30 september 2025
Opinie
door: Rinze Renkema
De gemeente Groningen wil iedereen de kans geven om te sporten en te bewegen, ongeacht leeftijd, niveau of achtergrond, niet alleen omdat het gezond is, maar ook omdat het plezier brengt, sociale contacten versterkt en bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven. Toch is deelname niet voor iedereen vanzelfsprekend. Waar sommigen moeiteloos meedoen, ervaren anderen juist drempels. Om de verschillen beter te begrijpen en aan te pakken, ontwikkelde ik de ‘Matrix Sportief Kapitaal’. Deze matrix richt zich met name op de vraag hoe sport en bewegen vanaf de ontwerpfase een plek kunnen krijgen in nieuw te ontwikkelen woonwijken en bouwgebieden. Zo ontstaat een gestructureerde manier om inzichtelijk te maken waar kansen liggen en waar extra inzet nodig is om echt iedereen mee te laten doen.
Sportief kapitaal is de verzameling van fysiologische, sociale en psychologische competenties en ervaringen die mensen stimuleren en motiveren om op de lange termijn deel te nemen aan sport en bewegen. Het bepaalt in belangrijke mate het beweeggedrag. Het is deels aangeboren, maar wordt vooral gevormd door invloeden van familie, vrienden, school en de bredere omgeving. Hoe jonger iemand positieve ervaringen opdoet met sport en bewegen, hoe groter de kans dat dit levenslang wordt volgehouden.
Sportief kapitaal hangt nauw samen met andere vormen van kapitaal, zoals sociaal kapitaal (netwerken en sociale steun), cultureel kapitaal (waarden en kennis rond gezondheid) en menselijk kapitaal (vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling). Het gaat verder dan alleen de fysieke vaardigheid om te bewegen. Het omvat een samenspel van lichamelijke mogelijkheden, sociale steun en psychologische veerkracht. Samen bepalen deze factoren of iemand sport en bewegen als vanzelfsprekend ervaart of juist als een drempel.
Diverse wijk
Op dit moment wordt er in Groningen hard gewerkt aan meerdere (nieuwe) ontwikkelingsgebieden. Eén daarvan is De Eems, een wijk die aan de oostkant van de stad komt te liggen. In deze wijk wordt een openbaar sport-, beweeg- en ontmoetingspark gerealiseerd.
Belangrijk in deze casus in Groningen is dat De Eems een gemengde wijk wordt:
Dit betekent dat er naar verwachting een grote variatie in sportief kapitaal zal zijn. Omdat de toekomstige bewoners nog niet bekend zijn, is het niet mogelijk om de behoefte te peilen. Hoe zorg je er dan toch voor dat het park straks aansluit bij de wensen en behoeften van de inwoners, zodat er optimaal gebruik van wordt gemaakt?
Om die vraag zo goed mogelijk te beantwoorden, heb ik de matrix sportief kapitaal (figuur 1 en 2) ontwikkeld. Deze matrix laat zien hoe je per leeftijdsgroep en per niveau van sportief kapitaal (laag, middelmatig, hoog) richtinggevende keuzes kunt maken met betrekking tot hardware, software en orgware. Zo kan bij de inrichting en programmering van het park rekening worden gehouden met de grote diversiteit aan doelgroepen.
Geen one size fits all
De matrix koppelt leeftijdscategorieën aan de drie niveaus van sportief kapitaal. De matrix maakt dus zichtbaar dat sportbeleid geen one size fits all kan zijn. Elke doelgroep vraagt om een andere benadering. Dit maakt het op voorhand lastig, met name als je diverse doelgroepen wilt faciliteren. Deze matrix is ontwikkeld aan de hand van het beleid van de gemeente Groningen en NOC NSF, waarin de meest voorkomende drempels en drijfveren per doelgroep naar voor komen.
Klik hier voor een grotere versie van de matrix 'doelgroepen'
Met deze matrix kunnen beleidsadviseurs richtinggevende plannen ontwikkelen in nieuwbouwgebieden of in gebieden waarin de doelgroep lastig te peilen is. De matrix kan natuurlijk ook voor andere doeleinden worden gebruikt, bijvoorbeeld door buurtsportcoaches om in te zien dat alle doelgroepen een andere benadering nodig hebben.
Klik hier voor een grotere versie van de matrix 'stimulerende factoren'
Van beleid naar praktijk
Voor de gemeente Groningen beidt deze matrix een praktische beleidsbril bij de ontwikkeling van wijken. Op deze manier kunnen sport en bewegen toegankelijk worden gemaakt voor alle inwoners, ongeacht leeftijd, achtergrond of ervaring.
In de oriëntatiefase is de matrix al gebruikt tijdens gesprekken met omwonenden uit bestaande wijken en dorpen, evenals met de ontwikkelaars van het gebied. Dit leverde nieuwe inzichten op, vooral over de manier waarop verschillende doelgroepen het park en de openbare ruimte straks zouden kunnen benutten. Door het model in deze gesprekken te gebruiken ontstond meer begrip voor de uiteenlopende behoeften en werd duidelijk dat de inrichting van het park en de openbare ruimte een cruciale rol spelen in hoe bewoners het gebied uiteindelijk gaan gebruiken en beleven. Dit model biedt bovendien veel potentie voor andere ontwikkelingsgebieden in Groningen. Het helpt ook om mensen die minder kennis hebben van sport en bewegen op een visuele manier inzicht te geven in de mogelijkheden en aandachtspunten.
Niet alleen in Groningen
Hoewel de matrix is ontwikkeld vanuit de Groningse context, biedt het model ook waardevolle inspiratie voor andere gemeenten. Overal in Nederland spelen immers vergelijkbare vraagstukken: hoe zorg je ervoor dat sport- en beweegvoorzieningen aansluiten bij de diversiteit van bewoners? De matrix sportief kapitaal biedt houvast en richting om dit gestructureerd en doelgroepgericht aan te pakken. Tegelijkertijd blijft het essentieel om de behoeften van inwoners en gebruikers actief te blijven peilen.
Rinze Renkema is Young Professional - Maatschappelijk Vastgoed bij de gemeente Groningen. Voor meer informatie: Rinze.Renkema@groningen.nl
Deel dit bericht:
0 reacties
Nog geen reacties. Wees de eerste!
Voeg je reactie toe
Wij sturen jou één keer per twee weken een e-mail met de belangrijkste opinies en artikelen van Sport Knowhow XL.
