door: Emma Meertens | 6 april 2023

Je herkent het waarschijnlijk zelf ook wel: continu in je hoofd bezig zijn met de dag van morgen en vergeten om 'in het nu' te leven. Mindfulness kan dan een oplossing bieden. Ook voor topsporters die veel van zichzelf vragen, kan mindfulness een uitkomst zijn. Op 22 mei geeft de ervaren mindfulness-coach Roxanna van Erp daarom de workshop ‘de kracht van mindfulness in coaching’.

“Mindfulness heeft voor de leek een beetje het imago dat het heel zweverig is”, zo legt Roxanna van Erp uit. Toch zijn steeds meer mensen het gaan omarmen, zeker ook in de (internationale) topsport. Maar wat is mindfulness precies? “Heel kort door de bocht gaat het over het ontwikkelen van bewustzijn en compassie. Een bekende definitie van mindfulness is:  met gerichte aandacht in het hier en nu zijn, zonder te oordelen. Als we de definitie ontleden zien we dat het bestaat uit drie onderdelen. Gerichte aandacht, wat gaat over het ontwikkelen van focus; elke keer als je aandacht afdwaalt, breng je de aandacht weer terug naar het moment. Over in het hier en nu zijn vertelt de mindfulnesscoach:

“We zijn vaak geneigd om te denken wat we nog moeten doen in de toekomst of wat er is gebeurd in het verleden. Terwijl als je kijkt naar wanneer je echt invloed hebt, dan is dat in het nu.” Het derde onderdeel, zonder oordeel, heeft te maken met compassie. “Wat veel sporters en coaches zullen herkennen is met strengheid jezelf toespreken. Op het moment dat je leert met meer compassie naar jezelf te kijken, ontstaat er ruimte en ontspanning. Dan ontstaat er ook een klimaat van fouten mogen maken. Verzachting in plaats van nog meer hardheid.” Vanuit de ontspanning, kan er flow ontstaan en is er ruimte voor groei. Uiteindelijk komt dit ten goede van de prestaties. Maar ook ten goede van de mens achter de sporter.

Topsportachtergrond
Van Erp is een bekende in de topsportwereld. Naast dat ze al meer dan tien jaar samenwerkt met sporters en coaches, was ze zelf op jonge leeftijd actief voor het Nederlands team. De sport die ze uitoefende was wushu, in het westen beter bekend als kungfu. “Wushu is een verzamelnaam voor alle Chinese vechtsporten. Het bestaat uit Chinees kickboksen, Tai Chi en moderne wushu.” Dat laatste deed Van Erp op hoog niveau vanaf haar dertiende. Centraal staan vormen, een soort choreografieën bestaande uit vechttechnieken en acrobatische bewegingen. Ze deed mee aan grote internationale toernooien; zo werd ze derde op het EK en negende op het WK, uniek voor Nederland.

Voor Van Erp is wushu meer dan alleen sport, het is een levenswijze. “Het mooie aan oosterse sporten is dat er een stuk bezieling inzit wat ik vaak mis bij westerse sporten. Daar gaat het vooral over het fysieke aspect van de sport. In veel oosterse sporten is juist de koppeling tussen lichaam en geest van wezenlijk belang.”

Het zaadje voor mindfulness werd daar, weliswaar onbewust, al gepland. Ze kwam voor het eerst in aanraking met mindfulness toen ze in Amsterdam werkzaam was voor het Team NL-centrum. In een faciliterende rol hield ze zich bezig met het inrichten van de omgeving van een topsporter: van voeding tot huisvesting en van onderwijs tot het fysieke programma. “In gesprekken met sporters en coaches vroeg ik me vaak af: wat kan je sporters op mentaal vlak bieden waar ze persoonlijk iets aan hebben tijdens, en ook na, hun sportcarrière en waarin ze niet afhankelijk zijn van een coach of sportpsycholoog, maar waarin ze getraind worden in hun zelfredzame vermogen? Het antwoord op die vraag vond ze in de boeken van Phil Jackson, icoon in het basketbal en een van de succesvolste coaches in de NBA. “Hij integreerde mindfulness in zijn trainingen en coaching. Toen ik dat las vielen er bij mij heel veel kwartjes: dit is wat we nodig hebben in de sport!”

Wereldsterren als Michael Jordan, Kobe Bryant, Lebron James en teams als de Golden State Warriors, hebben mindfulness volledig in hun programma’s geïntegreerd. Maar ook buiten het basketbal zweren atleten als Djokovic en onze 'eigen' Kjeld Nuis erbij. Kortom de wereldtop heeft mindfulness dus al geïntegreerd in hun topsportomgeving.

Toepassen van mindfulness in topsport
Sinds 2013 geeft Van Erp mindfulness trainingen aan coaches en sporters. In die tijd was mindfulness nog relatief onbekend en bleef iedereen er ver vandaan. “Daar is nu wel een verandering in aan het komen. Dat heeft alles te maken met de huidige tijd waarin de sportwereld zich begeeft. Een tijd waarin er excessen plaatsvinden zoals grensoverschrijdend gedrag. Deze tijd vraagt om bezinning. De tijd van wegduiken is voorbij. Je moet het gesprek aangaan; met jezelf, maar ook met anderen in jouw omgeving. Meer bewustzijn creëren. Vanuit dat bewustzijn kun je andere keuzes maken. Ander gedrag vertonen. Andere patronen creëren.

De huidige tijd vraagt dus bewustzijn van zowel coaches als sporters. Een voorbeeld waar mindfulness heel waardevol kan zijn, is het moment dat een sporter overtraind dreigt te raken. “Door als sporter in contact te zijn met het lichaam en te voelen. Hoe voelt mijn lijf? Ben ik in staat om deze training te doen of zegt mijn lijf eigenlijk dat ik iets anders nodig heb?” Dat vraagt van een coach om iets meer de controle los te laten, om af te wijken van schema’s. “Het gaat over een shift van controle naar meer vertrouwen. Je wilt af van een systeem dat coachgestuurd is; je wilt naar een systeem waarin het sportergestuurd is. Dat vraagt van zowel de coach als de sporter vertrouwen, maar ook het vermogen om zich bewust te zijn van dit moment, en wat er nodig is in dit moment."

Workshop 22 mei
De bewustwording dat je als coach op zo’n manier van betekenis kan zijn, dat is wat Roxanna van Erp hoopt mee te geven tijdens de workshop die zij geeft op 22 mei. De workshop is dus ook bedoeld voor coaches en begeleiders van sporters. Dat kunnen mensen zijn die nog helemaal geen ervaring hebben met mindfulness en mensen die dit al wel toepassen in hun coaching. Tijdens de workshop gaan zij ervaren wat mindfulness met je kan doen en hoe het ingezet kan worden. “Het is belangrijk om te beseffen dat mindfulness niet een quick fix is. Een half uurtje mediteren lost niet alles op. Het is iets wat je moet trainen en waarin je je kunt ontwikkelen.”

Voor meer informatie: workshop 'De kracht van mindfulness in coaching ervaren'