door: Sandra Meeuwsen
Hoe ziet de sport er over tien jaar uit…? Zeker anders! De veelgeroemde ‘kracht van sport’ ziet zich meer dan ooit geconfronteerd met een negatieve, moeilijk te verdragen keerzijde: geweld, racisme, doping, seksuele intimidatie, matchfixing en ondermijning. Binnen de sport zeggen we dan dit ‘maatschappelijke problemen’ zijn, doen stevige uitspraken, gaan slagvaardig met elkaar op de foto of lanceren een Code die het tij moet keren.
De werkelijkheid is helaas weerbarstiger dan gedacht. Bij de gemeenten en bonden waarvoor ik afgelopen jaren als adviseur of interimmanager heb mogen werken, zie ik een toenemende ‘handelingsverlegenheid’ op dit terrein. Niet alleen bij sportbestuurders, maar ook bij wethouders, raadsleden en ambtenaren. Naast deze toenemende spanning staat sport steeds meer in het centrum van de lokale belangstelling, waar het gaat om preventie en vitaliteit. En ook de wicked problems binnen het sociaal domein vragen om de inzet van sport en bewegen als bouwsteen.
"De kansen voor de sport liggen volgens mij juist in een vele betere inbedding binnen het sociaal domein, gezondheid en veiligheid"
Sport als vanzelfsprekend 'recept'
Ik zie de sport zelf nog veel moeite hebben om werkelijk aansluiting te vinden bij flankerende domeinen, zoals zorg en preventie. Wel incidenteel met projecten of evenementen, maar niet structureel. Er heerst toch nog wat achterdocht om zo betrokken te worden; ‘Sport als middel’ is voor veel sportbestuurders nog een vies woord. De wal zal het schip wel keren! De kansen voor de sport liggen volgens mij juist in een vele betere inbedding binnen het sociaal domein, gezondheid en veiligheid. Sport als vanzelfsprekend ‘recept’ tegen onze moderniteitskwalen, zoals burn-out, eenzaamheid en polarisatie, maar ook als logisch onderdeel van ieders persoonlijke leer- en werkcontext.
Ik zie gelukkig ook al veel groeibriljantjes ontstaan; lokale zelforganisaties, vooral rondom evenementen of op wijkniveau. Urban Sports, 3x3 basketbal en Cross Fit-achtige activiteiten gaan groeien en zullen de traditionele verenigingssporten gaan vervangen, zeker voor jongeren en volwassenen. Een nieuwe generatie groeit weliswaar blended op (on & off line), maar zoekt nieuwe vormen van fysieke ontmoeting. Sport zal hierin een belangrijk element blijven, als sociale expressie.
Meer zelforganisatie
Omdat het sporten op aanbodniveau komende decennia zo sterk verandert, zullen de bestaande instituties en verhoudingen ofwel mee veranderen, ofwel verdwijnen. De drie-eenheid van gemeente–sportservice–sportbedrijf op lokaal niveau zal op losse schroeven komen te staan, als deze spelers onvoldoende weten in te spelen op de veranderende vraag. De verticale hiërarchie van NOC*NSF–bonden–verenigingen staat al langer onder druk en zal qua bestaansrecht sterk op de proef worden gesteld. Immers, bij meer zelforganisatie is bemoeienis van bovenaf minder gewenst.
"Zoals elk lichaam kan ook de sport veranderen, genezen en sterker worden. Maar andersom geldt ook: wat z’n langste tijd heeft gehad, sterft af"
We gaan naar plattere, kort-cyclische organisatievormen, ook in de sport. De doorgeschoten commerciële variant van de moderne sport, zoals megaevenementen en ‘verkochte’ topdivisies, raakt al aan z’n grenzen en loopt het risico aan de eigen populariteit ten onder gaan. Ik zie dit alles als een noodzakelijk evolutieproces, dat eigenlijk altijd al gaande is geweest binnen de sport.
Sport als systeemveld
De ‘Declaration/Book of Sports’ uit 1633, waarmee King Charles I te kennen gaf welke sportachtige activiteiten wel en niet op zondag waren toegestaan, is nu ondenkbaar. Sport is altijd en overal, we ontkomen er niet meer aan. De elementen die er wel en niet bij horen, zijn door de eeuwen heen gewijzigd, afhankelijk van de sociale context. Dat proces is nu ook gaande, zoals te zien is in de discussies over het al dan niet insluiten van gamen als (e)sport. Ik zie de sport als systeemveld dan ook graag als een levend lichaam. Zoals elk lichaam kan ook de sport veranderen, genezen en sterker worden. Maar andersom geldt ook: wat z’n langste tijd heeft gehad, sterft af.
Sandra Meeuwsen is (sport)filosoof en changemanager binnen het domein van sport, bewegen en gezondheid. Zij promoveert in 2020 aan de Vrije Universiteit Brussel (Faculteit Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen) bij prof. dr Marc Van den Bossche op een filosofische archeologie van de moderne sport. Daarnaast is zij docent bij de Wagner Group. Contact: info@soulconsult.nl.