- De vraag van… Jeroen Straathof, de enige sporter ter wereld die uitkwam op de Zomerspelen (als baanwielrenner), Winterspelen (als schaatser) én de Paralympics (als piloot van een visueel beperkte wielrenner)
- Aan... Arie Koops, eerder 12 jaar technisch directeur van de KNSB en nu technisch directeur in China
De vraag
Beste Arie, vanaf januari ga ik vanuit de Vlaamse schaatsunie als topsportdirecteur een bijdrage leveren aan de volgende stap van het Belgische schaatsen. Kun jij aangeven hoe het als technische directeur is om in een andere cultuur dan Nederlandse schaatswereld te werken?
Het antwoord
Hoe het is om te werken in China? Het antwoord is even simpel als complex: het is anders. In de wereldwijde medaillewedloop wil China zich de bij de Olympische Winterspelen van Beijing 2022 meten met de rest van de wereld, en moeten voor China de meest succesvolle Winterspelen ooit worden: 'deelname aan alle wintersporten en meer medailles dan ooit'. Daarnaast zijn de Olympische Winterspelen een belangrijk vliegwiel voor de noodzakelijke verandering, om ook bij de Wintersporten structureel tot de toplanden van de wereld te gaan behoren.
Nieuwe trainingsaccommodaties
De geldkraan is opengezet en China investeert volop in de accommodaties voor de organisatie van de Olympische Winterspelen in Beijing, 2022. Daarnaast creëert het land nieuwe trainingsaccommodaties voor ijssporten, waaronder twee ijsbanen in Beijing. Daarnaast worden er totaal nieuwe accommodaties ontwikkeld voor de sneeuwsporten.
De aanleg van een nieuw wintertopsporttrainingscentrum (Papendal voor wintersporten) is het meest in het oog springende voorbeeld. Het trainingscentrum krijgt naast ijsfaciliteiten voor langebaanschaatsen, shorttrack, kunstrijden en curling, krachttrainingsruimten, hotels, restaurants ook een eigen windtunnel. In de windtunnel gaat onderzoek plaatsvinden naar de optimale aerodynamica van kleding, houding en positie van individuele schaatsers of groepen en daarnaast kunnen de schansspringers hun afzettechniek imiteren, zonder de schans op te hoeven. Het aantal trainingssprongen kan hierdoor aanzienlijk worden verhoogd.
"China stelt zich na de Olympische Zomerspelen van 2008 opnieuw open voor de rest van de wereld. Sport en politiek gaan hier hand in hand"
Naast het optimaliseren van de trainingsomstandigheden kunnen sporters in de aanloop naar de Winterspelen zich financieel zorgeloos voorbereiden en fulltime trainen, ze worden betaald vanuit de provinciale of de landelijke overheid. De investering voor de Olympische Winterspelen sluiten aan bij de politieke richting van het land en ondersteunen de trots voor het land. Naast het stimuleren van de nationale trots stelt China zich op deze manier na de Olympische Zomerspelen van 2008 opnieuw open voor de rest van de wereld. Sport en politiek gaan hier hand in hand. Op macroniveau is het politieke beleid en het culturele klimaat positief ten aanzien van het ontwikkelen van een betere sportinfrastructuur, specifiek uitgedrukt in trainingsaccommodaties.
'Zorg dat je helemaal in balans bent'
Op microniveau zien we de invloeden van cultuur en politiek terug. China kent een lange historie van oorlogsvoering en de strategieën van het oorlogsvoeren worden voelbaar ingezet bij het managen van het land of organisaties. Een voorbeeld hiervan komt voort uit een klassiek boek van de generaal Sun Tzu (5e v. Chr.), The art of War: 'Zorg dat jezelf helemaal in balans bent'. Tijdens een overleg of discussie is het niet gepast om emoties als woede en frustratie te tonen. Rust, balans en controle zijn effectiever dan een emotioneel betoog. Hard duwen heeft geen zin, 'zijn als riet' is handiger. Ook de historische invloeden van het confucianisme, zijn herkenbaar. Deugdzaamheid en vergeving is een groot goed in China, een herkenbaar citaat is: 'Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.' Ook al houdt niet iedereen zich aan deze wijsheid uit het verre verleden.
Een andere deugd die vanuit het confucianisme voortkomt is nederigheid en gelijkheid. Het tonen van een eigen wil of een beetje egoïsme wordt niet op prijs gesteld. Westerse begeleiding zou graag wat meer eigen wil zien van sporters en wat minder volgzaamheid richting het 'establishment'. Zelf denken, eigenzinnig handelen en je onderscheiden van de rest, zelf willen excelleren dat is wat nodig is. Maar de inbreng van het individu blijkt echter meestal beperkt.
Schaatstechniek
Wat niet geheel in lijn is met het confucianisme en de verwachte holistische benadering tijdens trainingen is de benadering van de schaatstechniek. Bewegingen worden als deelsegmenten beschouwt en ook de diverse kennisgebieden binnen een begeleidingsteam werken naast elkaar in plaats van met elkaar. Ook lijkt iedereen gemakkelijk vervangbaar in de gedachten van beleidsmakers. Een team wordt eerder beschouwd als een mechanische optelsom van individuen dan een functioneel geheel. In de periode van april tot en met september zijn de nationale selecties (sporters en begeleiders) drie keer volledig veranderd, waardoor sporters dit jaar voor de tweede of derde keer een andere trainer hebben gekregen.
