door: Peter Hopstaken
Van NRC Handelsblad tot De Telegraaf, het AD en de Volkskrant, allerlei sites in binnen- en ook buitenland, ze hebben er allemaal over geschreven: 'ons' Nederlands IOC-lid Camiel Eurlings heeft onlangs een schikking getroffen met het Openbaar Ministerie. Als Eurlings ooit nog de ambitie zou hebben een pupillenteam te trainen, is het de vraag of hij daarvoor de benodigde papieren van 'goed gedrag' zou krijgen. Ondertussen vertegenwoordigt hij wél het hoogste internationale bestuursorgaan in de sport - het IOC - in Nederland en is hij daarmee qq. bestuurslid van onze nationale sportkoepel NOC*NSF. Die zit ogenschijnlijk met haar handen in het haar en kan - noodgedwongen door het IOC-reglement - niet veel ondernemen. Maar wat NOC*NSF wél kan doen, in het openbaar transparant communiceren over deze precaire kwestie, laat ze tot nu toe achterwege. En daarmee maakt de sportkoepel zich ongeloofwaardig, gezien onder meer haar inzet voor Goed Sportbestuur, een Veilig Sportklimaat en het recentelijke besluit om een groot onderzoek in te stellen naar seksueel misbruik in de sport.
IOC-lid Camiel Eurlings, verdacht van ‘eenvoudige mishandeling’ van zijn ex-vriendin, heeft geschikt met het Openbaar Ministerie. Daarmee werd duidelijk dat de officier van justitie voldoende bewijs vond voor het gepleegde strafbare feit, waar in dit geval een maximumgevangenisstraf op staat van drie jaar (art. 300 Wetboek van Strafrecht) en zelfs van vier jaar als de ex-vriendin van Eurlings als zijn toenmalige 'levensgezel' zou worden gekwalificeerd (art. 304 Sr). In NRC Handelsblad1 lezen we over de schikking tussen Camiel Eurlings en het Openbaar Ministerie (OM) het volgende:
'Het OM heeft strafvervolging bij de rechter voorkomen door Eurlings een deal voor te stellen. Justitie weigert een toelichting te geven op de reden waarom tot een ‘transactie’ is besloten. De inhoud van de schikking is evenmin bekend 'in verband met de privacy van de betrokkenen'. (...) Wel is duidelijk dat OM de zaak hard genoeg vond. Justitie laat in een schriftelijke verklaring weten: 'Een transactie wordt alleen aangeboden als de officier van justitie op basis van het opsporingsonderzoek voldoende bewijs aanwezig acht voor het gepleegde strafbare feit'.'
"De transactie die Eurlings met het OM heeft gesloten zal twintig jaar lang op zijn strafblad vermeld blijven"
'Eenvoudige mishandeling'
Geen voldoende bewijs werd gevonden voor de aanklacht van toegebracht zwaar lichamelijk letsel, in de vorm van oogletsel, gescheurde oorlellen en een gebroken elleboog2. Een 'eenvoudige mishandeling' was volgens het OM wél hard te maken. Eurlings deed op zijn beurt aangifte tegen zijn ex-vriendin wegens smaad en afpersing. Maar die verwijten zijn door het OM terzijde geschoven wegens onvoldoende bewijs.
Eveneens strekt het niet tot voordeel van Eurlings dat hij zijn woordvoerder Jan Driessen allerlei onwaarheden laat verkondigen. Bijvoorbeeld dat Eurlings doordat hij de transactie aanvaardt geen strafblad heeft gekregen (de officiële betiteling voor strafblad is overigens 'Uittreksel Justitiële Documentatie') en dat de manier waarop de zaak is afgedaan gecategoriseerd kan worden als de lichtst mogelijke wijze die het openbaar ministerie kent.
