door: Rutger Oosting | 14 oktober 2021
Blijven bewegen is belangrijk voor de fysieke en mentale gezondheid van ouderen. Gedurende de lockdowns deden Berber Nauta en Marije Kanis van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) onderzoek naar hoe ouderen (digitaal) te ondersteunen in het toch in beweging te blijven. Dit werd gedaan door middel van een toolkit, die werd ontwikkeld samen met studenten van de minor Designing User Research.
Het onderzoek startte in februari in 2020, vlak voor de eerste lockdown. Het onderzoeksplan moest helemaal worden omgegooid toen bleek dat heel Nederland op slot ging. “Het was eigenlijk een geweldige testcase voor ons als onderzoekers. De lockdown hadden ook een grote impact op het bewegen bij ouderen. Het was eigenlijk een groot sociaal experiment”, begint Marije Kanis, senior-onderzoeker en afstudeerdocent bij de HvA-opleiding Communication and Multimedia Design. “Omdat we niet naar de ouderen toe konden omdat alles gesloten was, moesten we denken over een andere manier van onderzoek. We wilden op een creatieve manier alsnog de behoeftes bepalen. Uiteindelijk is de toolkit daaruit voortgekomen.”
Toolkit
Het idee van het onderzoek komt voort uit het feit dat ouderen vaak in een gat vallen qua bewegen als bijvoorbeeld een behandeling bij de oefentherapeut na acht keer stopt. “Het idee was eerst om een ondersteunende app te maken zodat ouderen samen met een therapeut kunnen kijken naar wat ze leuk vinden en welke mogelijkheden er zijn”, zegt Berber Nauta, docent-onderzoeker bij de HvA-opleiding Oefentherapie. “Dat kan heel erg variëren. Van een loopgroepje in de buurt, tot het vinden van een maatje om mee te gaan tennissen. Dat was het oorspronkelijke idee. Door het coronavirus kon dit alleen niet meer. Toen hebben we de toolkit bedacht in samenwerking met studenten van de minor Designing User Research.”
Door het invullen van het dagboek werd het voor de ouderen overzichtelijk hoeveel en hoe men per dag nog beweegt en doet
De toolkit bestaat uit een aantal dagelijkse vragen, een folder met beweegtips, QR-codes naar online instructievideo’s over fitness en een fitnesselastiek. Hiermee hoopten Nauta en Kanis ouderen (online) te activeren en te inspireren tot bewegen. “Het dagboek werd een week lang ingevuld door vijftien deelnemers”, vult Nauta aan. “Elke dag moesten de deelnemers aangeven hoe ze zich voelden met een cijfer, wat zij die dag gingen doen en wat daarvan het belangrijkste was. Aan het einde van de dag moesten ze de dag een cijfer geven en daarbij aangeven welke dingen goed zijn gegaan en welke beter konden. Daarnaast kregen ouderen elke dag een (korte) opdracht.”
Door het invullen van het dagboek werd het voor de ouderen overzichtelijk hoeveel en hoe men per dag nog beweegt en doet. “Bij één opdracht moesten de ouderen door middel van een tekening aangeven waar zij zich sterk en waar zij zich zwak voelden. Opvallend was dat ouderen dit ook betrokken op hun mentale welzijn. Veel deelnemers gaven hierbij aan dat ze blij zijn dat alles in het hoofd nog goed zit. Wij wisten eigenlijk niet dat veel ouderen hier zo erg mee bezig zijn.”
Activeren
Door het boekje werden de ouderen zich meer bewust van hoeveel men eigenlijk beweegt. “Er was een mevrouw die aangaf dat ze weinig bewoog”, zegt Nauta. “Vervolgens stond in het boekje en de activiteitenkaartjes dat ze wel haar oppaskinderen elke dag naar school brengt en weer ophaalt met de fiets. Dat is ook beweging. En er was een stel dat soms ging salsadansen in de keuken na het avondeten. Dat vond ik geweldige dingen om te lezen.”
Ook stonden in het boekje online tools genoemd die stimuleren om (meer) te bewegen. Van apps tot foto’s van oefeningen. “Zo merkten we dat ouderen steeds vaker voor de televisie begonnen te bewegen”, aldus Kanis. “Door de tips uit het boekje gingen sommige ouderen ineens op YouTube op zoek naar oefeningen, bijvoorbeeld met het fitnesselastiek.” De tips staan gepresenteerd met een QR-code. Konden ouderen hier wel mee overweg? “Wat juist leuk was om te zien was dat sommigen er eerst wel moeite mee hadden, maar dat de QR-code nu juist heel populair is vanwege de Corona-check-app. Dit is dus een mooie oefening geweest.”
“Door middel van het boekje konden wij ouderen en hun wereld goed leren kennen"
Professionals uit de zorg
Het onderzoek heeft niet alleen inzicht gegeven in het activeren van beweging onder ouderen. “De toolkit is ook geëvalueerd onder professionals uit de zorg. Deze waren heel enthousiast. Veel professionals zien één cliënt maar een half uurtje in de week. Het dagboekje en de activiteiten kaartjes zouden gebruikt kunnen worden om een gesprek te starten met de ouderen.” Nauta zegt daarnaast nog: “Door middel van het boekje konden wij ouderen en hun wereld goed leren kennen. Ook zij vonden de toolkit een goede manier om tot extra inzichten over bewegen te komen. Ze waren opvallend open over hun fysieke en mentale welzijn. Ook de fitnessband vonden ze heel erg fijn en wilden ze graag blijven gebruiken.”
Voor meer informatie: klik hier