FIFA zet verbindende kracht van voetbal op het spel

door: Eva Gerritse

Binding betekent gevoelsmatig verbonden zijn, een emotionele band hebben met iemand die je vertrouwt. Binding is essentieel voor het aangaan van fijne, succesvolle, langdurige relaties. Dat geldt ook zeker in de sport. Een gevoel van verbondenheid zorgt ervoor dat sporters lid worden en blijven van een sportvereniging, dat fans hun club trouw blijven, dat sportliefhebbers zich aangetrokken voelen tot het merk van de sponsor en dat grote sportbonden het hele land achter onze nationale teams krijgen. In een serie columns zoek ik uit op welke manieren binding belangrijk is in de sport.

Precies twee jaar geleden schreef ik in deze reeks een column over het WK voetybal in Qatar. Daarin stelde ik dat het over tien jaar ondenkbaar zal zijn dat een groot sporttoernooi wordt georganiseerd in een land dat het met de mensenrechten niet zo nauw neemt. Omdat consumenten van sportorganisaties en sponsors verwachten dat ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen, kan de sport het zich niet veroorloven om moreel verkeerde keuzes te maken, zo schreef ik.

We zijn twee jaar verder en ik ben bang dat ik de FIFA heb overschat. In december wordt er gestemd over het WK 2034 en de enige overgebleven kandidaat voor de organisatie van dat toernooi is Saudi-Arabië. Een land dat mensenrechten zo mogelijk nog minder serieus neemt dan Qatar. De doodstraf is er aan de orde van de dag, vrouwen zijn ondergeschikt en worden onderdrukt, er is geen vrijheid van meningsuiting en mensen worden opgesloten omdat ze homoseksueel zijn of een afwijkend geloof hebben.

Saudi-Arabië is het land dat het begrip sportswashing heeft uitgevonden. De ultrarijke sjeiks in het land geven miljarden uit aan sport met als doel om hun land een positiever imago te bezorgen en de aandacht af te leiden van de verslechterende mensenrechten-omstandigheden. Ze betalen megalomane salarissen om voetballende wereldsterren naar de woestijn te halen en kopen Europese bekerfinales om die in hun land te laten spelen. Het WK voetbal zal een kroon zijn op hun inspanningen om de reputatie van het land ‘schoon te wassen’ door middel van sport.

De keuze voor Saudi-Arabië vult ongetwijfeld een heleboel zakken, maar het is funest voor de verbinding van voetbal met de maatschappij. De FIFA brengt de binding van de sport met fans, van sponsors met de sport en van sponsors met fans in gevaar. Met dollartekens in hun ogen zorgen de FIFA-bobo’s er voor dat voetbal steeds verder verwijderd raakt van de liefhebber, doordat die liefhebber zich simpelweg niet meer verbonden voelt met hoe het voetbal wordt georganiseerd.

De FIFA stuurde doelbewust aan op Saudi-Arabië als enige kandidaat voor het WK 2034. Door Zuid-Amerikaanse landen toe te voegen aan het WK in 2030 (in Spanje, Portugal en Marokko), bleven voor 2034 alleen Azië en Oceanië over als mogelijke continenten. Bovendien wijzigde de FIFA vlak voor de kandidaatstelling de regel dat een organiserend land al over zeven geschikte stadions moet beschikken naar minimaal vier stadions. Eén keer raden hoeveel stadions er in Saudi-Arabië staan…

Nee, die kandidatuur van Saudi-Arabië is geen toeval. Het is precies wat FIFA-voorzitter Gianni Infantino wil. Geen wonder dat hij het indienen van het bidbook (de uitgebreide plannen voor de organisatie van het WK) door Saudi-Arabië vorige maand een 'mijlpaal' noemde. Een nogal droevige mijlpaal als je het aan mij of aan een willekeurige mensenrechtenorganisatie vraagt.

Organisaties als Amnesty International en Human Rights Watch schreeuwen al jaren moord en brand over de organisatie van sportevenementen in landen die zich schuldig maken aan mensenrechtenschendingen. Ook voor Qatar hebben ze ruimschoots gewaarschuwd. Je zou toch denken dat ook de voetbalwereld leert van haar fouten en dat de voetballende naties dit niet nog een keer laten gebeuren. Maar een grote opstand onder nationale voetbalbonden blijft vooralsnog uit.

De meeste FIFA-leden houden zich op de vlakte en herhaalden afgelopen maanden dat ze in afwachting waren van het bidbook van Saudi-Arabië. Je kunt je afvragen wat dat bidbook precies gaat veranderen aan de enorme lijst grove mensenrechtenschendingen in het land? Maar goed, dat bidbook is er nu. En de FIFA-regels schrijven voor dat er in het bidbook een paragraaf moet staan waarin het kandidaat-gastland uitlegt hoe het bid voldoet aan de mensenrechtennormen van de Verenigde Naties.

Ik weet niet of Infantino werkelijk had gedacht dat zijn vrienden uit Saudi-Arabië in hun bidbook alle mensenrechtenproblemen in het land zouden oplossen, maar er verandert daar natuurlijk niets. In het bidbook staan alleen wat mooie woorden voor de bühne en worden de grootste problemen rondom mensenrechten gewoon genegeerd.

In december stemt de FIFA definitief over het bid van Saudi-Arabië. Amnesty International heeft de KNVB al opgeroepen om tegen te stemmen. Hoewel het waarschijnlijk weinig oplevert, zou iedereen die de sport een warm hart toedraagt die oproep van Amnesty moeten steunen. Ik heb niet de illusie dat de FIFA de komende maanden ineens een moreel kompas ontwikkelt, maar het zou een schande zijn als we niet op z’n minst zorgen voor een massaal tegengeluid.

Aangezien er maar één geluid is waar de FIFA naar luistert, hoop ik dat Amnesty met haar oproep ook aanklopt bij alle grote voetbalsponsors. Een auto- of frisdrankmerk verbinden aan de sport is een stuk moeilijker in een land dat aan de lopende band mensenrechten schendt. Vrolijke reclamecampagnes zijn daar niet echt op z’n plaats. En één grote geldschieter die zijn hand op de knip houdt, maakt op de FIFA waarschijnlijk meer indruk dan honderden dode arbeidsmigranten.

Eva Gerritse is Business Lead en Strategisch Consultant Sponsoring & Sport bij Blauw Sponsorship Impact. Ze helpt sportorganisaties (zoals UEFA en Formula 1) en sportsponsors (zoals Heineken, Sony, PepsiCo, FedEx) met inzicht in de impact van sport op mensen en merken. Ze heeft een voorliefde voor sportmarketing, fan engagement en sportstatistieken. Volg haar op Twitter of LinkedIn.