Terwijl feitelijk de transactie die Eurlings met het OM heeft gesloten twintig jaar lang vermeld zal blijven op het Uittreksel Justitiële documentatie (ofwel het strafblad). Indien Eurlings in die periode opnieuw een strafbaar feit zou plegen, wordt die periode verlengd. Bovendien is in weerwil van wat Eurlings' woordvoerder Driessen beweert de gevoerde transactie niet de lichtste 'afdoeningsvorm' van het Openbaar Ministerie, dat is het (voorwaardelijk) sepot.
"De kans bestaat dat de officier van justitie de zaak alsnog voor de rechter moeten brengen"
Met de schikking is de kous overigens nog niet af. Want de kans bestaat dat zijn ex-vriendin het niet eens is met de beslissing van het OM om Eurlings niet te vervolgen. Zij kan bij het gerechtshof een klacht daarover indienen. Als die klacht gegrond wordt verklaard, zal de officier van justitie de zaak alsnog voor de rechter moeten brengen.
Automatisch bestuurslid van NOC*NSF
Waarom is dit allemaal relevant voor de Nederlandse sportwereld? Omdat Camiel Eurlings lid is van het Internationaal Olympisch Comité (IOC). Uit hoofde daarvan vertegenwoordigt hij het IOC in Nederland.
Het IOC heeft in 2016 een 'code of ethics'3 opgesteld volgens welke IOC-leden 'must act with the highest degree of integrity'. Bovendien mogen ze de reputatie van het IOC niet schaden. De 'chief ethics and compliance officer'4 kan zaken voor de ethische commissie van het IOC brengen. Deze commissie beoordeelt in dit soort gevallen onder meer of en in hoeverre een zaak die zich in de privésfeer heeft afgespeeld consequenties heeft of kan hebben voor het zakelijk functioneren van het betreffende IOC-lid. Getuige een verklaring van de ex-vriendin van Eurlings in De Telegraaf5 zou het IOC 'lauw' hebben gereageerd op de kwestie, hoewel 'eenvoudige mishandeling' toch echt niet past bij de geest van de olympische gedachte en IOC-leden zich als rolmodellen zouden moeten gedragen.
"Eurlings zou samen met NOC*NSF-voorzitter André Bolhuis bij IOC-baas Thomas Bach op audiëntie moeten gaan om open kaart te spelen"
Voor de Nederlandse sportwereld is echter veel interessanter hoe onze nationale sportkoepel NOC*NSF met de kwestie omgaat. Want Eurlings maakt als IOC-lid 'qualitate qua' deel uit van het bestuur van NOC*NSF. Oud-hockeyinternational Jacques Brinkman vindt dat Eurlings samen met NOC*NSF-voorzitter André Bolhuis bij IOC-baas Thomas Bach op audiëntie zou moeten gaan om open kaart te spelen, zo schrijft hij in een column in De Telegraaf6. Volgens Brinkman moeten bestuurders van onbesproken gedrag zijn, met volledige transparantie en moet er een heldere verklaring komen. 'Stop met de doofpot', zo schrijft hij. Brinkman is ook bang dat 'het imago van Nederland door de affaire een behoorlijke schram heeft opgelopen'. Dat zou best eens kunnen, in ieder geval is de kwestie ook tot het buitenland doorgedrongen, getuige een artikel op Insidethegames.biz7.
Sportkoepel houdt zich afzijdig
Aan een woordvoerder van NOC*NSF vroeg ik of de sportkoepel van plan is om in contact te treden met IOC-baas Thomas Bach. Het antwoord luidde dat 'Camiel Eurlings zelf contact heeft met het IOC en hen op de hoogte heeft gesteld van de ontwikkelingen van vorige week. Mocht je over die contacten vragen hebben, dan kan je die het beste stellen aan Camiel zelf.' NOC*NSF houdt zich dus afzijdig van de zaak. Typ op de homepage van de sportkoepel de zoekterm 'Eurlings' in en je vindt allerlei onschuldige berichten, onder meer over ceremoniële handelingen die hij heeft verricht in het kader van de Nationale Sportherdenking in mei vorig jaar. NOC*NSF heeft geen persbericht verspreid, in het openbaar geen verklaringen afgelegd.
