door: Willie Westerhof

Sinds 1 januari is er meer ruimte in het basispakket van de zorgverzekering voor preventieve gezondheidszorg. Drie erkende Gecombineerde Leefstijl Interventies (GLI’s) kunnen sindsdien voor alle Nederlanders met overgewicht vergoed worden vanuit de basiszorgverzekering: BeweegKuur, Slimmer en Cool. Als medewerker van Huis voor Beweging in Arnhem, eigenaar van de BeweegKuur - ben ik nagegaan hoe het MBO Sport en Bewegen ervoor zorgt dat toekomstige professionals goed voorbereid zijn op de praktijk en het nieuwe, veranderde werkveld en welke rol de BeweegKuur daarbij kan spelen. Ik ging bij een aantal ROC’s en bij een BeweegKuur-interventie in Almelo op zoek naar de aanpak en antwoorden. 

Meer aandacht voor preventieve gezondheidszorg moet - volgens minister Bruins voor Medische Zorg en staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport - leiden tot betere gezondheid van mensen en minder beroep op andere, duurdere vormen van zorg. Daarom werd besloten om gecombineerde leefstijlinterventies, die door RIVM minimaal zijn erkend op het niveau ‘eerste aanwijzingen voor effectiviteit’, op te nemen in de basiszorgverzekering. Drie gecombineerde leefstijlinterventies - BeweegKuur, Slimmer en Cool - komen hiervoor in aanmerking. Zorgverleners die een GLI aanbieden, kunnen voortaan de kosten ervan declareren bij de zorgverzekeraar. Goed voor de samenleving, goed voor de premiebetaler en goed voor de deelnemers!

Hoe werkt het?
De BeweegKuur is bedoeld voor mensen met een matig verhoogd gewichtgerelateerd gezondheidsrisico én een inactieve leefstijl. Zij kunnen met een verwijsbrief van de huisarts deelnemen aan een tweejarig leefstijlprogramma, gericht op drie componenten: gedragsverandering, meer bewegen en gezondere voeding. Het BeweegKuurteam - bestaande uit een HBO leefstijlcoach, een diëtist en een fysiotherapeut - voert het programma uit. De leefstijlcoach begeleidt en motiveert de deelnemers gedurende het hele traject. 

De leefstijlcoach maakt daarbij gebruik van de techniek ‘motiverende gespreksvoering’ voor het realiseren van gedragsverandering en gedragsbehoud. Hierbij heeft de deelnemer zelf de regie en formuleert voor zichzelf haalbare doelstellingen. Deelnemers verwoorden hun doelen meestal niet in kilo’s, maar in concreet gedrag, zoals ‘ik wil graag het goede voorbeeld zijn voor mijn kinderen’, ‘ik wil straks weer fatsoenlijk mijn veters kunnen strikken’ of ‘ik wil graag met mijn kleinkinderen kunnen spelen’.

Gedurende het eerste jaar van de BeweegKuur is er intensieve begeleiding van het BeweegKuurteam. De MBO BeweegKuur-instructeur versterkt het BeweegKuurteam en geeft extra begeleiding bij terugval. In het tweede jaar is een belangrijke rol weggelegd voor de BeweegKuur-instructeur. De BeweegKuur-instructeur slaat de brug tussen de gezondheidszorg en de sport- en beweegsector en beschikt over een MBO Sport & Bewegen-diploma met een extra certificaat. De BeweegKuur-instructeur wordt niet vergoed vanuit het basiszorgpakket. De gemeente, het sportbedrijf, de fysiotherapiepraktijk of een andere organisatie financiert deze inzet. 

Het antwoord van MBO Sport & Bewegen
Het ROC van Twente had een vooruitziende blik. Docenten Sport & Bewegen, niveau 4 (Lysbeth de Vries en Ferran Plaggenborg) volgden de train-de-trainer BeweegKuur-instructeur van Huis voor Beweging. Sinds september 2018 verzorgen zij de lessen BeweegKuur-instructeur voor hun studenten in het derde en vierde leerjaar met het profiel Sport, bewegen en gezondheid. Hun studenten krijgen in de beroepspraktijk te maken met een toenemend aantal mensen met overgewicht en diabetes type 2 en waren daar onvoldoende op voorbereid. 

Met de opleiding BeweegKuur-instructeur heeft het ROC hier een goede oplossing voor gevonden. De verwachting is dat de BeweegKuur op steeds meer plaatsen wordt uitgevoerd en de vraag naar opgeleide BeweegKuur-instructeurs zal toenemen. Zeker nu de GLI wordt vergoed vanuit de zorgverzekering. En een goed voorbeeld doet goed volgen, want meer ROC’s zijn dit voorbeeld gevolgd. Ook zij herkennen de trend en geven hun studenten kennis, ervaring en vaardigheden mee zodat zij goed voorbereid zijn op die veranderde beroepspraktijk. 

De gesprekstechniek 'Motiverende gespreksvoering' is een belangrijk onderdeel van de nieuwe opleiding. ROC’s kiezen ervoor om het hele docententeam hierin te scholen, zodat motiverende gespreksvoering daadwerkelijk wordt geleefd in de hele opleiding. Docenten hebben het omarmd en gebruiken de gesprekstechniek ook in hun dagelijks werk, bijvoorbeeld bij de loopbaanbegeleiding van studenten en in gesprekken met ouders.

