door: Frank van Eekeren

Jammer, maar ook dit jaar is de code om de maatschappelijke impact van sport vast te stellen niet gekraakt. We zijn nog altijd vooral overgeleverd aan onze eigen beleving om te bepalen wat de invloed van sport op de samenleving is. Zo zijn we euforisch over wat sport kan doen op het moment dat Max Verstappen zijn rivaal passeert tijdens de laatste ronde van het seizoen. We hebben geen twijfel over de impact van sport als we ons kind lachend op het voetbalveld zien of wanneer we zelf modderig maar voldaan van de mountainbike stappen. Op andere momenten hebben we onze twijfels. Bijvoorbeeld als de schrijnende verhalen uit het turnen naar buiten komen. Of als we lezen over de grote problemen van deze tijd, zoals de coronapandemie en de klimaatcrisis, en de machteloosheid van de sport daarbij. 

In afwachting van iemand die de code wel kraakt, heb ik alvast een formule opgesteld die helpt om in deze bijdrage antwoord te geven op de vraag: wat is de maatschappelijke impact van sport over tien jaar vergeleken met nu? De formule luidt:

maatschappelijke impact = (sportparticipatie x kwaliteit van de organisatie van de sport x positieve invloed op maatschappelijke vraagstukken) – misstanden in de sport

Nederland mondiaal koploper
Geredeneerd vanuit deze formule moeten we allereerst weten: hoe ontwikkelt de sportparticipatie zich? Mijn voorspelling is dat deze niet substantieel gaat toenemen. Nederland is al mondiaal koploper als het gaat om sportdeelname en we zullen alle zeilen moeten bijzetten om het huidige niveau vast te houden. Daarbij zou het de komende jaren in mijn ogen niet moeten gaan om de vraag hoe veel en hoe vaak mensen sporten, maar wie? Maatschappelijke winst valt vooral te boeken door ervoor te zorgen dat mensen in kwetsbare posities minder vaak buitenspel staan. Daarvoor zal wel een ander politiek klimaat nodig zijn dan het huidige en daarop is nog weinig uitzicht. 

Ten tweede, gaat er de komende tien jaar iets veranderen aan de organisatie van de sport? Ik verwacht ook hier geen wezenlijke, maar wel belangrijke marginale veranderingen. De lobby van de Nederlandse Sportraad om van sport een publieke voorziening te maken zal, zo is mijn voorspelling, niet leiden tot een sportwet, maar zorgt wel voor blijvende druk op het versterken van de sportbranche. De georganiseerde sport zal ook de komende tien jaar niet ineens extreem veranderingsgezind zijn. 

Ruggengraat sportinfrastructuur
De aloude sportvereniging bijvoorbeeld zal de ruggengraat van onze sportinfrastructuur blijven, maar meer differentiatie in aanbod en organisatievorm verwacht ik wel. Meer verenigingen zullen open staan voor flexibel sportaanbod en lidmaatschap en gaan nadenken over de houdbaarheid van hun verenigingsstructuur. Nieuwe sportaanbieders blijven toestromen. 

Ook de sportinhoud blijft in beweging. Denk aan het pas selecteren van kinderen vanaf 12 jaar, jurysporten die niet meer uitgaan van straffen met puntaftrek maar van belonen, de opkomst van sporten als free running waarin het gaat om esthetiek in plaats van punten. Deze veranderingen, onder meer gestimuleerd door de aandacht voor een veilig sportklimaat, zullen doorzetten, met als gevolg een toename van de kwaliteit van het sportaanbod en het sportplezier.

Ten derde, wat zal de invloed zijn van sport op maatschappelijke vraagstukken? Naast gezondheid en duurzaamheid zal het omgaan met verscheidenheid in mijn ogen hét maatschappelijk vraagstuk zijn van de komende tien jaar. De toenemende diversiteit en polarisatie zorgt ervoor dat de samenleving behoefte heeft aan ontmoetingen tussen groepen die elkaar in het dagelijks leven niet snel treffen. Sport zorgt voor deze ontmoetingen en heeft het in zich deze meer en beter vorm te geven. Dit betekent niet dat iedere sportaanbieder volledig inclusief moet zijn, maar als de sport het mogelijk maakt elkaar in een veilige omgeving te ontmoeten dan is dit dé kans om de invloed van sport op maatschappelijke vraagstukken te vergroten. 

Ten vierde, welke ontwikkelingen zijn te verwachten ten aanzien van de donkere kanten van sport? Hier verwacht ik een ‘level out effect’: de aandacht voor het bestrijden van misstanden in de sport (grensoverschrijdend gedrag, doping, matchfixing, ondermijning, etc.) zal vermeerderen, maar het effect daarvan zal goeddeels teniet worden gedaan door de toenemende (financiële) belangen in de sport en de daarmee groeiende motieven om onethisch gedrag te vertonen. 

Concluderend, als ik de vier elementen van de formule invul voor 2032 in vergelijking met begin 2022 kom ik uit op:

maatschappelijke impact = (vergelijkbare sportparticipatie x marginaal toegenomen kwaliteit x potentieel meer positieve invloed op maatschappelijke vraagstukken) - vergelijkbare misstanden.

Daarmee verwacht ik dat de maatschappelijke impact van sport per saldo zal zijn toegenomen in 2032. Mits de sport de uitdagingen aanneemt, mijn voorspellingen accuraat zijn en de formule klopt. Overigens is mijn verwachting dat in 2032 de code om de impact van sport vast te stellen nog steeds niet zal zijn gekraakt. Ook dan zal de invloed van sport op de samenleving nog grotendeels worden bepaald door onze beleving.    

Frank van Eekeren is lector Impact of Sport aan de Haagse Hogeschool en universitair hoofddocent Sport & Society aan de Universiteit Utrecht.