door: Arthur van der Hoeff

De Nederlandse regering heeft op 23 maart de maatregelen ter bestrijding van de verspreiding van het coronavirus aangescherpt. Voor de sport betekent dit dat er tot 1 juni geen vergunningplichtige bijeenkomsten, evenementen en toernooien mogen worden georganiseerd. Het verbod om sportaccommodaties open te stellen, geldt nog steeds in ieder geval tot en met 28 april.

Als gevolg van de maatregelen van de overheid ligt de georganiseerde sport volledig stil. Gelukkig begrijpt iedereen dat dit een uitzonderlijke situatie is en zien we veel wederzijds begrip. Toch zien we ook dat er zo langzaamaan al vragen komen over de gevolgen van alle maatregelen. Eerder schreef ik op Sport Knowhow XL al over de gevolgen voor de besluitvorming binnen verenigingen nu de algemene vergaderingen in de normale vorm geen doorgang kunnen vinden. In deze bijdrage ga ik in op een andere kwestie die erg actueel is: hoe zit het met de verschillende betalingsverplichtingen nu er in veel gevallen niets kan worden 'geleverd'? 

Veel contractuele relaties binnen een sportvereniging 
Neem als voorbeeld de situatie van een tennisvereniging. Normaliter gaan 1 april de banen open en start het seizoen. De leden hebben vaak de contributiefactuur in januari of februari ontvangen voor het gehele seizoen. Mogelijk is er ook ingeschreven voor tennislessen bij de tennisschool die op zijn beurt een contract heeft met de vereniging voor het gebruik van de banen. In veel gevallen huurt de vereniging de banen en/of de grond van de gemeente tegen een veelal voor jaren vastgestelde huurprijs die door de vereniging moet worden voldaan. En niet zelden is de exploitatie van de kantine door de vereniging in handen gegeven aan een commerciële uitbater tegen een jaarlijkse vergoeding. De bond stuurt de vereniging een factuur voor de bondscontributie. 

Dit is zo maar een greep uit de diverse relaties die er bij een sportvereniging kunnen bestaan en waarbij normaliter diensten of prestaties worden geleverd tegen een bepaalde vergoeding. Hoe zit het met alle betalingsverplichtingen die hieruit voortvloeien? 

Gevaar domino-effect
Laten we beginnen met de relatie tussen de vereniging en de leden. Het spreekt voor zich dat als we hier zouden stellen dat het leden vrij staat om per direct het lidmaatschap te beëindigen of de contributie (gedeeltelijk) terug te vorderen nu er geen speelmogelijkheden zijn (en verwacht kan worden dat die er voorlopig ook niet komen), dat daarmee de continuïteit van de verenigingen direct in groot gevaar komt. Met als gevolg dat de vereniging haar verplichtingen tegenover alle andere leden, de bond en alle andere betrokken partijen niet meer na kan komen. Het zou een gigantisch domino-effect veroorzaken binnen de hele sportketen. Gelukkig kunnen we betogen dat dit niet het geval is. 

Hele specifieke regels voor lidmaatschap sportvereniging
Anders dan bijvoorbeeld geldt voor sportabonnementen of afspraken voor trainingen bij commerciële sportaanbieders - waarop het algemene contractenrecht van toepassing is (zie verderop in deze bijdrage) - gelden voor het lidmaatschap van een sportvereniging hele specifieke regels. Uitgangspunt volgens de wet is dat een persoon lid blijft van de vereniging, totdat het lidmaatschap eindigt op één van de in de wet limitatief opgesomde manieren: de dood van het lid (behoudens overgang krachtens erfrecht), opzegging (door het lid of door de vereniging) of ontzetting (royement). Opzegging van het lidmaatschap door het lid kan tegen het einde van het verenigingsjaar (boekjaar) met inachtneming van een opzegtermijn van vier weken. De statuten kunnen anders bepalen, maar dit komt in de praktijk weinig voor, dus dat lijkt voor de meeste verenigingen geen groot risico te zijn. 

Er zitten nog wel wat andere addertjes onder het gras. De wet kent namelijk nog uitzonderingen op grond waarvan onmiddellijke opzegging door een lid in sommige gevallen toch mogelijk is. Ik meen te kunnen stellen dat het onder de gegeven omstandigheden niet redelijk zou zijn om gebruik te willen maken van de directe opzeggingsmogelijkheid van het lidmaatschap. 

Door overheid opgelegde noodmaatregel
Zoals hierboven aangegeven weegt het gevaar voor de continuïteit van de vereniging en daarmee de hele keten binnen de sport hier heel zwaar. Verder geldt dat het hier ook geen besluit is van de vereniging tot beperking van het recht van het lid om te sporten, maar een door de overheid opgelegde noodmaatregel waardoor het sporten tijdelijk niet mogelijk is. En zelfs als het lidmaatschap wel onmiddellijk zou kunnen beëindigd door een lid, dan nog geldt volgens de wet dat de contributieverplichting toch voor het hele jaar blijft gelden. Tot slot geldt mijns inziens dat de aard van de specifieke verhouding tussen de vereniging en het lid maakt dat de regels van het algemene contractenrecht (zoals recht op ontbinding of opschorting van de betalingsverplichting) niet van toepassing zijn. 