De praktijk
In Almelo wordt de BeweegKuur op twee locaties van Fysio Almelo uitgevoerd. Deze groepen worden begeleid door een multidisciplinair team uit de eerstelijnszorg, dat bestaat uit huisartsen, leefstijlcoaches, een diëtist en een fysiotrainer. Potentiële deelnemers krijgen eerst een intake. Het fysieke uithoudingsvermogen wordt gemeten met een Astrand-testje en er vindt een lichaamsmeting plaats, onder andere voor het bepalen van vet- en vochtpercentage. 

Op basis van deze screening wordt bepaald of iemand in aanmerking komt voor de BeweegKuur. Gemotiveerde mensen kunnen deelnemen en onder deskundige begeleiding van een leefstijlcoach, fysiotherapeut en diëtist meedoen aan individuele- en groepsbijeenkomsten. De meerwaarde is dat je met de BeweegKuur mensen echt kan binden, vooruitgang kan realiseren en dan weer loslaten. Met vrijblijvende activiteiten op pleintjes lukt het niet om zo’n duurzame gedragsverandering te realiseren. 

De verwachting in Almelo is dat het een leidt tot het ander: deelnemers aan de BeweegKuur voelen zich fitter en gaan daardoor wellicht weer aan het werk. Daarmee zal hun inkomen verhogen en gaan zij meer investeren in de maatschappij. Bij enkele deelnemers is het medicijngebruik al afgenomen, waardoor de zorgkosten naar beneden gaan. Het BeweegKuurteam in Almelo ambieert met deze interventie de hele medische cyclus een stap voor te zijn. 

Stagiaires met meerwaarde
Een student BeweegKuur-Instructeur van het ROC van Twente loopt stage bij Jan Willem Dangremond, combinatiefunctionaris Sport in Almelo. Dankzij de nieuwe opleiding tot BeweegKuur-instructeur heeft deze student iets extra’s te bieden. De stagiaire van het ROC van Twente observeert goed, kijkt wat er bij de deelnemers speelt, gaat heel gemakkelijk in gesprek en stelt de goede vragen. 

Volgend jaar, wanneer de BeweegKuur-deelnemers doorstromen naar regulier beweegaanbod, maakt Dangremond graag gebruik van meer stagiaires met deze kwaliteiten. In Almelo gaan de BeweegKuur-deelnemers verder sporten bij Recreatiesport Almelo, een vereniging die 20 verschillende beweegactiviteiten aanbiedt. Met extra inzet van stagiaires die de opleiding BeweegKuur-Instructeur volgen, kan Almelo continuïteit, vertrouwen en een soepele overgang voor de deelnemers realiseren. 

Dit is precies waar de docenten van het ROC van Twente op hoopten. Studenten BeweegKuur-instructeur krijgen een bredere kijk, gaan het gesprek aan met cliënten en op zoek naar belemmeringen, beweegredenen en kansen. Dat is het verschil tussen de opleiding oude stijl en de opleiding nieuwe stijl in Twente. Studenten ontvangen naast hun ROC-diploma Sport en Bewegen een waardevol certificaat BeweegKuur-instructeur. Dat geeft extra arbeidsperspectief en levert de maatschappij sterke beroepskrachten en uiteindelijk veel meer winst op. 

Sterke toename overgewicht
Hoe groot is het probleem dat met deze nieuwe beleidsmaatregel moet worden tegengegaan? De afgelopen decennia is in Nederland het aantal volwassenen met overgewicht gestegen van 35% in 1997 tot bijna 50% in 2017. Het percentage mensen met ernstig overgewicht (obesitas) is in de afgelopen 20 jaar verdubbeld van 6,2 tot 13,9%. Concreet betekent dit dat ongeveer 5 miljoen Nederlanders in aanmerking komen voor een verwijzing door de huisarts, naar de GLI.

Meer mannen dan vrouwen hebben overgewicht, het neemt toe bij het ouder worden en komt meer voor bij lager opgeleiden. Mensen met overgewicht hebben een groter risico op ziekten en aandoeningen. Het verhoogt onder andere de kans op diabetes mellitus type 2, hart- en vaatziekten en enkele soorten kanker. De gevolgen van overgewicht brengen maatschappelijke kosten met zich mee, als gevolg van ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid en kosten in de gezondheidszorg (bron: Volksgezondheidenzorg.info). Redenen te over om (preventieve) maatregelen te nemen en dit aanzienlijke maatschappelijke probleem ‘te lijf te gaan’.

En dat gebeurt dus volop. Amper drie maanden na de invoering van het nieuwe beleid, wordt van verschillende kanten ingespeeld op de kansen die de nieuwe werkelijkheid biedt. De minister en staatssecretaris kunnen tevreden zijn over de wijze waarop hun maatregel in de praktijk is verwelkomd. Goed voor de samenleving, goed voor de premiebetaler, goed voor de deelnemers, goed voor studenten én goed voor het onderwijs!

Willie Westerhof is senior projectmedewerker bij Huis voor Beweging in Arnhem. Huis voor Beweging is ontwikkelaar en eigenaar van succesvolle en (bewezen) effectieve beweeg- en leefstijlinterventies, methodieken en cursussen, waaronder de BeweegKuur GLI. Voor meer informatie: kijk op www.huisvoorbeweging.nl of mail willie@huisvoorbeweging.nl.