door: Nico Freriks, Etienne Lataster, Marco Vernooy & Tom van Vliet
Begin juli, Museumplein in Amsterdam. Een basketbalstadion, gehuld in zwarte doeken. Binnenin spelen twee teams op één basket een snellere variant van het traditionele spel. Lokale schoolkinderen spelen op de veldjes ernaast, in dezelfde ‘vibe’. Wat opvalt is de teamsamenstelling op alle velden. Hier wordt 3x3 gespeeld, geen traditioneel 5x5. Hoewel de Nederlandse dames als derde het Europees Kampioenschap afronden, klinken er gemengde geluiden. Wat is hier aan de hand?
De Nederlandse Basketball Bond (NBB) experimenteert met het fenomeen dat ‘ongeorganiseerde sport’ heet. Sinds een paar jaren is 3x3 in opkomst in Nederland. En verklaarbaar: ‘we’ doen internationaal mee, het spelletje is simpel te begrijpen, het showgehalte hoog. Deze variant kent geen clubs. Teams pakken zich samen voor de gelegenheid en schrijven zich in voor ‘qualifiers’. Coaches zijn er niet: autonoom spelen staat voorop.
"Waarom onbeduidend meespelen als 84e in de wereldwijde ranglijst van 5x5, als je meedoet voor het internationale podium in 3x3?"
Inmiddels noteert Nederland zo’n 9.000 geregistreerde 3x3 spelers. Servië, huidige nummer 1 van de wereld, haalt de helft nog niet. Van alle basketballers in Nederland speelt bijna een vijfde deze nieuwe variant. USA haalt met moeite 0,25%, wat het absolute aantal slechts 25.000 spelers maakt. De afwezigheid van succes in de reguliere 5x5 variant lijkt de opkomst van 3x3 in Nederland te voeden. Waarom onbeduidend meespelen als 84e in de wereldwijde ranglijst van 5x5, als je meedoet voor het internationale podium in 3x3? Een fenomeen dat in de georganiseerde sport vaker speelt. De NBB is zoekende in deze opgave. Waarom kiezen voor traditionele framewerken als je de sport van binnenuit kunt herschikken?
Het failliet van de traditie?
De Sportbondenmonitor (NOC*NSF, 2015) en Rapportage Sport (Sociaal Cultureel Planbureau, 2014) geven stof tot nadenken. De propositie van sport in Nederland schuift. Van presteren gaat de focus naar meedoen. Een Olympisch Plan haalde het niet in politiek Nederland. Sport wordt in toenemende mate gezien als instrument voor zelfontplooiing en gezondheid. De Sport Toekomstverkenning (SCP, 2017) bevestigt dat beeld en een hoogleraar pleit vervolgens voor een spaarzaam topsportbeleid. Meer aandacht voor de beweegbasis, slimme keuzes aan de top.
Juist aan die spaarzaamheid komt 3x3 tegemoet. De sport is als een stadsbus. Je stapt erop als je zin hebt, eraf als je even klaar bent. Trainen gaat op eigen gelegenheid, evenals meedoen aan toernooien. Een coach is er niet: de spelers helpen elkaar. Autonoom zijn is de kern. Clubs spelen een beperkte rol. Levenslang lid worden: no way.
"De basketbalbond stelde 3x3 in staat zichzelf te bewijzen. En dat deed de sport overtuigend"
Tegen die achtergrond zoekt de NBB een mogelijkheid om de magische ingrediënten van 3x3 te respecteren en te vertalen naar heel het basketbal in Nederland. De strategie is eentje van de kans geven, maar wel in zoekende toestand. Een topsportbudget voor 3x3 is er tot op heden amper. De resultaten prijken wel in het jaarverslag, maar een duidelijk financieel antwoord blijft vooralsnog uit in de begroting. NBB stelde 3x3 in staat zichzelf te bewijzen. En dat deed de sport overtuigend.
Maar hoe nu de stap maken? Waar hockey slim het spelletje aanpaste en beachvolleybal een volwaardige eigen variant werd van de zaalsport, worstelt basketbal nog met de opgave. Maar worstel niet te lang! Nu is het momentum daar! Met een Europees Kampioenschap 3x3 in Amsterdam, een Wereldkampioenschap 3x3 in 2019, ook op Nederlandse grond, en de Olympische Spelen in 2020 in het verschiet.