"Zo blijven er slechts geruchten hangen over toegebracht 'zwaar lichamelijk letsel'"
Zo lijkt het alsof de koepel geen partij is in deze zaak. Terwijl Camiel Eurlings bestuurslid is van NOC*NSF. En doordat zijn zaak niet voor de openbare rechter is gekomen, blijven er geruchten hangen over toegebracht 'zwaar lichamelijk letsel'. In 2005 publiceerde NOC*NSF een rapport van de 'Commissie Goed Sportbestuur'8 onder voorzitterschap van mr. Jan Loorbach. Met daarin aanbevelingen voor het besturen van landelijke sportorganisaties, voorzien van best practices en uitgebreide toelichtingen. In het rapport staan 13 aanbevelingen voor 'Goed Sportbestuur'. Aanbeveling nummer 8 gaat over ‘transparantie’. Daarin staat vermeld: ‘slechts in gemotiveerde uitzonderingsgevallen kunnen er klemmende redenen van privacy of discretie zijn om niet volledig transparant te zijn.' Kennelijk schaart NOC*NSF de kwestie Eurlings onder deze categorie maar heeft de sportkoepel verzuimd dit te motiveren...
Streven naar veilig sportklimaat
In mijn ogen zijn er echter klemmende redenen voor NOC*NSF om wél transparant te zijn. Voert de sportkoepel niet het motto 'veilig sportklimaat' hoog in het vaandel? Ze heeft er een heel programma met diezelfde naam9 voor opgetuigd dat samen met de sportbonden is uitgevoerd, met steun van onder meer het ministerie van VWS, het ministerie van Veiligheid en Justitie en Vereniging Nederlandse Gemeenten.
Hoofddoel van het programma is om onsportief en/of ongewenst gedrag op en rond de sportvelden te voorkomen. Want op dat gebied was het eerder te vaak misgegaan. Om structurele gedragsverandering te realiseren, zet het programma in - zo lezen we op de site van NOC*NSF9 - 'op het vergroten van de kennis en vaardigheden van de direct betrokkenen: verenigingsbestuurders, trainers, coaches en begeleiders en scheidsrechters en officials.' Immers - zo staat er - 'deze groepen zijn als geen ander in staat om sporters aan te spreken op hun gedrag, om ouders bewust te maken van hun rol en om supporters meer bewustzijn bij te brengen op het gebied van sportiviteit en respect.'
"Hoe moeten we dit rijmen met het recentelijke besluit van NOC*NSF om een groot onderzoek te doen naar seksueel misbruik in de sport?"
Staat sport los van maatschappij?
Hoe geloofwaardig is een sportkoepel die bestuurders oproept om sporters aan te spreken op onsportiviteit maar zelf niet transparant is over bewezen 'onrespectvol gedrag' van een hoge, eigen bestuurder? En hoe moeten we dit rijmen met het recentelijke besluit van NOC*NSF om een groot onderzoek te doen naar seksueel misbruik in de sport?10 In de sport mag dat niet, mishandeling in de privésfeer wordt gedoogd? Is sport onderdeel van de maatschappij of staat het daar los van?
In een column11 merkte publicist Ton van Dijk onlangs op dat het nog maar de vraag is of Camiel Eurlings - als hij een pupillenteam zou willen gaan trainen - gezien zijn strafblad een VOG (Verklaring Omtrent Gedrag) zou kunnen krijgen. Inderdaad wordt een vermelding op het Uittreksel Justitiële documentatie betrokken bij een VOG-aanvraag. In principe is de ‘terugkijktermijn’ vier jaar voorafgaand aan het moment van beoordeling. Uit de rechtspraak van de Raad van State volgt dat VOG’s mogen worden geweigerd als er een transactie wordt vermeld op een Uittreksel Justitiële documentatie, ook al zijn er verder geen vermeldingen.
