door: Leo Aquina | 19 februari 2015

‘Licht joggen is beter dan intensief sporten’, kopte de Volkskrant op zaterdag 7 februari. De krant baseerde zich op een Deens onderzoek in Journal of the American College of Cadiology, een gerenommeerd wetenschappelijk tijdschrift. HP/De Tijd besteedde ook aandacht aan het onderzoek en aan de kritiek erop. Sport Knowhow XL interviewde Hans Savelberg, bewegingswetenschapper aan de Universiteit Maastricht. Hij concludeerde al in 2013 op basis van onderzoek dat slenteren beter is voor de gezondheid dan intensief sporten.

“Over de kwaliteit van het Deense onderzoek kan ik niet oordelen, want ik ken de ins en outs onvoldoende. Maar nieuw is die conclusie niet. Er is in de jaren negentig bijvoorbeeld onderzoek onder Elfstedenrijders geweest waaruit bleek dat recreatierijders gezonder zijn dan toerrijders”, zegt Savelberg. “Ons onderzoek in 2013 gaat zelfs nog iets verder, want wij concludeerden dat je eigenlijk helemaal niet hoeft te sporten, als je maar zorgt dat je voldoende tijd op een dag niet zit.”

Waar komt dan toch dat hardnekkige het idee vandaan dat sporten goed is voor de gezondheid? Savelberg: “We hebben heel lang gedacht dat gezondheidseffecten iets te maken hadden met energiebalans. Als je elke dag meer eet dan je verbrandt, word je dikker en daarvan weten we dat het ongezond is. De Nederlandse Norm Gezond Bewegen gaat uit van een half uur per dag matig tot intensief bewegen. Daar heb je in principe genoeg aan om te verbranden wat een normaal mens per dag eet ¹. Daar is op zich helemaal niets onjuist aan.”

Evolutie
Volgens Savelberg brengt die eenzijdige kijk op de energiebalans de gezondheidseffecten van bewegen echter onvoldoende in kaart. “Uit ons onderzoek in 2013 bleek dat het heel belangrijk is om ook naast dat halfuurtje per dag te bewegen. De hele dag stilzitten en alleen een halfuurtje per dag je energiebalans op peil brengen, blijkt ongezonder te zijn dan niet sporten maar gedurende de hele dag regelmatig bewegen.”

Wat is daarvoor volgens Savelberg de verklaring? “Dat zoek ik in de evolutie. In alle cellen zitten receptoren om bloedsuikers in energie om te zetten. Als je gedurende een groot deel van de dag helemaal niet beweegt, gaat het lijf die receptoren opruimen. Het onderhouden daarvan kost energie en het verspillen van energie is evolutionair onhandig, dat maakt je kans op overleven kleiner. Voor het in stand houden van die receptoren is het beter om ieder half uur even twee minuten achter de bureaustoel vandaan te komen om een rondje te wandelen, dan om een half uur per dag intensief te bewegen.”

Nieuwe onderzoeksmethoden
Hoe komt het dan toch dat we in het verleden altijd maar de nadruk hebben gelegd op die energiebalans? Savelberg: “Dat heeft te maken met de beperkingen die we als onderzoekers lange tijd hebben gehad. Er is in de jaren vijftig al spraakmakend onderzoek gedaan onder Engelse buschauffeurs en conducteurs. Die eerste groep bleek veel minder gezond dan de tweede. Op basis van dat onderzoek zijn er allerlei interventiestudies gedaan en het is makkelijk om de effecten te meten als je een groep mensen heel intensief laat sporten en een andere groep niets laat doen. Het is veel moeilijker om effecten te meten bij mensen die de hele dag stilzitten en mensen die regelmatig gewoon wat rond bewegen. Als je mensen vraagt hoe vaak ze in een week hebben gesport, weten ze dat vaak wel. Maar als je ze vraagt hoe vaak ze op een dag van hun stoel zijn opgestaan, wordt het lastig.”

Technologische ontwikkelingen hebben onderzoek op dat gebied makkelijker gemaakt. “Tegenwoordig is het mogelijk om met allerlei apparaatjes heel precies het beweegpatroon - ook niet-intensief - van mensen in kaart te brengen. Dat levert allerlei nieuwe mogelijkheden en nieuwe inzichten op.”

Zitten als gezondheidsprobleem
Wat moeten we nu op basis van de kennis die dat onderzoek oplevert aan met die beweegnorm van een halfuur per dag? “Die wil ik zeker niet afschrijven”, zegt Savelberg, die zelf ook samenwerkt met NISB, dat die beweegnorm heeft ontwikkeld. “Wij hebben bijvoorbeeld de Beweegkuur van NISB geëvalueerd en daar blijken aanwijsbare gezondheidseffecten vanuit te gaan. NISB kent ook onze andere onderzoeken en zij zijn zich ook heel bewust van zitten als gezondheidsprobleem.”

Noot 1: een normaal mens eet per dag ongeveer 2.200 kcal. Om gewoon in leven te blijven – dus als je alleen maar rustig blijft liggen – heb je ongeveer 1.550 kcal nodig. Daarnaast gaat er 220 kcal op aan het verbranden van het voedsel dat je eet. Er blijft nog ongeveer 430 kcal over die je met bewegen moet verbranden. Als je een half uurtje sport dan verbrand je al snel zo’n 400.