De conclusie is dan ook dat we vast kunnen houden aan het uitgangspunt dat alle leden ook voor dit ongewone jaar gewoon volledig aan hun contributieverplichtingen moeten voldoen, tenzij de eigen statuten van de vereniging een tussentijdse opzegmogelijkheid bevatten waarin dit anders is geregeld. Als het gaat om extra betalingsverplichtingen voor het lid die niet bij of krachtens de statuten aan het lidmaatschap zijn verbonden ligt het anders. Dit kan bijvoorbeeld zijn een bijdrage voor extra activiteiten zoals een zomerkamp dat niet doorgaat. Daarvoor geldt het 'algemene' contractenrecht en kan restitutie of opschorting van de betalingsverplichting wel aan de orde zijn.    

Betalingsverplichting in andere contractuele relaties 
Zoals ik al beschreef kunnen er binnen de sport nog verschillende andere contractuele relaties bestaan waarvan het voor velen op dit moment niet duidelijk is hoe hiermee moet worden omgegaan. Het is ook ingewikkeld. Het hangt af van het soort contract, de overeengekomen (algemene) voorwaarden en ook hoe de omstandigheden juridisch kwalificeren. Is er sprake van overmacht, of komt de schade door het coronavirus toch voor rekening van de partij die zijn verplichtingen uit een contract niet na kan komen? 

Doorlopende abonnementen bij commerciële sportaanbieders (zoals sportscholen) kunnen door de sporter direct worden beëindigd, waarbij volgens de wet wel maximaal één maand opzegtermijn kan gelden. Daarna eindigt dan ook de betalingsverplichting. Alleen bij het eerste abonnement voor een bepaalde tijd (meestal voor een jaar) geldt deze opzegmogelijkheid niet. Dat loopt dus ook tijdens de coronacrisis door. Maar in deze situatie geldt in de regel wel een recht op compensatie of opschorting van de betalingsverplichting voor de tijd dat niet kan worden gesport. Dit laatste geldt ook bij doorlopende abonnementen of voor bijvoorbeeld een afgesproken reeks lessen bij een trainer of leraar.     

De wet voorziet echter niet in alle gevallen in een dwingend recht op verlaging van het afgesproken tarief of opschorting van de betalingsverplichting. Dat is bijvoorbeeld zo als het gaat om huur. Dit is dus bijvoorbeeld aan de orde voor de huur of verhuur van de sportaccommodatie of de kantine. De huurprijs moet in beginsel gewoon worden betaald, ook al kan er van het gehuurde geen gebruik worden gemaakt als gevolg van het coronavirus. Volgens de wet kan er onder bepaalde omstandigheden aanspraak worden gemaakt op huurprijsvermindering als sprake is van een ‘gebrek’ (waaronder het niet kunnen gebruiken van het gehuurde valt). Voorwaarde is dat het gebrek volgens de verkeersopvattingen niet voor rekening van de huurder komt. En dat is nog maar de vraag in het geval van de coronacrisis. Ook bij huur kunnen in algemene voorwaarden nog specifieke afspraken gelden. Vaak is daarin bepaald dat de verhuurder niet aansprakelijk is voor schade als gevolg van een gebrek. 

Uitzonderlijke tijd vraagt om solidariteit
Dit is een uitzonderlijke tijd. De gevolgen van het coronavirus zijn groot voor zowel consumenten als bedrijven. En ook de sport ontkomt hier niet aan. Het is normaal gesproken altijd goed om uit te gaan van de wettelijke bepalingen en uitgangspunten. De maatregelen rondom het coronavirus kunnen echter leiden tot bijzondere situaties. Het is aan eenieder om in deze situatie af te wegen of en hoe u gebruik wilt maken van uw wettelijke rechten. In sommige gevallen zou een beroep op uw rechten vanwege de coronacrisis onredelijk kunnen zijn en mogelijk ook door een rechter worden afgewezen. In veel gevallen is het goed om met contractpartijen in overleg te gaan over de gevolgen. Door oog te houden voor het grotere geheel en elkaars belangen voorkomen we, voor zover mogelijk, problemen in de hele sportketen. Zo tonen we solidariteit naar elkaar en kunnen we ervoor zorgen dat ook de sport door deze moeilijke situatie heen komt. 

Mr. Arthur van der Hoeff is voorzitter van de Nederlandse Stichting voor Vereniging en Recht. Bij dit nationaal kennisinstituut is een groot aantal branche- en verenigingsorganisaties aangesloten, zowel binnen als buiten de sport. Contact opnemen met de Nederlandse Stichting voor Vereniging en Recht kan via e-mail (info@verenigingenrecht.nl) of telefonisch (010-458 8431).