"Orders komen van boven, waar sport-specifieke kennis vaak ontbreekt en het ter discussie stellen van orders niet wordt gewaardeerd"
Bij het werken in een ander land is kennis van de cultuur en gewoonten een vereiste. Een land dat de laatste zeventig jaar is aangestuurd vanuit een communistische en een socialistische overtuiging, kent zo zijn gebruiken. Orders komen van boven, waar sport-specifieke kennis vaak ontbreekt en het ter discussie stellen van orders niet wordt gewaardeerd. Wat wel geaccepteerd en zelfs gestimuleerd wordt is het creatief omgaan met de orders van boven. Als het op papier maar klopt dan is het goed, in de praktijk mag het er best anders uitzien.
Creatieve oplossingen
Verzoeken voor trainingskampen, wedstrijden, trainingsmaterialen, etc. moeten schriftelijk worden ingediend, een antwoord terugkomt er niet. Het is vooral afwachten, een 'nee' wordt nooit gecommuniceerd en een 'ja' komt altijd op het laatste moment. Deze bevestigingen komen meestal zo laat dat van een optimale planning geen sprake is en we genoodzaakt zijn om met creatieve oplossingen te komen, om de schade zoveel mogelijk te beperken.
Andere nationale overtuigingen zijn orde en discipline, het wekelijks hijsen van de nationale vlag - om 6.30 uur onder begeleiding van het volkslied - zijn normale gebruiken bij de nationale trainingscentra. Ook het tonen van ijver is ingebakken in de cultuur, de 76-urige werkweek is de gouden standaard. Het harde werken wordt vaak benadrukt bij de sporters: 'je moet hard werken en vooral moe worden'. Een training zonder zweet of stuk gaan is geen training. Daarnaast moet iedere sporter, ongeacht type sport, fysiek sterk zijn. Aspecifieke zaken als 50 keer opdrukken, 3 km hardlopen of touwtjespringen krijgen prioriteit boven het verbeteren van schaatsspecifieke bewegingen.
Valkuil
Kwantiteit (uren maken) gaat in China vaak voor kwaliteit en de valkuil wordt nog groter als de hoeveelheid gecombineerd wordt met (te) hoge intensiteit, een gevaarlijke cocktail. Deze Chinese benadering kent een succesvolle historie voor sporten als: tafeltennis, turnen, volleybal of (boog)schieten. Uren maken is echter slechts één van de factoren die een schaatser succesvol maakt.
"Om sterk te worden is 500 gram vlees per dag hier de standaard binnen topsport. Met onze kennis in het achterhoofd lijkt 100 tot 150 gram eiwit echter genoeg"
Naast hard en veel trainen is men hier ook overtuigd van het belang van voeding en met name van veel vlees eten. Na jaren van armoede is er nu geld om vlees te kopen. En om sterk te worden is 500 gram vlees per dag hier de standaard binnen topsport. Met onze kennis in het achterhoofd lijkt 100 tot 150 gram eiwit echter genoeg.
Coachen is taal
Naast culturele aspecten blijkt ook taal een niet te onderschatten factor om succesvol te kunnen zijn in ander land. De taalbarrière is vele malen groter dan bijvoorbeeld in Angelsaksische landen. In training en coaching komt het aan op details. Het maken en uitvoeren van een trainingsprogramma is met weinig uitleg nog prima te doen, maar het verbeteren van techniek, de uitleg van tactiek, of het communiceren over beleving, vraagt een grote taalvaardigheid. Coachen is taal! Hoe moeilijk is het soms al in je eigen taal gedragsveranderingen (fysiek en mentaal) te bewerkstelligen, laat staan in een andere cultuur en in het standaardmandarijn.
Naast bovengenoemde factoren zijn er cultuur overstijgende wetten, die ongeacht land en cultuur van kracht zijn voor maximaal en duurzaam topsportsucces. Heldere ambities, overeenstemming over doelen en een heldere route daarnaartoe, een effectieve organisatiestructuur, heldere taken en bevoegdheden en kraakheldere verantwoordelijkheden binnen de gehele organisatie zijn van doorslaggevend belang. Daarnaast zijn gezamenlijke waarden, het adequaat coachen op gedrag, het voortdurend willen verbeteren en het altijd willen leren om beter te worden de weg naar succes. Als dat niet gegarandeerd kan worden is succes nog verder dan het verre Oosten.
Voor meer informatie over China of het werken in de sport in China:
Volgende keer het antwoord op de vraag van Arie Koops aan Bart Heuvingh, topsportbegeleider van de jeugd bij AZ:
Wat zijn in het algemeen de belangrijkste factoren voor een succesvolle talentontwikkeling binnen een voetbalclub en welke factoren in het bijzonder hebben bijgedragen tot het structurele succes op dat gebied van de laatste jaren bij AZ.