De vraag van Vera Pauw aan Paul van de Ven

• De vraag van… Vera Pauw, grondlegster van het vrouwenvoetbal in Nederland
• Aan... Paul van de Ven, Flight Instructor op de KLM Academy

De vraag

Samen met mijn man, voetbalcoach Bert van Lingen, was ik onlangs bij de ceremonie waarin piloten van de KLM Academy in opleiding hun vliegers-wing kregen. Een belangrijk moment in hun opleidingstraject. Ik was onder de indruk hoe Paul van de Ven, Flight Instructor van de KLM Academy, het beste uit zijn studenten krijgt, los van vooroordelen of een opgelegde werkwijze, terwijl hij toch duidelijke kaders moet zetten. Mijn vragen zijn: "Wat zijn uw uitgangspunten in het opleiden en begeleiden van aspirant-piloten? Hoe past u het begrip veiligheid toe in uw werkwijze, waarbinnen ruimte blijft voor de eigenheid van het individu?”

Het antwoord

Al 45 jaar heb ik het voorrecht jonge mensen te mogen leren vliegen. Ik ben erachter gekomen dat wanneer het niet lukt, het vrijwel nooit te maken heeft met technische vaardigheden. In het overgrote deel van de gevallen zijn het mentale aspecten die bepalen of een opleiding slaagt of niet. De didactische kennis en kunde van de trainer is hierbij essentieel.

Het is geweldig om op de KLM Flight Academy te mogen werken met jonge gemotiveerde mensen. Ze hebben maar één doel voor ogen; het op termijn mogen besturen van een groot blauw vliegtuig. Juist die drive en de daarbij zelf opgelegde druk om dit doel te verwezenlijken is bij mijn pupillen vaak een sta in de weg.

Als trainer kijk ik naar het aan mij toevertrouwde talent en vraag mij af: wat heb jij nodig om het maximale uit jezelf te halen? Als trainer hoor je in alle gevallen je stijl en tempo aan de leerling aan te passen. Jij bent de kameleon, de leerling moet zichzelf kunnen zijn. Het gaat om maatwerk.

Intrinsieke motivatie van zowel de kandidaat als de instructeur is essentieel. Het is een delicaat samenspel waarin het primair gaat om de onderlinge relatie. Als trainer is het belangrijk dat je een veilige leeromgeving creëert. Vervolgens ga je op zoek welke benadering een leerling nodig heeft om te schitteren. De lat moet op de juiste hoogte liggen, zodat de werkdruk behapbaar blijft. Het begint met het observeren hoe de leerling beweegt in de groep. Dit non-verbale gedrag geeft mij de informatie die ik nodig heb om een beeld te krijgen hoe de kandidaat in de wereld staat.

Vervolgens ga ik met de jonge piloot in gesprek om vast te stellen of de geobserveerde non-verbale presentatie consistent is met de verbale presentatie. In de meeste gevallen is dit niet het geval. Dat is niet erg want ze zijn nog op zoek naar wie ze zijn en wat ze willen. Het zich verhouden tot hun directe omgeving is, door een vrijwel altijd aanwezige mate van onzekerheid, bepalend voor dat geobserveerde gedrag. Waar sta ik in de groep? Ben ik beter of slechter dan mijn lotgenoten?

Een overschot aan zelfvertrouwen komt weinig voor. In bijna alle gevallen zal het gevoelde eigen niveau lager zijn dan dat van collega leerling-vliegers. Dit niet op feiten gebaseerde gevoel leidt tot stress en teleurstelling over het eigen presteren. Als dat gebeurt, is cruciaal hoe jij hier als trainer mee omgaat. Vaak wordt de fout gemaakt om te benoemen wat een trainee niet goed deed. Het doel is dan dezelfde fout een volgende keer te voorkomen. Deze aanpak werkt bij gemotiveerde kandidaten over het algemeen averechts. Als trainer is het jouw taak om te helpen een reëel verwachtingspatroon vast te stellen voor de desbetreffende fase van de opleiding. Dat is voor eenieder anders.

Mijn ervaring is dat ik op het technisch vlak vrijwel nooit hoef te vertellen wat er beter moet. Dat weten de aspirant-verkeersvliegers in de meeste gevallen zelf prima te benoemen. Strooi nooit extra zout in de wonden. Het gaat om het creëren van zelfvertrouwen. Dat doe je door te beginnen met de vraag waar jouw leerling trots op was, wat er goed ging. Ik vraag ze standaard drie items te benoemen waarin ze voldaan hebben aan hun eigen verwachtingsniveau. Pas daarna mag de student zelf maximaal drie items aangeven waarop, tijdens de volgende sessie, hij of zij beter wil presteren. Het benoemen van meer verbeterpunten heeft geen zin. Als trainer krijg je door deze aanpak, een goede indruk of de kandidaat de juiste prioriteiten stelt en je kunt zo nodig bijsturen.

Het is essentieel dat de piloot in opleiding de eigen werkdruk onder controle houdt. Dat begint bij te accepteren dat fouten maken essentieel is om te groeien. Vervolgens definieer je samen reële leerdoelen voor de volgende sessie. In het leerproces is het cruciaal dat een pupil mild is voor zichzelf. Het geeft rust als je kunt glimlachen om wat er misging. Dit resulteert in durf om de uitdaging aan te gaan het de volgende keer beter te doen.

Als trainer gaat het niet om jou, maar om de aan jou toevertrouwde jongeling. Heb aandacht voor de mens.

Volgende keer het antwoord op de vraag van Paul van de Ven aan oud-topschaatser en leerling-vlieger Thomas Krol:
Beste Thomas. Ik heb diep respect voor de focus en toewijding waarmee jij tot nu toe vorm geeft aan jouw opleiding tot verkeersvlieger. Kun jij de volgende vragen voor mij beantwoorden:
• Welke stijl van trainen heeft jou als topsporter en piloot in opleiding het meest gebracht?
• Kun je toelichten waarom deze aanpak voor jou werkte?