door: Leo Aquina | 24 september 2020
Hoewel de meeste tophockeyers in Nederland zeggen dat zij geen probleem hebben met homoseksualiteit, denkt ook 40 procent van de spelers in de hoofd-, promotie- en overgangsklasse dat het moeilijk is om in hun wereld uit de kast te komen. Naar aanleiding van de uitkomsten van een onderzoek van het Mulier Instituut voor de Alliantie Gelijkspelen 4.0, sprak Sport Knowhow XL met de bondscoaches van de Nederlandse hockeymannen en -vrouwen: Max Caldas en Alyson Annan. Beide coaches hechten veel belang aan gelijke behandeling, maar homoacceptatie is daarin geen apart issue. Annan: “We praten daar niet veel over. Het gaat erom dat we een omgeving creëren waarin iedereen zichzelf kan zijn.”
De hockeyers geven in het onderzoek gemiddeld een 5,9 voor de algemene acceptatie van homoseksualiteit in het mannentophockey en veertig procent geeft een onvoldoende. Uit het onderzoek komt naar voren dat de hockeyers de sterke heteronormatieve cultuur in het mannentophockey beschouwen als één van de oorzaken waarom homoacceptatie nog zo ingewikkeld is. Die cultuur komt naar voren in opmerkingen op en rond de velden over homoseksualiteit. De woorden ‘homo’ of ‘mietje’ worden in het hockey gebruikt als scheldwoorden en het maken van homograppen is gemeengoed.
Meer bewustzijn
Oud-international en Caldas’ voormalige ploeggenoot Thijs de Greeff, die na zijn hockeycarrière uit de kast kwam, gaf in een interview met NRC in 2018 een aantal voorbeelden van dergelijke homograppen. ‘Eén hoeraatje voor de scheidsrechters en die homo’s’, was destijds de teamyell bij HC Klein Zwitserland. “Ja, dat herken ik wel”, zegt Caldas. “Ook de kleedkamergrapjes. Tegenwoordig hoor ik het wel veel minder dan destijds als speler.” De huidige bondscoach van de Oranjemannen denkt dat er in de loop der jaren meer maatschappelijk bewustzijn is gekomen, “maar dat ik me er nu zelf bewuster van ben, heeft misschien ook te maken met persoonlijke groei.”
Terugkijkend op de periode met De Greeff als teamgenoot, heeft Caldas zichzelf vragen gesteld. “Toen ik, inmiddels ook alweer jaren geleden, hoorde dat Thijs uit de kast was gekomen, vielen er allerlei dingen op hun plek, zijn persoonlijke worsteling. Als ploeggenoot zag ik dat hij het emotioneel wel eens moeilijk had, maar ik wist niet waaraan dat lag. Ik vroeg mij af of ik hem indertijd had kunnen helpen. Ik was de aanvoerder, had ik iets voor hem kunnen doen? Maar hoe ga je zo’n gesprek aan? Ik had als 28-jarige niet de tools om dat te doen. Op dat gebied kunnen we denk ik winst boeken. Je zou vooral moeten weten hoe je iemand anders kunt helpen die worstelt.”
Seksuele geaardheid heeft niets te maken met sportief talent: “Het maakt je niet tot een betere of mindere topsporter"
Communicatie heeft een lading
Zelf wil Caldas geen cijfer geven voor de acceptatie van homoseksualiteit in het tophockey. “In alle eerlijkheid: ik heb als persoon en als sporter nooit het gevoel gehad dat het niet zou zijn getolereerd.” Overigens maakt de bondscoach een kanttekening bij de definitie ‘tophockey’ zoals die in het onderzoek wordt gehanteerd. “Voor mij is internationaal hockey topsport. Lang niet alle spelers in de hoofdklasse, de promotie- en overgangsklasse zijn op dezelfde onvoorwaardelijke manier bezig met hun sport. Topsport is een lifestyle, 24/7.”
Of dat verschil in sportbeleving tot meer of minder homoacceptatie leidt, durft Caldas niet te zeggen. Wel is hij er zeker van dat seksuele geaardheid niets te maken heeft met sportief talent: “Het maakt je niet tot een betere of mindere topsporter. En toch wordt er onderscheid gemaakt, worden er grappen gemaakt, niet alleen over homo’s, maar ook over andere nationaliteiten, Duitsers, Turken, Marokkanen, mensen met een andere huidskleur. Ik heb daar ook met Terrance Pieters (Oranje-international en zoon van een Surinaamse moeder en Indische vader) over gesproken. Wat voor de een grappig is, kan bij de ander kwetsend overkomen. Communicatie heeft een lading en daar zijn we ons in de loop der jaren wel bewuster van geworden.”