Als je mogelijk geen benodigde papieren krijgt om een eenvoudig voetbalclubje te trainen, kun je dan nog wel lid zijn van de meest vooraanstaande sportclub ter wereld, het Internationaal Olympisch Comité (IOC), zo vraagt Van Dijk zich volgens mij terecht af.
Zwijgende sportkoepel is niet geloofwaardig
Zo lang NOC*NSF zich niet openlijk uitlaat over de kwestie Eurlings en de sportwereld geen inzicht geeft in de beweegredenen om hem ondanks zijn strafblad deel te laten blijven uitmaken van het eigen bestuur, is de oproep van onze sportkoepel aan sportbestuurders om zich vooral correct te gedragen, aan sporters en betrokkenen om onsportief gedrag zo veel mogelijk te bestrijden én het voornemen om de doofpot van seksueel misbruik in de sport eindelijk eens te gaan lichten niet geloofwaardig. Zwijgen is geen optie, ook al is het eveneens geen optie voor NOC*NSF cq. de ledenvergadering om Eurlings te 'ontslaan' als bestuurslid. Hij mag zijn zetel behouden zolang hij IOC-lid is.
"Het keurslijf waarmee NOC*NSF te maken heeft, is maar heel weinig mensen bekend"
NOC*NSF moet zich namelijk houden aan de regels van het IOC die voorschrijven dat IOC-leden automatisch deel uitmaken van de olympische koepelorganisaties van de landen waarin zij het IOC vertegenwoordigen. Eerdergenoemde jurist Jan Loorbach - voormalig chef de mission van de olympische ploeg en ook o.m. ex-bestuurslid van NOC*NSF - heeft in het verleden - zij het zonder gevolgen - reeds benadrukt dat het ondemocratisch is dat een ledenvergadering een bestuurslid van diezelfde vereniging niet kan afzetten.
Het keurslijf waarmee NOC*NSF op dit punt mee te maken heeft, is maar heel weinig mensen bekend. Zeker het grote publiek heeft er geen weet van. Des te groter de noodzaak voor NOC*NSF om eindelijk de buitenwereld eens te gaan informeren over de kwestie Eurlings.
Naschrift
In een conceptversie van deze column is het commentaar verwerkt van vier ingewijden in de sport: een expert afkomstig uit de wereld van sportbonden, de algemeen sportbestuurlijke hoek, de vakjournalistiek en een deskundige uit de wereld van sportonderzoek en -wetenschap. Bovendien is voor deze column gebruik gemaakt van juridische input van mr. Jeroen Soeteman (strafrechtadvocaat bij Jebbink Soeteman advocaten, tevens voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten) én van mr. Hendrik Sytema (werkzaam als strafrechtadvocaat bij Delissen Martens advocaten en o.m. lid van de Raad van de Orde in het arrondissement Den Haag, met de portefeuille strafrecht).
Noten:
1. Eurlings schikt met justitie, bekent hij daarmee ook schuld?
2. 'Camiel Eurlings aangeklaagd voor zware mishandeling'
3. IOC Code of Ethics
4. The IOC Ethics Commission
5. Ex Eurlings schrikt van lauwe reactie IOC
6. ’Eurlings verkleint kans op Spelen’
7. Eurlings free to continue as IOC member after settling assault charge
8. De 13 aanbevelingen voor Goed Sportbestuur
9. Naar een veiliger sportklimaat
10. Onafhankelijk onderzoek naar seksueel misbruik in de sport
11. Kan Camiel Eurlings (CDA) met strafblad IOC-lid blijven?
Peter Hopstaken is sinds 2007 hoofdredacteur van Sport Knowhow XL. Eerder was hij hoofdredacteur van SPORT Bestuur & Management (1998-2007) en als respectievelijk senior consultant/onderzoeker werkzaam bij KPMG (1996-1998) en Stichting Economisch Onderzoek (1987-1996). Hopstaken studeerde economie aan de Universiteit van Amsterdam.