Experiment met dynamische schooldag in Amsterdams voortgezet onderwijs

door: Emilie Maclaine Pont | 17 april 2025

In het primair onderwijs krijgt de dynamische schooldag steeds meer voet aan de grond. En nu zet Amsterdam een volgende stap: ook in het voortgezet onderwijs moet beweging een vanzelfsprekend onderdeel worden van de schooldag. Jay Kost, opleidingsdocent en projectleider/onderzoeker aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA), is betrokken bij dit traject. Hij leidt het lerend netwerk dat onderzoekt hóe je de vertaalslag maakt van basisschool naar middelbare school. “We kunnen het concept niet zomaar kopiëren, maar we kunnen wél de beweging aanjagen.”

Het idee van de dynamische schooldag in het primair onderwijs kreeg vijf jaar geleden vorm toen Amsterdamse basisscholen samen met de HvA en de gemeente keken hoe bewegen integraal onderdeel van de schooldag kan zijn. Immers, het welbevinden van kinderen staat onder druk. De oplossing: regelmatig beweegmomenten tussen de lessen door. Van energizers als rennen op de plaats tot een sprintje op het schoolplein: als het hart maar even sneller klopt. Uit de eerste resultaten blijkt dat kinderen beter in hun vel zitten, de lessen soepeler verlopen en dat kinderen taakgerichter zijn na een beweegmoment.

Maar het voortgezet onderwijs (VO)? Dat is andere koek. “In het basisonderwijs heb je één leerkracht per klas. Op de middelbare school heb je elk uur een andere docent en een andere klas”, vertelt Jay Kost. “En waar basisschoolleerlingen vaak nog vanzelf gaan rennen, zie je op het schoolplein van een VO-school vaak niemand bewegen. Het basketbalnet blijft letterlijk onaangeraakt.”

Leren van elkaar
Twee jaar geleden namen de gemeente Amsterdam en het HvA-lectoraat Bewegen in en om School (BioS) het besluit om ook toe te werken naar een dynamische schooldag op het VO. Om die stap zorgvuldig te zetten, is een landelijk lerend netwerk gestart onder coördinatie van Kost. Hierin zitten inmiddels 12 VO-scholen, verspreid over het land. Drie keer per jaar komen betrokkenen samen om ideeën, good practices en knelpunten te delen. “Veel scholen waren al bezig met initiatieven rond bewegen, maar iedereen deed dat op eigen houtje”, zegt Kost. “Het lerend netwerk bundelt die kennis, versnelt de ontwikkeling én geeft draagvlak. Bovendien leren we veel van elkaar. Wat werkt in Rotterdam of Rijswijk, kan ook inspireren in Amsterdam.”

Tijdens co-creatiesessies binnen het netwerk worden naast kennisdeling vanuit het lectoraat via creatieve werkvormen, zoals 'acht knotsgekke ideeën', verschillende beweegconcepten uitgewerkt en gepitcht. Zo ontstaat een schat aan inspiratie die scholen verder helpt bij het vormgeven van een dynamische schooldag op maat.

Beweegbreaks
Samen met scholen, docenten en jongeren zelf onderzoekt het netwerk hoe die beweegmomenten in het VO eruit kunnen zien. Want wat werkt voor basisschoolleerlingen, is dus niet één-op-één overdraagbaar. “De doelgroep en de fysieke omgeving zijn anders en ook sociaal is er sprake van een totaal andere dynamiek. In het VO speelt beweegschaamte een grotere rol. Jongeren zijn bang om zich belachelijk te maken. Of om te zweten. Sociale media vergroten die druk. Vier keer misgooien met schieten op een basket levert meteen een filmpje op dat de school rondgaat.”

Begeleiding is daarom van groot belang, legt Kost uit. “Zet een LO-docent of andere begeleider in, niet om een les te geven, maar om aanwezig te zijn en structuur te bieden. En het aanbod moet passen bij de behoefte. Soms willen jongeren gewoon samen zijn, niet per se winnen. Soms willen ze juist competitie. Dus moet je differentiëren en verschillende beweegvormen aanbieden. Daarmee maak je het inclusief en aantrekkelijk voor zoveel mogelijk jongeren.”

Parallel aan het lerend netwerk loopt het vierjarige onderzoeksproject VIBE (VMBO In Beweging). In dit project inventariseren we welke beweeginitiatieven er al bestaan en wat jongeren echt aanspreekt: welke beweeginitiatieven bestaan er al, en wat spreekt jongeren écht aan? VIBE wordt geleid door de Rijksuniversiteit Groningen, met vier betrokken hogescholen: HvA, Hanze, de Haagse Hogeschool en Fontys. “We brengen in kaart wat er is en wat werkt, specifiek voor vmbo-leerlingen. Zo kunnen we straks gerichter bouwen aan effectieve interventies.”

Amsterdam als proeftuin
De gemeente Amsterdam heeft met de HvA afgesproken te werken aan vijf beweegambities voor het onderwijs, waarvan de dynamische schooldag er één is. Na de zomer van 2025 starten in drie Amsterdamse stadsdelen (Noord, Zuidoost en Nieuw-West) pilots op VO-scholen; in ieder stadsdeel één. “Elk stadsdeel krijgt een eigen team van professionals bestaande uit docenten LO, jongerenwerkers, buurtsportcoaches en mentoren. Zij kennen de leerlingen goed en kunnen samen en in co-creatie met de leerlingen zorgen voor een aanpak op maat. Wat werkt, kan straks ook in andere gemeenten worden gebruikt.”

Kost benadrukt dat er nog geen kant-en-klare methode is. “We hebben de heilige graal niet. Maar door ervaringen te delen, samen te leren en te bouwen, zetten we wel stappen. En dat is precies wat het VO nodig heeft: geen opgelegd programma, maar eigenaarschap en beweging die past bij de behoefte van de leerlingen en passend bij de omgeving van de school. Of Amsterdam een schoolvoorbeeld wordt voor andere gemeenten zal blijken. Maar één ding is zeker: de basis wordt hier gelegd, samen met scholen, onderzoekers en zeker ook de leerlingen zelf.”

Voor meer informatie: Bewegen in en om school, ambities in het vo (pdf)