door: Leo Aquina | 28 mei 2020

"We dachten dat we het al goed voor elkaar hadden", zegt Danny de Ruiter van het Nederlands Handbal Verbond NHV. "We boekten de afgelopen jaren internationale successen met onze nationale damesploeg, het ledental groeide weer en we organiseerden succesvolle nieuwe handbalvormen zoals Beach Handball, Walking Handball en Rolstoelhandbal." Toen De Ruiter echter nader onderzoek deed naar de verandernoodzaak en -mogelijkheden binnen het NHV, kwam hij tot een ander inzicht. "We zijn nog behoorlijk traditioneel, zowel in structuur als in cultuur." Tijd voor verandering. Binnen Slagvaardig Organiseren Sport ging De Ruiter binnen het NHV aan de slag met beach handball. 

Het NHV bestaat 84 jaar. Sinds de jaren tachtig liep het ledental gestaag achteruit van ruim 100.000 tot circa 50.000. In het afgelopen decennium ging de organisatie flink op de schop. "We zijn in 2013 overgegaan van een decentrale organisatie met acht verschillende regio's, naar één centrale organisatie", vertel De Ruiter. "Na die éénwording is er op allerlei punten gewerkt aan verbetering. Het NHV is financieel op orde gebracht, het bondsbureau is gereorganiseerd en geprofessionaliseerd." De reorganisatie was effectief en het NHV zette zachtjesaan de lijn naar boven in. Ook het ledental begon weer voorzichtig te groeien. 

Ingebakken tradities
Ondanks de ledengroei en de wereldtitel in 2019 voor de oranjedames, was er nog veel voor verbetering vatbaar. In het kader van zijn opleiding tot certified manager aan de Action Learning Academy kwam De Ruiter tot de conclusie dat zijn organisatie nog regelmatig werd belemmerd door vastgeroeste gedragspatronen. "De meeste sportbonden en -verenigingen bestaan al relatief lang. We hebben te maken met allerlei tradities en ongeschreven regels. Vanuit het bondsbureau werken we weliswaar centraal, maar we hebben nog geen gedeelde cultuur. De vijf teams op het bondsbureau bleken tot vorig jaar nog best wel aparte eilandjes te zijn. Algemene afspraken werden binnen die teams soms op verschillende manieren geïnterpreteerd en uitgelegd. Daarnaast waren onze toekomstvisie en kernwaarden bij collega’s en verenigingen nauwelijks bekend. Hoe leg je verbindingen en hoe ga je daarmee om als MT?"

De Ruiter keek in zijn onderzoek vooral naar de verschillen tussen het reguliere zaal- en veldhandbal en de nieuwe handbalvorm beach handball. "Die verschillen bleken behoorlijk groot te zijn, niet alleen in de zichtbare omgeving, de spelregels en de materialen, maar ook in de mindset, de behoeften en het gedrag van de spelers en de organisatie er achter. Beach handball bleek tot een paar jaar terug eigenlijk nog geen echte voedingsbodem te hebben binnen de organisatie, maar ook niet binnen de clubs. Zonde, want internationaal groeit beach handball erg snel en het kan in 2024 zelfs een Olympische discipline worden. Er was zelfs een tijdje sprake van dat beach handball buiten de bond verder zou gaan. We lieten het als bond een beetje lopen, terwijl er toch zoveel potentie was."

Beach handball als vliegwiel
De Ruiters onderzoek opende binnen het NHV vele ogen en dat leidde uiteindelijk tot een subsidieaanvraag bij SOS. Het SOS-project richtte zich in eerste instantie vooral op beach handball, maar de impact was uiteindelijk veel breder. "We wilden onderzoeken of we tot concrete concepten konden komen die binnen de bond zouden zorgen voor een vliegwiel voor verandering", aldus De Ruiter. Er werden zes potentiële praktische concepten voor beach handball onderzocht door middel van experimenten en gesprekken met betrokkenen. Daaruit bleek dat de belangrijkste uitdagingen voor een succesvolle ‘uitrol’ van deze concepten vooral intern lagen: voldoende draagvlak, commitment, veranderskills en samen zoeken naar synergie.

Het SOS-project leidde uiteindelijk tot een subsidieaanvraag bij het Innovatiefonds 2020. "Dat is uiteindelijk een andere aanvraag geworden dan aanvankelijk gedacht", zegt De Ruijter. "We zijn hierbij niet verder gegaan met de zes onderzochte opties voor beach handball, maar met een heel ander project: het Jongeren Educatief Sport Platform (JESP), gericht op jongeren tussen 12 en 18 jaar, een doelgroep waarin veel sportuitval is en ook relatief vaak nog geswitcht wordt tussen sporten. Wij bieden hierbij een online platform voor middelbare scholieren om kennis te maken met verschillende georganiseerde sporten."

Samenwerking
JESP ontstond mede op basis van het SOS-onderzoek en met behulp van de daarbij betrokken Brown Paper Company verkreeg het NHV inzicht dat men op zoek moest naar partners. De Ruiter: "We moeten samenwerken omdat we het niet allemaal zelf kunnen. Verbinding met andere sporten en partners, zoals NOC*NSF en de KVLO, is essentieel om het project tot een succes te maken." 

