bekend zijn met de meerwaarde die sport op dat terrein kan bieden, blijft het voor velen een activiteit ‘onder de streep’. 

Een van de effecten die sport kan hebben op mensen in kwetsbare posities is de zogeheten ‘normaliserende’ werking, zoals besproken in Vrijdagmiddag ben ik de spits en even geen cliënt.  In dit artikel gaan we in op de rol die een (persoonlijke) begeleiding daar in kan spelen, en wat daar voor nodig is. De innovatiewerkplaats die we daarbij uitlichten is de Regionale Instelling voor Beschermend en Begeleid Wonen (RIBW) in Zwolle. Het gaat daarbij om volwassen cliënten die langere tijd begeleid wonen als gevolg van hun psychische problemen. 

Professional maakt het verschil
Na een jaar van literatuurstudie, gesprekken en (participerende) observaties over de waarde van sport- en beweegdeelname voor kwetsbare doelgroepen, blijkt het van groot belang dat sociale professionals inzien wat sport kan betekenen voor de zelfredzaamheid van hun cliënten. In Zwolle is daarom het idee opgevat dat ‘professionals de belangrijkste sleutel tot succes zijn’. 

Daarbij gaat het met name om de houding en opvatting van professionals, in dit geval met betrekking tot (de waarde van) sport. Het succes staat of valt bij de motivatie van professionals; als zij niets met sport hebben, is de kans dat zij sport onderdeel maken van de behandeling klein. Meer ‘sport minded’ professionals binnen het sociale domein geven aan dat zij het soms lastig vinden om hun collega’s te overtuigen van de waarde die sport kan hebben voor hun cliënten. Daarmee is dit zowel een claim (voorwaarde voor succes), als een concern (nog niet iedereen is voldoende overtuigd van de (meer)waarde van sport). 

Sport op het menu
Hoe kan de potentiële waarde van sport voor kwetsbare groepen beter onder de aandacht worden gebracht bij sociale professionals? Bij het RIBW zal vooral worden ingezet op het vergroten van de kennis en mogelijkheden van de persoonlijk begeleiders om sport als middel in te kunnen zetten. Sport en bewegen zitten namelijk nog niet ‘structureel’ in het repertoire van de persoonlijk begeleiders en het ontbreekt hen ook aan kennis over de mogelijkheden om aan sport deel te nemen (het lokale sportaanbod). Het ligt daarom voor de hand om de laatste fase van het onderzoek te richten op het vergroten van het handelingsrepertoire van de persoonlijk begeleiders, door in samenwerking met lokale aanbieders een aanpak te ontwikkelen. 

Het is daarbij met name van belang dat persoonlijke begeleiders ondersteunen in het stimuleren van sportdeelname. Het activiteitenaanbod zelf ligt (vanzelfsprekend) in handen van sportprofessionals. Ook het structureel inbedden van deze ondersteuning door het aanstellen van een verbindend (sport)professional wordt als een van de scenario’s uitgewerkt. 

Krachten bundelen
In de zorg zijn vaak veel verschillende organisaties tegelijk bezig met dezelfde groep cliënten en bijbehorende problematiek. Zo ook in Zwolle. Om het sportaanbod voor kwetsbare doelgroepen optimaal te kunnen faciliteren, lijkt het logisch om elkaars kracht en expertise daarin te benutten. Hiervoor is het nodig om structurele samenwerkingsverbanden aan te gaan. 

In Zwolle zijn vanuit Sportservice Zwolle in samenwerking met verschillende sportparken initiatieven ontplooid om zorg én sportpartners met elkaar in contact te brengen. Ook op dit terrein zal in het komende jaar door onderzoekers worden geïnvesteerd in het in kaart brengen van de mogelijkheden tot vruchtbare samenwerking. 

Onderzoekproject Sport voor Participatie 
Het onderzoeksproject 'Sport voor Participatie' is een samenwerking tussen het lectoraat Bewegen, School en Sport van Windesheim, de lectoraten 'Participatie en Stedelijke Ontwikkeling' en 'Werken in Justitieel kader' van Hogeschool Utrecht, Verwey-Jonker Instituut, Stichting Life Goals, Leger des Heils, Dienst Justitiële Inrichtingen en Reclassering Nederland.

Aan de hand van vier artikelen wordt verslag gedaan van de stand van zaken op de praktijklocaties: Utrecht (Veld 42), Amersfoort (Life Goals in samenwerking met voetbalvereniging CJVV), Zwolle (Sportpark De Marslanden en Regionale Instelling voor
Beschermend en Begeleid Wonen (RIBW) en Dordrecht (De Hoop).

Justus Beth is docent spel en filosofie aan de opleiding Sportkunde van de Calo – Hogeschool Windesheim in Zwolle, en als onderzoeker verbonden aan het Lectoraat Bewegen, School en Sport.