Mannen anders dan vrouwen?
Caldas heeft in het verleden ook de Nederlandse hockeydames gecoacht en hij ziet verschillen in de mate van homoacceptatie in het vrouwen- en mannenhockey. “Bij de mannen zie je niemand die tijdens zijn carrière openlijk homoseksueel is, terwijl er ongetwijfeld ook jongens worstelen met wie zij zijn in de sport. Ik heb ook meiden meegemaakt die uit de kast zijn gekomen en ik zeg niet dat het voor hen makkelijker is, maar het lijkt beter onderling te worden gesteund. Bij de dames zie je meer speelsters die ook tijdens hun carrière openlijk gay zijn. Mannen komen vaak, en dat zie je ook in andere sporten, pas na hun carrière uit de kast.”
Wat de mannenhockeyers op dit gebied van hun vrouwelijke collega’s kunnen leren, durft Caldas niet te zeggen. “Ik heb van mijn ouders geleerd dat je geen antwoord moet geven als je het niet weet. Dan moet je vragen stellen. Vragen stellen aan mensen is belangrijk. We moeten niet altijd proberen stoer te zijn en alles in makkelijke clichés proberen te vangen. Niet elke man is hetzelfde en niet elke vrouw. We moeten de persoon achter de sporter leren kennen, man, vrouw, homo, hetero, donker, wit, dat maakt allemaal niet uit.”
Totale acceptatie van de mens
Alyson Annan sluit zich bij die woorden aan. De bondscoach van de Nederlandse hockeydames en voormalig echtgenote van Caldas, is alweer vijftien jaar getrouwd met de Nederlandse oud-international Carole Thate. “Bij ons in het team is acceptatie het sleutelwoord”, zegt zij. “Het gaat niet over kleur, waar je vandaan komt of seksualiteit. De totale acceptatie van de mens staat centraal. Daar praten we niet veel over. Ik hoop dat we erin slagen om een omgeving te creëren waarin iedereen zichzelf kan zijn. Daar praten we wel over: wees wie je bent en praat erover.”
“Ik was destijds de eerste topsporter in Australië die openlijk een homoseksuele relatie had. Hoe daarnaar gekeken werd, was voor mij geen belemmering"
Toen Annan in 2000 als sterspeelster van het Australische dameshockeyteam haar relatie met Oranje-international Thate bekendmaakte, was dat groot nieuws in haar vaderland. Zelf kijkt zij er anders tegenaan: “Jij noemt het coming-out. Daarmee geef je het een lading die het niet heeft. Ik had een heterorelatie en daarna had ik een vriendin als partner. Dat is geen coming-out, dat is gewoon een nieuwe relatie.” Wat voor Annan ook op dat moment al vanzelfsprekend was, was en is dat nog lang niet altijd voor iedereen. “Ik was destijds de eerste topsporter in Australië die openlijk een homoseksuele relatie had. Hoe daarnaar gekeken werd, was voor mij geen belemmering. Ik hoopte ook dat ik mensen kon helpen die er niet openlijk voor uit durfden te komen of het niet aan hun ouders durfden te vertellen. Toen, maar ook nu nog, zijn mensen bang om iets negatiefs te horen.”
Het is precies die negatieve connotatie met homoseksualiteit waar Annan tegen wil strijden. “Ik heb er toevallig gisterenavond nog een gesprek over gehad met mijn twee kinderen. Het begint met schelden, bijvoorbeeld het woord homo. Door dat als scheldwoord te gebruiken, associeer je homoseksualiteit met iets negatiefs. Dat is vaak niet eens bewust. Je kunt niet alles uitbannen, maar je kunt het bewustzijn voor dit soort zaken wel vergroten, bijvoorbeeld door het uit te leggen aan je kinderen.”
In haar werk als bondscoach is homoseksualiteit voor Annan geen issue. “We maken er geen issue van, want we hebben een omgeving van totale acceptatie. Iedereen kan en mag zijn wie zij is. Ik coach de persoon. Mijn doel is dat iedere speelster die bij ons vertrekt een beter mens is, dan is het vanzelf ook een betere hockeyster.”
Voor meer informatie: 40 procent Nederlandse tophockeyers: moeilijk om uit de kast te komen (persbericht Alliantie Gelijke Spelen n.a.v. resultaten onderzoek Mulier Instituut) en Acceptatie van homoseksualiteit (podcast RTV Utrecht)
