Vakblad over training, coaching, sportrevalidatie en toegepaste sportwetenschap

Sportgericht is hét vakblad over training, coaching, sportrevalidatie en toegepaste sportwetenschap in Nederland en België. Het bestaat al 72 jaar en biedt elk nummer een grote hoeveelheid vakinformatie voor iedereen die werkt op het gebied van top- en wedstrijdsport, bewegen en fitness. De artikelen gaan bijvoorbeeld over inspanningsfysiologie, motorisch leren, kracht- en revalidatietraining, coaching, mentale training, didactiek, functionele anatomie en biomechanica. 

Hanno van der Loo - hoofdredacteur van Sportgericht - licht voor Sport Knowhow XL in de rubriek 'Sportgerichte wetenschap' steeds één van die interessante artikelen eruit en geeft er een beknopte samenvatting van. De volledige versie van het artikel is te lezen via een link onderaan elke samenvatting.

door: Hanno van der Loo

Nog steeds kunnen we op televisie geen schaatswedstrijd bekijken zonder dat de commentatoren en/of analisten op enig moment het woord ‘verzuring’ in de mond nemen. Kan de rijder niet meer diep blijven zitten en lopen zijn rondetijden op? Verzuring! 

Ook in vele andere sporten duikt het woord vrijwel onvermijdelijk op als de sporter het zwaar heeft. En dat niet alleen, ook de ‘spierkater’ (DOMS: delayed onset muscle soreness) die je pas in de dagen na een (te) zware training kunt voelen, wordt door velen geheel ten onrechte geweten aan verzuring van de spieren. Melkzuur en lactaat zitten sinds de jaren twintig van de vorige eeuw chronisch in het strafbankje van de sport, ten onrechte veroordeeld wegens een al decennialang aanhoudende kokervisie. Want het tegendeel is waar: ‘Every aspect of lactate production is beneficial’!¹

Nuttig
Voor het grote publiek, maar helaas ook voor veel mensen die beter zouden kunnen en moeten weten, zijn vermoeidheid en verzuring nog steeds synoniemen. Dat doet op geen enkele manier recht aan de complexiteit en meervormigheid van het verschijnsel vermoeidheid en ook niet aan de nuttige rollen die lactaat in ons lichaam speelt. Zo heeft men bij proefdieren ontdekt dat lactaat diverse anabole effecten heeft, waardoor wonden sneller genezen en spieren sneller in omvang toenemen².

De fysioloog dr. Wim Burgerhout verbaast zich al vele jaren over de verzuringsmythe. In 2007-2008 schreef hij er in SPORTgericht al een drieluik³ over, getiteld Afscheid van melkzuur. Daarin vatte hij de toenmalige wetenschappelijke stand van zaken samen, namelijk dat:

• H+-ionen die vrijkomen bij inspanning niet afkomstig zijn van melkzuur, maar ontstaan door de toegenomen splitsing van adenosinetrifosfaat (ATP) om energie vrij te maken;
• de vorming van lactaat (de zuurrest van melkzuur) bij anaerobe energieproductie er juist voor zorgt dat H+-ionen worden gebonden, waardoor het milieu in de spier minder verzuurt; 
• de resterende verzuring in de spiervezel te gering is om de stofwisseling (en dus de prestatie) te belemmeren; 
• lactaat geen afvalproduct is, laat staan een vergif, maar een nuttige brandstof voor het hart, de hersenen en de aerobe (‘rode’) spiervezels.

Overdrachtelijk?
Deze bevindingen staan vandaag de dag nog steeds recht overeind. Ironisch genoeg zijn ze alleen niet of nauwelijks doorgedrongen op de werkvloer van de sportjournalistiek. Of weet men het stiekem wel, maar bekt die verzuring gewoon te lekker om hem achterwege te laten en moeten we als kijker maar begrijpen dat de term louter in overdrachtelijke zin wordt gebezigd?

Hoe het ook zij, Burgerhout besloot de handschoen opnieuw op te pakken en startte een nieuwe reeks over allerlei aspecten van het verschijnsel vermoeidheid. Als vermoeidheid niet door melkzuur wordt veroorzaakt, waardoor dan wel? Is vermoeidheid nuttig of schadelijk? Het eerste² en derde⁴ deel van de reeks kunt u hier lezen. 

Wisselwerking
Burgerhout legt uit dat de oorzaken van vermoeidheid zowel centraal (in het zenuwstelsel) als perifeer (in de spieren) kunnen liggen en dat er vaak sprake is van een wisselwerking tussen beide niveaus. Daarbij kan het belang van de afzonderlijke factoren per persoon en per situatie verschillen: sprint versus duursport, getraind versus ongetraind, hooggebergte versus zeeniveau, enzovoort. Ook de rol van antioxidanten komt aan de orde.

Momenteel zijn er in totaal zes delen gepubliceerd en zullen er nog enkele volgen. Mocht u ook geïnteresseerd zijn in de delen 2, 4, 5 en 6 (waarin achtereenvolgens aandacht wordt besteed aan de hobbels en valkuilen in het wetenschappelijk onderzoek naar vermoeidheid, de mate waarin vermoeidheid ‘tussen de oren’ zit, vermoeidheid bij verschillende soorten inspanning en de invloed van omstandigheden en persoonsgebonden factoren), dan kunt u hier terecht.

Referenties

1. Faria, E.W., Parker, D.L. & Faria, I.E. (2005). The science of cycling: physiology and training - part 1. Sports Medicine, 35 (4), 285-312.
2. Burgerhout, W. (2017). Visies op vermoeidheid. Deel I: Waarom houdt dat verzuren maar niet op? SPORTgericht, 71 (5), 20-22.
3. Burgerhout, W.G. (2007-2008). Afscheid van melkzuur (deel 1 t/m 3). SPORTgericht, 61 (4-5), 76-80 / 61 (6), 2-5 / 62 (1), 6-11.
4. Burgerhout, W. (2017). Visies op vermoeidheid. Deel III: Perifere factoren – vermoeidheid op spierniveau. SPORTgericht, 72 (1), 12-17.

Hanno van der Loo (1968) is voormalig tienkamper en studeerde bewegingswetenschappen aan de VU in Amsterdam. Hij werkt als sportwetenschappelijk adviseur, auteur en docent via bureau AdPhys in Boskoop (www.adphysbureau.nl) en is hoofdredacteur en uitgever van Sportgericht (www.sportgericht.nl).