door: Leon Janssen Lok | 1 juli 2021

Met pensioen gaan is voor veel mensen een natuurlijk moment om - ongewild - zwaarder te worden. De spiermassa neemt af, terwijl de vetmassa juist toeneemt. Dankzij een Europese subsidie werkt de onderzoeksgroep Mensen in Beweging van de Hogeschool van Amsterdam sinds kort samen met een aantal Europese partnerorganisaties aan de ontwikkeling van een digitale applicatie om deze leeftijdsgroep te helpen een duurzaam gezond beweeg- en voedingspatroon te ontwikkelen.

Professor Peter Weijs is penvoerder van het project dat de naam SO-NUTS heeft gekregen. “Een acroniem voor Sarcopene (verlies van spiermassa) Obesitas en NUtrition Training Seniors”, vertelt projectleider Josje Schoufour, die sinds 2018 is verbonden aan de onderzoeksgroep.

Minder bewegen en ongezonder eten
Dat mensen na hun werkzame leven in gewicht toenemen, heeft volgens Schoufour in de eerste plaats een natuurlijke reden. “Dat heeft te maken met de fysiek van het menselijk lichaam, na je veertigste neemt je spiermassa consequent af, weten we uit heel veel onderzoek. Maar daar komt dus bij dat veel mensen ook minder gaan bewegen." De ‘call’ in het kader van het Europese programma Horizon 2020 was bedoeld voor aanvragen op het snijvlak van voeding, het voorkomen van obesitas en een kritische periode in het leven waarop sowieso iets ging veranderen. 

“Met onze onderzoeksgroep - die is samengesteld uit de drie HvA-faculteiten Gezondheid, Bewegen Sport en Voeding en Digitale Media en Creatieve Industrie - kozen we ervoor ons te richten op gepensioneerden. Mensen die met pensioen gaan veranderen vaak van leefpatroon. Er zijn genoeg voorbeelden van mensen die dan juist meer aandacht hebben voor voeding en beweging, maar het gros gaat ongezonder eten en minder bewegen. Ze fietsen bijvoorbeeld niet meer dagelijks naar hun werk en veel dagelijkse beweging verdwijnt. Het is een moment waarop er veel verandert, maar tegelijkertijd is het een levensfase waarin ook nog genoeg tijd is om te werken aan gezond ouder worden, met gezonde voeding en voldoende fysieke activiteit.” 

E-health
Doel van het project is de ontwikkeling van een effectieve, duurzame e-health-interventie voor mensen die mensen die met pensioen gaan, gericht op zowel voeding als beweging. “Door ons te richten op een digitale applicatie zullen we ongetwijfeld mensen missen, maar de grote groep ouderen die nu komt en waar we ons de komende jaren op richten, kan veel. De digitale techniek is alleen niet altijd goed afgestemd op hun vaardigheden en op wat zij willen.” De eerste fase van het project is daarom dan ook gericht op onderzoek; er wordt gesproken met de doelgroep: mensen die met pensioen gaan of dat net gegaan zijn, maar ook diëtisten en fysiotherapeuten. 

Bij dat onderzoek wordt onder andere gebruik gemaakt van data van klinische trials waarbij gekeken wordt naar welke aspecten en interventies over een langere periode goed werken. Ook wordt gewerkt met cohortstudies (waarbij mensen herhaaldelijk worden gemeten): onderzocht wordt hoe de leefstijl van mensen die met pensioen gaan, verandert. Hoe gaan ze om met de extra vrije tijd, gaan ze meer of juist minder fietsen, nemen ze uitgebreider de tijd voor de lunch of juist niet? Het onderzoek wordt in meerdere landen uitgevoerd, want het project kent een sterk internationaal karakter. De HvA is penvoerder, maar is onderdeel van een consortium dat verder bestaat uit het Erasmus MC Rotterdam, University of Trieste in Italië, University Clermont Auvergne in Frankrijk, Universitario Ramon y Cajal in Spanje, Medical university Graz in Oostenrijk, Charles University in Tsjechië en de European Federation of Associations of Dietitians (EFAD). 

“Daar zitten experts op het gebied van voeding, beweging, e-health, sarcopenie, obesitas en sarcopene obesitas”, zegt Schoufour. “Elke partner is verantwoordelijk voor een bepaald werkpakket, maar we hebben intensief contact met elkaar. Ook al bij de subsidieaanvraag trouwens: een intensief, maar heel prettig proces. Het was voor ons dan ook een heel mooi succes dat we een van de vier consortia waren die een toekenning kregen.”

Pilot met een prototype
De werkpakketten tijdens de onderzoeksfase lopen parallel aan elkaar en moeten uiteindelijk resulteren in een pilotfase. “Dan wordt een prototype van de applicatie ontwikkeld, die continu wordt voorgelegd aan de eindgebruiker. Dat gaan we doen met een groep van honderd personen uit verschillende landen.” Het wordt een omvangrijk project, realiseert ook Schoufour zich. “Het is groot en er moet veel gedaan worden. De kans dat er over vier jaar een werkende app is die in alle appstores te vinden is, is misschien niet zo groot, maar we hebben tegen die tijd zeker wel een website waarmee we vooruit kunnen.”
 
Voor meer informatie: SO NUTS: voorkomen van sarcopenie, obesitas en sarcopene obesitas bij mensen die met pensioen gaan