Wat zijn dan nu de keuzes om te maken? Een analyse binnen basketbal van prestaties enerzijds en potentie anderzijds maken inzichtelijk wat de 3x3 community al weet: de enige rationeel-zakelijke keuze is om topsportbeleid van de NBB vol in te zetten op deze jongste telg in de familie. Daar moet de energie en het geld naartoe. Begroten voor succes dus!
Van leden naar fans
Hoe vang je een autonome sport binnen een bond? De onderstroom verzet zich tegen de gevestigde orde: simpel basisprincipe binnen de sociologie. Het Europees sportmodel houdt krampachtig vast aan een stapeling van leden tot teams, van teams tot clubs, van clubs naar districten en van districten naar een bond. Georganiseerd tot op het bot.
"Wat beter past, is een sportbond 2.0 die zich op elementen gaat gedragen als een ‘3x3 vereniging’. Maar dan wel eentje met fans in plaats van leden"
In 3x3 missen de overbodige schakels. Autonome spelers vormen een team, rechtstreeks onder de bond. NBB poogt nu krampachtig het verenigingselement van de zijkant in te schuiven. Toch de georganiseerde broeder voor de ongeorganiseerde dochter. De hang naar autonomie van spelers en teams lijkt echter sterk. Wat beter past, is een sportbond 2.0 die zich op elementen gaat gedragen als een ‘3x3 vereniging’. Maar dan wel eentje met fans in plaats van leden. Eentje die geen structuur schept, maar een boodschap verkondigt. Eentje die niet fungeert als club, maar als hub. Eentje die niet administreert, maar activeert.
Vliegwieleffect
Op internationaal niveau lijkt de overkoepelende FIBA dat begrepen te hebben. De internationale basketbalfederatie richt zich in haar strategie op het ondersteunen en volgen van 3x3, niet het vangen en structureren. Ze spreekt over fans, niet over leden. De federatie snapt de dynamiek tussen media, fans en het bedrijfsleven. Sponsordeals komen van de grond, fans krijgen relevante sport-content en de sport profiteert van de financiële instroom.
Die dynamiek heeft een vliegwieleffect, maar er is wel een kritische massa nodig. In basketbal kan 3x3 die kritische massa zijn. Vergaande digitalisering en online platformen compenseren de missende media-aandacht van de traditionele kanalen. Overigens is de gemiddelde kijker van NOS Studio Sport grijzer dan de doelgroep en absoluut irrelevant voor 3x3. Wat wel relevant is, is de ‘held-potentie’ van huidige én aankomende lichting spelers. Handbal flikte dat trucje met ‘onze’ Tess en Estevana. Binnen 3x3 hebben we Karin en Jacobine!
Drie donorbonden kunnen het web van Nederlandse bonden het nakijken geven: een multi-sportbond 3.0!
Van web naar hub
De basketbalbond lijkt niet de enige bond die worstelt met deze dynamiek, zo leren interviews. Eenzelfde zoektocht speelt zich in Nederland vaker af. Op sportief vlak lijken bonden elkaar te vinden. Trainingsmodellen zoals LATD of ASM prediken generieke motorische ontwikkeling. Regionale en nationale trainingscentra zorgen voor organisatorische afstemming in de topsport. Samen betalen bonden de psycholoog, diëtist en performance-trainer. Maar wat als bonden die lijn nu eens doortrekken?
NBB, NeVoBo (volleybal) en NHV (handbal) probeerden reeds samen facilitaire knelpunten op te lossen. Allemaal missen ze een eigen locatie, zoals dat binnen voetbal wel vanzelfsprekend is. Stel dat het probleemoplossend vermogen van deze drie bonden omgebogen wordt tot droomvolgend vermogen. Sporttechnisch gezien vallen de ‘donorsporten’ basketball, volleybal en handbal in hetzelfde bakje. Hier ligt de basis voor vergaande organisatorische samenwerking. Niet om problemen op te lossen, maar om dromen te verwezenlijken.
De ‘donor-drie’ kunnen het web van Nederlandse bonden het nakijken geven: een multi-sportbond 3.0! De basketbalvereniging als trainingshub voor de handballer. De volleyballer in de hersteltraining tussen de handballers. Een centraal kantoor met één centrale ledenadministratie. Wekelijks relevante content voor de fans. Uit elke windstreek wel een verhaal te vertellen. Een basis waar de gemiddelde marketeer en data scientist jaloers op zijn: de ‘donor-drie’ veranderen het landschap.
