Europese waarden als richtlijn voor vrijwilligersmanagers

door: Leo Aquina | 4 december 2025

Hoe kun je Europese waarden inzetten om vrijwilligers in de sport naar een hoger plan te tillen? Eline van Zinnicq Bergmann en Geertje Bijleveld van de Koninklijke Nederlandse Hockeybond (KNHB) stelden in het kader van het UVMIS-project een gids samen die daar antwoord op moet geven. UVMIS staat voor Upskilling Volunteer Managers In Sport, een project van het Center for European Volunteering onder leiding van Rotterdam School of Management Erasmus University (RSM).

UVMIS is ontstaan vanuit de gedachte dat sportvrijwilligersmanagement behoefte heeft aan opgeleide, gekwalificeerde en erkende vrijwilligersmanagers. Voor mensen die net beginnen, zijn er cursussen en training. UVMIS richt zich op de verdere ontwikkeling van mensen met pakweg vijf jaar ervaring of meer (post experience). Het met Europees geld gefinancierde project moet bijdragen aan het dichten van de kloof tussen Europese landen en het moet nieuwe opleidingsmogelijkheden en -middelen creëren. De KNHB werkte als het om vrijwilligersonderzoek ging al langer samen met Lucas Meijs van RSM en zo raakten Van Zinnicq Bergmann en Bijleveld betrokken bij de ontwikkeling van de gids, die onderdeel is van een reeks van vier gidsen ter ondersteuning van vrijwilligersmanagers in de sport in heel Europa:

1. Europese ethische code voor vrijwilligersmanagers in de sport
2. Gids voor vrijwilligerswerk in de sport, solidariteit en Europese waarden
3. Gids over de rol van vrijwilligersmanagers in de sport bij het faciliteren van inclusief vrijwilligerswerk in de sport om cultureel sensitieve en inclusieve betrokkenheid te bevorderen
4. Gids voor vrijwilligerswerk bij sportevenementen

De zes kernwaarden van de EU aan de hand waarvan de door de KNHB samengestelde gids is geschreven zijn: eerbiediging van de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten. De opdracht om een gids te ontwikkelen vanuit die specifieke waarden, kwam nadrukkelijk voort uit het feit dat het UVMIS-project draait op Europese subsidie. In hoeverre vonden ze dat bij de KNHB ook een logische insteek? Van Zinnicq Bergmann: “Wij vroegen ons in eerste instantie ook af of het niet een beetje vergezocht was, maar het biedt ook houvast. Veel van die waarden komen ook terug in de manier waarop vrijwilligers functioneren binnen de vereniging.” Bijleveld vult aan: “In die verenigingscontext kun je je bijvoorbeeld afvragen: wat is nou de waarde van democratie? Hoe organiseer je een ALV waarin alle leden gelijk zijn. Hoe kun je voor vrijwilligers structuren bouwen om vrijheid te garanderen binnen het kader van de vereniging. Als je daar goed over nadenkt, is dat uiteindelijk ook goed voor het behoud van je vrijwilligers. Wij hebben wel geprobeerd om er zoveel mogelijk praktische invulling aan te geven.”

Die praktische invulling is terug te vinden in de gids. Menselijke waardigheid is een abstract begrip, maar in de gids brengen Van Zinnicq Bergmann en Bijleveld het terug tot de praktijk van de vrijwilligersmanager: ‘Door een gedragscode op te stellen, worden zowel de vrijwilligersmanager als de vrijwilligers impliciet aangemoedigd om na te denken over de waarden van menselijke waardigheid en eerbiediging van de mensenrechten, aangezien deze waarden in de regels zelf zijn verankerd. Op deze manier kan een vrijwilligersmanager deze waarden actief bevorderen in de context van vrijwilligerswerk in de sport.’

Ook de abstracte waarde vrijheid wordt vertaald naar de praktijk: ‘Binnen een ledenmanagementcontext kan een vrijwilligersmanager de Europese waarde van vrijheid op verschillende manieren bevorderen. Respect voor het privéleven kan worden ondersteund door rollen en verantwoordelijkheden duidelijk te definiëren. Dit helpt bij het creëren van verwachtingen en vermindert de kans op inbreuk op het privéleven. Door (potentiële) vrijwilligers de vrijheid te geven om hun eigen schema op te stellen of te beslissen welke taken ze willen uitvoeren, kunt u als organisatie aantrekkelijker worden voor vrijwilligers. De flexibiliteit die u biedt, kan helpen om vrijwilligers te behouden en aan te trekken en om langdurige verbintenissen aan te gaan.’

De gidsen zijn allemaal in vijf talen beschikbaar. Naast het Nederlands zijn dat: Engels, Duits, Frans, Italiaans en Litouws. De inhoud is dus nadrukkelijk gericht op een breder gebruik dan alleen in Nederland, al verschilt de context van vrijwilligerswerk van land tot land. Bijleveld: “Het kan in andere landen inderdaad heel anders zijn. Zo was ik onlangs bij een presentatie aan de universiteit van Litouwen en daar vertelde een professor mij dat in Nederland zo’n 50 procent van de mensen vrijwilligerswerk doet. In Litouwen is dat slechts 15 procent. Uiteraard hebben wij de gids geschreven vanuit onze kennis, maar we hebben er ook op gelet dat het breed internationaal toepasbaar is.”

De vier gidsen die deze week worden gepubliceerd, zijn een opmaat voor wat uiteindelijk moet leiden tot daadwerkelijke trainingen van vrijwilligersmanagers. Vanuit UVMIS staan er volgend jaar acht pilotsessies op het programma waarvoor deelnemers zich afzonderlijk gratis kunnen inschrijven. Uiteindelijk moet dit leiden tot een hoger onderwijsprogramma dat specifiek is gericht op ervaren vrijwilligersmanagers.