Vakblad over training, coaching, sportrevalidatie en toegepaste sportwetenschap

Sportgericht is hét vakblad over training, coaching, sportrevalidatie en toegepaste sportwetenschap in Nederland en België. Het bestaat al 74 jaar en biedt elk nummer een grote hoeveelheid vakinformatie voor iedereen die werkt op het gebied van top- en wedstrijdsport, bewegen en fitness. De artikelen gaan bijvoorbeeld over inspanningsfysiologie, motorisch leren, kracht- en revalidatietraining, coaching, mentale training, didactiek, functionele anatomie en biomechanica. 

Hanno van der Loo - hoofdredacteur van Sportgericht - licht voor Sport Knowhow XL in de rubriek 'Sportgerichte wetenschap' steeds één van die interessante artikelen eruit en geeft er een beknopte samenvatting van. De volledige versie van het artikel is te lezen via een link onderaan elke samenvatting.

door: Hanno van der Loo

De voorbespreking van een wedstrijd, de peptalk vlak voor aanvang, de eventuele donderspeech in de pauze en het stoom afblazen na afloop zijn niet bestemd voor de ogen en oren van buitenstaanders. Ze behoren tot het geheim van de kleedkamer.

Uit de school klappen over alles wat in de kleedkamer passeert, wordt je in de sportwereld niet in dank afgenomen. Slechts af en toe wordt aan derden een inkijkje in de kleedkamer gegund door een reportage of documentaire, waarbij de verslaggever en/of camera de gebeurtenissen als een fly on the wall registreren. Totdat het verzoek komt om de camera toch maar even uit te zetten, of de mededeling dat ‘dit’ niet voor de krant bestemd is.

Al met al is het geheim van de kleedkamer een ideale voedingsbodem voor mythevorming en een slechte basis voor het ontwikkelen van een professionele standaard. Want wat weten we eigenlijk over de kenmerken van een goede, complete voor- en nabespreking? Welke doelen willen we eigenlijk bereiken met de briefing vooraf en de debriefing na afloop? En welke addertjes zitten er onder het gras? Simpel gesteld doet iedereen de voor- en nabespreking in de sport op zijn eigen manier, zonder referentie, voornamelijk gebaseerd op eigen ervaringen en ideeën.

Winnende teams
‘Dat kan beter’ dachten Erik Hein en Onno Pouw. Ze schrijven: ‘Winnende teams in vele contexten - waaronder teams uit het werkveld van de hoog-risicoberoepen - maken structureel gebruik van briefen en debriefen. Over dit onderwerp is in de sport nog maar weinig bekend. Voor zover wij hebben kunnen nagaan bestaan er niet of nauwelijks standaarden op dit gebied. De aanleiding voor dit artikel ligt in onze persoonlijke ervaringen in de wereld van hoog-risicoberoepen, die we graag willen delen met de (top)sport.’

Erik Hein werkte met vele eenheden binnen de Nationale Politie en op dit moment met verleners van spoedeisende eerste hulp. In de sport heeft hij onder andere ruime ervaring als coach en begeleider van vechtsporters. Onno Pouw heeft jarenlange ervaring in het briefen en debriefen van een eliteteam binnen de Koninklijke Marechaussee (BSB: Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten). Hij is ook actief in de sport, volgde de Topcoach-5 opleiding en heeft ervaring met het geven van trainingen aan teams in het bedrijfsleven.

Specifieke kennis en vaardigheden vereist
In het eerste deel van een tweeluik^1,2 zetten Hein & Pouw allereerst de wetenschappelijke literatuur over (de)briefen op een rijtje. Uit een gezaghebbende meta-analyse³ blijkt - over een grote diversiteit aan werkvelden - dat teams die debriefen 20% beter presteren dan teams die dit niet doen. Briefen en debriefen gaan echter niet vanzelf, maar vereisen specifieke kennis en vaardigheden. Daarom zou het onderwerp volgens de auteurs aan de orde moeten komen in de opleiding van iedere coach en leidinggevende.

Een briefing bestaat uit het bespreken van de doelstellingen, het delen van informatie, het verdelen van taken en het maken van afspraken. Het is een taakgerichte, psychologische en groepsdynamische voorbereiding op de actie/wedstrijd die gaat komen. Dit gebeurt bij voorkeur in een vaste structuur en in een geschikte ruimte, voorzien van de benodigde (technische) hulpmiddelen.

Verschillende teamleden kunnen verantwoordelijk zijn voor het leveren van input. Het gehele team moet erop kunnen vertrouwen dat deze input klopt. De briefing is niet het ‘eigendom’ van de teamleider of coach, maar van het gehele team. Frappant is dat de leden van het team vaak beter zicht hebben op de bijdragen die sommigen van hen aan de briefing zouden kunnen leveren dan de coach. De door hem of haar aangewezen officiële aanvoerder wordt door de teamleden ook niet altijd als de werkelijke leider gezien. Iets om rekening mee te houden! De auteurs adviseren coaches te gaan voor gedeeld leiderschap. Durf de touwtjes gedeeltelijk uit handen te geven, dat betaalt zich terug in grotere betrokkenheid en (uiteindelijk) betere resultaten.

Debriefen
Bij debriefen gaat het in de kern om het nabespreken van een actie, training of wedstrijd, met de intentie te leren van de opgedane ervaringen, om beter te presteren in de toekomst. Werd het vooraf gemaakte plan daadwerkelijk uitgevoerd? Zo nee, waarom niet? Daarnaast zijn mentaal herstel (door het uiten van emoties) en teamontwikkeling belangrijke functies van de debriefing.

De debriefing moet niet verward worden met de zogeheten hot debrief: het stoom afblazen en onderling delen van de eerste ervaringen direct na een wedstrijd. Hein & Pouw schrijven: ‘Zeker als de emoties hoog zijn opgelopen, verdient het de voorkeur om deze zonder verdere analyse en evaluatie in een veilige en gecontroleerde setting te uiten. De coach dient dit proces goed te begeleiden en er alert op te zijn dat teamleden elkaar in het heetst van de emoties niet beschadigen.’ Een dieper gaande analyse is op dat moment mogelijk noch wenselijk. Pas op een later moment, als de gemoederen zijn bedaard, kan een diepere debrief plaatsvinden.

Referenties
1) Hein E & Pouw O (2020). Briefen en debriefen in teamsporten. Deel 1: Wat zegt de literatuur? Sportgericht, 74 (1), 12-17.
2) Hein E & Pouw O (2020). Briefen en debriefen in teamsporten. Deel 2: Toepassing in de praktijk. Sportgericht, 74 (3), 11-17.
3) Tannenbaum SI & Cerasoli CP (2013). Do team and individual debriefs enhance performance? A meta-analysis. Human Factors, 55 (1), 231-245.

Hanno van der Loo (1968) is voormalig tienkamper en studeerde bewegingswetenschappen aan de VU in Amsterdam. Hij werkt als sportwetenschappelijk adviseur, auteur en docent via bureau AdPhys in Boskoop (www.adphysbureau.nl) en is hoofdredacteur en uitgever van SPORTgericht (www.sportgericht.nl).