Van de straathoek naar Tokyo
Op de straathoek is het te doen. Daar moet de oplossing voor sportend en bewegend Nederland beginnen. Ook voor basketbal. Maar helaas is dat ook precies de plek waar het mis is. Gymleraren hebben we amper. Met goede bedoelingen onderwijzen we onze kids twee magere uurtjes in de week. De ‘zachte infrastructuur’ mist.
"Van een focus op sporttechnische elementen en het perfecte spelletje moet de sport in Nederland zich richten op meedoen"
Wat we wél rijk zijn, is de fysieke infrastructuur. In elke Nederlandse gymzaal hangt een basket. In menige wijk staat een verwaarloosde paal met ring. De basale infrastructuur ligt er. Beachvolleybal heeft die luxe niet. Hockey bedelt om meer watervelden. En toch benoemen ingewijden in het basketbal de erbarmelijke kwaliteit van de ringen. De te drukke belijning in de zaal. De soms beperkte hoogte van het sporthaldak.
Die attitude moet om. Dat kan 3x3 leren. Buig de discussie van fysieke elementen naar programmatische inspiratie. Van een focus op sporttechnische elementen en het perfecte spelletje moet de sport in Nederland zich richten op meedoen. Spaarzaam topsportbeleid kenmerkt zich door spaarzaamheid en feitelijk onderbouwde keuzes. Voor basketbal geldt dat 9.000 geregistreerde spelers en een positie in de wereldwijde top 10 de kans nog nooit zo groot maakten om over drie jaar op de Olympische Spelen te staan. Wellicht een reden voor diegene binnen de 30.000 andere leden van de NBB om te switchen, teneinde ooit nog eens de Spelen te halen?
Enfin, een oud gezegde leert dat succes vele vaders heeft. De NBB heeft nu een vaderlijke keuze te maken. Blijft 3x3 de kleine zuster binnen de georganiseerde en verenigde gemeenschap? Of slaagt het in de zoektocht naar gelijkwaardigheid en groeit het uit tot medaillewinnaar in Tokyo?
Noot
Deze column is gebaseerd op een rapport uitgebracht in het kader van de specialisatiefase van studenten van de Executive MBA Sports Management van Business School Maastricht School of Management (MSM) in opdracht van de Nederlandse Basketball Bond. Stellingen zijn gebaseerd op uitgebreid deskresearch en diverse interviews.
Voor meer informatie over de opleiding: John van de Laar (contactpersoon MSM), laar@msm.nl. Voor meer informatie over of een toelichting op het rapport: Tom van Vliet (deelnemer Executive MBA Sports Management), tomvanvliet@gmail.com.
Nico Freriks is ex-international en oud-olympisch volleyballer, die na zijn internationale carrière de executive MBA Sport Management volgt (afrondende fase). Nico zet zich in het dagelijks leven als programmaregisseur in voor een gezonde leefstijl en gezond gewicht in zijn gemeente Horst aan de Maas. Zie verder zijn profiel op LinkedIn.
Etienne Lataster is een ondernemer met een grote passie voor sport en commercie. Momenteel in afrondende fase van zijn executive MBA Sport Management. Etienne is klaar om met deze frisse blik de sportsector een impuls te geven. Hij werkte de laatste tien jaar in de publieke en private sector op het gebied van communicatie en management, onder andere in de sport. Zie verder zijn profiel op LinkedIn.
Marco Vernooy is handballer (oud-international) met nationale kampioenschappen en de grensoverschrijdende Beneleague achter zijn naam. Verleden in sport marketing en fan engagement binnen betaald voetbal. Momenteel is Marco marketing manager in de sector van office supplies en rondt hij zijn executive MBA Sport Management af. Zie verder zijn profiel op LinkedIn.
Tom van Vliet is zelfstandig adviseur in maatschappelijk domein. Tom heeft tien jaar ervaring in lokale en regionale vraagstukken, veelal op gebied van sport en publieke gezondheid. Momenteel zit hij in de afrondende fase van de executive MBA Sport Management en is hij werkzaam in een strategische adviesfunctie bij een woningcorporatie. Zie verder zijn profiel op LinkedIn.