door: Luuk van der Heyden

Mensen een leven lang aan het sporten krijgen. Deze uitdaging houdt sportprofessionals al jarenlang bezig. De zorgkosten reizen de pan uit, onder meer doordat welvaartsziekten als obesitas en diabetes steeds vaker voorkomen. Mensen (meer) aan het sporten krijgen zou kunnen zorgen voor een reductie van deze ziektekosten. Maar wat beweegt mensen überhaupt om te sporten?

Tijdens mijn afstudeerstage bij het Transferpunt Sport (consultancybureau dat onderdeel uit maakt van expertiseteam Sport Economics & Strategic Sports Management) heb ik onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van verschillende soorten motivaties bij sporters in verschillende sportsettingen (bijvoorbeeld bij een commerciële sportaanbieder of leden van een sportvereniging) én bij niet-sporters. 

Autonome motivatie
De psychologiewetenschappers Richard Ryan en Edward Deci¹ stellen dat er zes verschillende motivaties zijn die oplopen in de mate waarop ze autonoom zijn. Autonome motivatie is motivatie die ontstaat vanuit een individu zelf, en niet door toedoen van externe factoren (bijvoorbeeld druk vanuit de huisarts). Uit het onderzoek  blijkt dat er weinig verschil zit in de motivaties van mensen die sporten in verschillende sportsettingen

Uit het onderzoek blijkt dat de drie meest autonome motivaties (nutgedreven motivatie, waardegedreven motivatie en intrinsieke motivatie) verreweg het meest aanwezig zijn bij sporters, ongeacht de setting waarin ze sporten. Bij niet-sporters is deze autonome motivatie significant lager (p <0.01) (zie figuur, klik erop om te vergroten). Om duurzame sportparticipatie te bewerkstelligen is het voor sportaanbieders dus van belang om de al aanwezige autonome motivatie van sporters aan te spreken en de autonome motivatie van niet-sporters te verhogen. Maar hoe krijg je dit voor elkaar?

Ook hier komen Ryan en Deci weer om de hoek kijken. Zij hebben een zogenoemde 'zelfdeterminatietheorie' ontwikkelt. Deze theorie stelt dat er bij mensen autonome motivatie ontstaat wanneer drie basisbehoeften van de mens worden vervuld, te weten: autonomie, competentie en verbondenheid. Een voorbeeld van autonomie in sport is wanneer mensen zelf kunnen kiezen waar, wanneer en met wie zij gaan sporten. Sporters ervaren een gevoel van competentie als ze het idee hebben dat ze goed zijn in hun sport, of in ieder geval het idee hebben dat ze iets leren/vooruitgang boeken. Verbondenheid draait onder meer om het feit dat mensen zich verbonden willen voelen met andere sporters uit hun team/club. 

In de praktijk blijkt het voor veel sportaanbieders lastig om al deze drie behoeften optimaal te bevredigen, aangezien het meer bevredigen van één bepaalde behoefte ten koste kan gaan van de mate van bevrediging van een andere behoefte.

Verschillende sportaanbieders, verschillende uitdagingen
Een voorbeeld waar je de spagaat in de bevrediging van verschillende behoeften duidelijk terugziet is bij leden van sportverenigingen waar teamsporten worden beoefend. Over het algemeen ervaren leden van een sportverenigingen een grote mate van verbondenheid met de rest van het team en met andere mensen binnen een club. Er worden teamuitjes gepland, of er wordt een clubavond georganiseerd. In tegenstelling tot het creëren van verbondenheid, is het voor veel sportverenigingen een grote uitdaging om leden ook een grote mate van autonomie te laten ervaren. Er zal toch op vaste tijdstippen gesport moeten worden en leden moeten met het hele team bepalen welke oefeningen er op een training worden gedaan (als dit al niet door een trainer bepaald is). 

Een mogelijke oplossing hiervoor is het aanbieden van flexibele trainingen en trainingstijden waar leden zich iedere week op in kunnen schrijven. Op deze manier kunnen leden kiezen wat ze willen trainen en welk moment in de week hen het best uitkomt. Bij een fitnesscentrum zie je eigenlijk dat het omgekeerde het geval is. Klanten kunnen komen sporten wanneer ze willen, kiezen zelf welke oefeningen ze willen doen en ervaren dus een vrij hoge mate van autonomie. 

Verbondenheid laten ervaren
Voor een fitnesscentrum is het echter weer een enorme uitdaging om haar klanten verbondenheid te laten ervaren, iets wat bij een sportvereniging bijna vanzelf gaat. In veel gevallen zie je in een fitnesscentrum het beeld van tientallen eenlingen die bezig zijn in hun eigen wereld. Een mogelijke oplossing hiervoor is om een zithoek/bar in te richten waar sporters na het sporten nog even kunnen blijven hangen om te kletsen. 

Een andere oplossing zou kunnen zijn om lessen aan te bieden waar alle deelnemers naar hetzelfde doel toe werken, waardoor de ervaring van verbondenheid verhoogd wordt. Dit kunnen lessen zijn voor mensen die gewicht willen verliezen, maar bijvoorbeeld ook lessen voor mensen die toe willen werken naar deelname aan een bepaald sportevenement.

Optimale balans
Al met al is het voor sportaanbieders, bij het werven en behouden van klanten/leden (en daarmee het verhogen van de sportparticipatie), de uitdaging de optimale balans te zoeken tussen de bevrediging van autonomie, competentie en verbondenheid bij sporters. Hierbij is het belangrijk dat maatregelen die worden genomen om een bepaalde behoefte te bevredigen níét ten koste gaan van de bevrediging van andere behoeften.

Noot:

1. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary educational psychology, 25(1), 54-67

Luuk van der Heyden is als onderzoeker verbonden aan HAN Sport en Bewegen van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, op het expertisegebied Sports Economics & Strategic Sports Management (SESS). Hij deed onderzoek naar beweegredenen van sportparticipatie. Zijn scriptie 'Verschillende sportsettingen, verschillende motivatie? Een afstudeeronderzoek naar het verband tussen motivatie en sportsettingen' is hier te downloaden.