Het NHV keek bij de subsidieaanvraag kritisch naar de eigen rol binnen de veranderende samenleving. "In haar traditionele rol organiseert en faciliteert de bond competities, maar binnen dit project hebben we veel meer een ondernemende platformfunctie", vertelt De Ruiter. "Daarbij zijn we er als bond voor handballers, maar ook voor niet-handballers en fans. We kijken naar verschillende nieuwe wedstrijdconcepten en toernooivormen. We moeten ons niet alleen richten op onszelf maar juist ook op samenwerking met bijvoorbeeld gemeentes, onderwijs, bedrijfsleven en andere sporten."

JESP is een project om middelbare scholieren via het onderwijs de mogelijkheid te geven kennis te maken met verschillende sporten. Het NHV wil beginnen in de gemeente Deventer. De Ruiter: "We willen het in de nationale sportweek (september 2020) lanceren. Scholieren kunnen met JESP via verschillende lesvakken op hun eigen school kennismaken met diverse sporten. We denken daarbij naast handbal bijvoorbeeld aan hockey maar ook aan de andere zaalsporten."

Strategisch plan
De intensieve samenwerking met en de ondersteuning van The Brown Paper Company binnen het SOS-traject leidde ook tot een grondig traject om een nieuw ‘Strategisch Plan NHV 2020+’ op te stellen. Dit wordt kort na de zomer van 2020 door de ALV vastgesteld. De Ruiter: "Onze nieuwe mission statement is: 'iedereen beleeft handbal!' In ons plan staat dat we als bond gaan veranderen van een traditionele werkorganisatie naar een platformorganisatie, waarin we steeds meer een faciliterende rol krijgen." 

Op die manier helpt het SOS-traject de NHV om zich te herpositioneren als onderdeel van de transitie in de sport. De Ruiter "Als je het bijvoorbeeld hebt over beach handball, kan het zijn dat wij alleen het platform bieden en de competities faciliteren, maar de uitvoering ligt bij verschillende andere partijen." De vraag rijst wat na die transitie in de sport nog de toegevoegde waarde is van een bond? De Ruijter: "Als bond blijf je altijd de leider in je sport. Je hebt alle kennis in huis en op inhoud zul je altijd de autoriteit zijn. Wat verandert is dat we het in de organisatie veel ondernemender kunnen opzetten en mensen in hun kracht zetten. Die verandering kunnen we vertalen naar onze producten en diensten."

Bij de opzet en de uitwerking van het Strategisch Plan NHV 2020+ maakte het NHV gebruik van de zes bouwstenen voor succesvolle verandering uit de filosofie van The Brown Paper Company: Ambitie, Analyse, Strategie, Business case, Opvolging, Slagvaardig. "Dat is voortaan de leidraad voor alle projecten die we binnen de bond doen", vertelt De Ruiter. "Bij het opstellen van het strategisch plan kwamen we erachter dat binnen het bondsbureau iedereen werkt met zijn eigen methodiek voor projecten. Met deze zes bouwstenen hebben we nu dezelfde kaders, dat zorgt voor dezelfde taal en schakelt veel makkelijker."

Toekomst
Wat waren voor het NHV de voornaamste struikelblokken bij het inzetten van het SOS verandertraject? De Ruiter: "Het belangrijkste is dat je mensen steeds goed moet meenemen om ze daadwerkelijk ook mee te krijgen. Ik heb in eerste instantie als enige NHV-er de cursus bij The Brown Paper Company gevolgd. Later heeft ook een andere medewerker dat gedaan en op dit moment ook onze algemeen directeur. Als je steeds meer mensen hebt die erin geloven, dan krijg je de organisatie makkelijker mee."

De Ruiter had toen hij in 2019 begon aan zijn onderzoek naar de cultuur binnen het NHV niet kunnen bevroeden waar het allemaal toe zou leiden. "Er is al veel gebeurd en we zijn nog lang niet klaar. Onze directeur is in 2019 ook een traject gestart op het gebied van Human Resources Management, met als doel om het NHV-bondsbureau zo goed mogelijk voor te bereiden op een gezonde toekomst. Dat wordt de komende maanden afgerond. Daarnaast gaat komend seizoen ook onze bestuursstructuur op de schop. Ik zie SOS nu niet meer als een los project, maar als een beweging die we in gang hebben gezet om de bond robuuster en slagvaardiger te maken. Veranderingen brengen een schok teweeg, maar het is ook nodig om nieuwe wegen in te kunnen slaan." 

Danny de Ruiter (41) is manager sportparticipatie binnen het Nederlands Handbal Verbond (NHV), dat sinds december 2019 gevestigd is op Papendal. Hij geeft leiding aan een team van negen personen dat zich bezighoudt met verenigingsondersteuning, productontwikkeling, opleidingen en handbalstimulering. Voor vragen over het SOS-project of zijn onderzoek naar de organisatiecultuur binnen het NHV is Danny bereikbaar via d.de.ruiter@handbal.nl. Voor verdere informatie: www.handbal.nl