door: Leo Aquina | 20 april 2023

Op 1 april verbrak de zestienjarige Canadese zwemster Summer McIntosh in Toronto het wereldrecord op de 400 meter wisselslag, haar tweede wereldrecord in vijf dagen. Op datzelfde moment was haar Amerikaanse conditietrainer Vern Gambetta in Amsterdam als keynote spreker tijdens de eerste Masters of Movement masterclass van 2023. De basis van zijn filosofie: je bent eerst sporter en pas daarna specialist. “Summer McIntosh groeide op als kunstschaatser en is nu wereldrecordhouder als zwemster”, gaf hij als voorbeeld. Fysieke geletterdheid, daar draait het om. Gambetta was een inspirator voor René Wormhoudt en Geert J.P. Savelsbergh bij de ontwikkeling van het Athletic Skills Model.

Vern Gambetta is een coach met meer dan vijftig jaar ervaring in de absolute top, maar hij is ook een pionier op het gebied van conditietraining. In 2007 richtte hij GAIN op, Gambetta Athletic Improvement Network. Daarmee wil Gambetta een wereldwijd platform bieden voor innovatie op het gebied van beweegontwikkeling. Zoals hij zelf zegt: GAIN richt zich op de mogelijkheden om beweging te verbeteren door de nadruk te leggen op de verbinding tussen alle disciplines om veelzijdige atleten te helpen het beste uit zichzelf te halen. Zelf omschrijft Gambetta zijn rol daarin als chief curiosity officer. “Ik dreef de nonnen op mijn katholieke school als zevenjarige tot waanzin met al mijn vragen, en op mijn 76ste ben ik niet minder nieuwsgierig”, zegt hij.

Geboren onderwijzer
Niet alleen is Gambetta nog altijd even nieuwsgierig, hij is ook nog altijd even betrokken. Zijn passie om atleten beter te maken, gaat verder dan het geven van aanwijzingen op basis van wetenschappelijke theorie. Gambetta bouwt een persoonlijke band op met zijn sporters. Hoe sterk die band is, blijkt uit de aanwezigheid van Molly Miller bij de Masters of Movement Masterclass in Amsterdam. De Amerikaans-Nederlandse Miller was in de jaren zeventig een van de sprintsters in de estafetteploeg van coach Gambetta op de Santa Barbara Highschool in Californië. Miller verhuisde meer dan twintig jaar geleden naar Nederland en had al decennialang geen contact meer met haar oud-coach, maar toen Gambetta naar Nederland kwam, nam hij contact met haar op. Miller was vereerd. “Hij is een geboren onderwijzer”, zegt ze. “Ik wist het indertijd niet, maar ik had het geluk dat de eerste coach die ik ooit heb gehad, meteen ook de allerbeste was.”

Als Gambetta tijdens de workshop wordt gevraagd naar belangrijke momenten in zijn carrière als coach, noemt hij niet de wereldrecords of titels van teams en atleten met wie hij werkte, maar een race van Molly’s estafetteteam om het kampioenschap van Californië in 1975. Santa Barbara was favoriet, maar verloor. Gambetta neemt het zichzelf een kleine vijftig jaar na dato nog altijd kwalijk omdat hij zijn sporters een paar dagen voor de wedstrijd te zwaar had laten trainen, een leermoment. De kunst van het coachen is een kwestie van balans.

Adaptable athlete versus adapted athlete
Onder de titel Functional Conditioning in Sports and Physical Education belicht Gambetta diverse kanten van de kunst van het coachen en vrijwel altijd ondersteunt hij zijn ideeën met voorbeelden uit zijn rijke praktijk. “Coaching is een proces met als basis de pedagogie, ondersteund door wetenschap, gevormd door ervaring en bewezen in de praktijk”, legt Gambetta uit. In dat proces werkt Gambetta toe naar wat hij noemt de adaptable athlete, de sporter die zich makkelijk aan kan passen. Die adaptable athlete staat volgens Gambetta lijnrecht tegenover de adapted athlete, de aangepaste sporter. Dat is volgens de Amerikaanse succescoach waar het in bijna alle talentontwikkelingsprogramma’s misgaat. Voor topprestaties in welke sport dan ook, moet je in de eerste plaats goed kunnen bewegen, fysiek geletterd zijn, noemt Gambetta dat. “We have to stop to select the athletically gifted and give all the gift of athleticism”, zegt hij.

Door sporters breed op te leiden en niet vroeg te specialiseren, voorkom je ook blessures. Gambetta: “Ik volg het voetbal op de voet en ik zie daar enorm veel blessures. Dat komt omdat we ons niet aan de juiste volgorde houden: eerst een goede beweger, dan een specialist. Als ik goed kan bewegen, weet ik hoe ik moet vallen, weet ik hoe ik moet versnellen en vertragen en zo verklein ik het risico op blessures. Maar wat doen we? We zien een goed linksbenig spelertje van negen en we zetten hem linksback. Daar staat hij de rest van zijn leven. En we vinden dat je in training zoveel mogelijk de wedstrijdsituatie moet nabootsen dus hij doet constant dezelfde dingen. Zo’n jongetje raakt ondertraind, Op de training moet je juist geen wedstrijdsituaties nabootsen, je moet het verdraaien. Anders bouw je spelers als kaartenhuizen, ze staan wel, maar bij de minste of geringste onverwachte beweging storten ze in elkaar.”

Sedoc had sneller kunnen zijn
Na Gambetta’s workshop en het diner is het de beurt aan de zaal om te komen met vragen voor de zogenaamde deep dive-sessie. Gambetta’s wortels liggen in de atletiek en presentator Gregory Sedoc voelt als oud-hordenloper een sterke verwantschap met Gambetta. De vraag uit de zaal aan Sedoc ligt dan ook voor de hand: zou hij harder hebben gelopen als hij volgens de principes van Gambetta had getraind? Sedoc aarzelt geen moment: “Ja. Ik heb nooit honderd procent kunnen trainen, want ik was altijd geblesseerd. Dus ik trainde op zestig procent en dan liep ik in de race op honderd procent en raakte ik geblesseerd.” Onder leiding van Gambetta had Sedoc wellicht minder direct wedstrijdgerelateerde oefenstof gekregen die hij wél op honderd procent had kunnen uitvoeren, waardoor hij in de wedstrijden beter bestand geweest zou zijn tegen blessures.

Bob Marley
Voordat Gambetta de groep meeneemt naar de gymzaal voor een praktijktraining, doet hij een reeks aanbevelingen, waarbij hij pleit voor verplichte gymles door geschoolde gymleraren in het basisonderwijs, maar ook voor volwassenvrije zones waar kinderen hun eigen spel kunnen spelen. “We moeten streven naar meer spel en minder structuur, minder competities. Kinderen moeten zich in een grote variëteit aan bewegingsvormen kunnen ontwikkelen en we moeten het ontwikkelproces vooral niet overhaasten.” Coachen is begeleiden van ontwikkeling, maar uiteindelijk ontwikkelt de sporter zichzelf. Daarom besluit Gambetta zijn betoog met een citaat uit Bob Marleys Redemption Song: “Emancipate yourself from mental slavery, none but ourselves can free our mind.”

Voor meer informatie: Wie is de Amerikaanse topcoach Vern Gambetta?