Het zwarte gat

door: Yara van Gendt & Strahinja Kosanovic

In deze column zoomen we in op het zwarte gat. Dat kan ontstaan na bijvoorbeeld het bereiken van een piekprestatie, het einde van een seizoen, het gedwongen stoppen met je sport door een blessure of überhaupt het beëindigen van een (sport)carrière. Het kan voelen als een donkere en onzekere periode waarin je gedwongen wordt om na te denken over waar je naartoe wilt, nu (top)sport misschien niet langer je dagelijkse routine vormt. Het kan even duren voordat je nieuwe koers helder is. Het is volkomen normaal om tijdens deze fase twijfels te hebben en je zorgen te maken. Het kan een uitdaging zijn om de positieve dingen te blijven zien wanneer alles om je heen verandert. Het is belangrijk om te onthouden dat elke verandering juist ook nieuwe kansen met zich meebrengt. Er opent zich bijvoorbeeld een wereld waarin je nieuwe mensen kunt ontmoeten en andere verbindingen aan kunt gaan.

De kans is groot dat tijdens je (top)sportcarrière een groot deel van je identiteit is gevormd door je sport. Mensen in je omgeving zien jou als ‘de (top)sporter’ en zullen vooral aandacht hebben voor dat deel van jou door bijvoorbeeld standaard te vragen hoe je laatste wedstrijd is gegaan. Wanneer je stopt met sporter, en dat deel van je identiteit wegvalt, is het belangrijk om aandacht te besteden aan wie je eigenlijk nog meer bent, je volledige identiteit. Veel sporters hebben hun identiteit gevormd rond hun sportieve successen. Het kan zowel een uitdaging als een kans zijn om je identiteit los te koppelen van je prestaties en jezelf buiten de sport opnieuw te ontdekken.

Zelfbewustzijn is een belangrijke eerste stap in dit proces. Het is nuttig om te reflecteren en te realiseren hoeveel van je identiteit je aan de sport hebt gekoppeld. Wie en wat ben je nog meer, behalve sporter? Een manier om dit te doen is naar je andere levensgebieden en rollen te kijken, bijvoorbeeld in jouw rol als zoon, dochter, vriend, vriendin. Wat zijn jouw eigenschappen en kwaliteiten in die rollen?

Waarden
De periode na het stoppen met je sport biedt daarnaast bij uitstek de kans om na te gaan denken over wat je belangrijk vindt in het leven. Niet als sporter, maar als persoon. Hoe wil ik herinnerd worden, naast mijn sportprestaties? Deze waarden kunnen helpen om te bedenken wat de volgende stappen in je leven kunnen zijn. Stel dat je ontdekt dat de waarde 'vrijheid' heel belangrijk voor je is, hoe zou dat dan je volgende stappen in je werk en je privéleven kunnen beïnvloeden? Hoe kan je deze 'vrijheid' een plek geven in je dagelijkse leven? Door deze vragen te beantwoorden en nieuwe doelen te bedenken die passen bij wat jij belangrijk vindt, kun je deze wellicht moeilijke tijd makkelijker maken. Het wordt dan geen lege ruimte meer, maar een ruimte vol mogelijkheden. Een hulpmiddel dat je kan gebruiken bij het formuleren van nieuwe waarden, is het invullen van een waardenlijst. Het werkblad 'Waarden’ helpt je om een breed scala aan waarde te rangschikken op basis van hun betekenis voor jou. Wanneer je een top vijf van waarden hebt opgeschreven kan je na gaan denken over hoe je deze waarden kunt vertalen naar concrete acties in je dagelijks leven. Stel je vindt de waarde ‘vriendschap’ belangrijk, wat kan je dan deze week doen om daarmee bezig te zijn? Misschien kan de waarde ‘creativiteit’ leiden tot het oppakken van een nieuwe hobby of het starten van een creatief project.

Steun zoeken
Je staat er niet alleen voor. Het is belangrijk om steun te zoeken tijdens het overgangsproces van sporter naar niet-sporter. Sportpsychologen kunnen je bijvoorbeeld helpen om je emoties en reacties beter te begrijpen en te verwerken. Ervaringsdeskundigen, zoals andere (top)sporters die hebben moeten stoppen, kunnen je (h)erkenning geven en wellicht andere inzichten bieden. Zij hebben hetzelfde meegemaakt en zijn er ook weer uitgekomen. Luisteren naar de ervaringen van anderen kan je ook het gevoel geven dat je deel uitmaakt van een groep, een netwerk van mensen die jou begrijpen en steunen.

Het is belangrijk om te realiseren dat iedereen zijn eigen verhaal heeft, en elk verhaal heeft zijn waarde. Als je bijvoorbeeld ook je eigen ervaringen deelt, kan dit niet alleen therapeutisch zijn voor jou, maar ook nuttig en bemoedigend voor anderen die zich in dezelfde situatie bevinden. Jouw worstelingen en jouw overwinningen kunnen anderen inspireren en hen de hoop geven dat ze ook deze uitdaging kunnen overwinnen.

Uiteindelijk betekent stoppen met sporten niet voor altijd afscheid nemen. Het gaat om het omarmen van een nieuw begin. Een manier vinden om jezelf opnieuw te definiëren en een zinvol leven voor jezelf te creëren. Door je waarden te ontdekken, nieuwe mogelijkheden te verkennen en steun te zoeken bij de mensen om je heen, kun je elke uitdaging overwinnen, inclusief het achter je laten van (top)sport.

Yara van Gendt is SPORTPSYCHOLOOG VSPN®, psycholoog NIP en runt samen met Afke van de Wouw, WOUW Performance Coaching. Zij heeft daarnaast haar eigen praktijk in Zwolle waar zij o.a. coaches, sporters en teams begeleidt binnen verschillende sporten. Daarnaast geeft zij les in sportpsychologie op o.a. de Hogeschool Utrecht, verzorgt zij workshops en lezingen bij sportverenigingen en bonden en faciliteert zij teamsessies in het bedrijfsleven. Yara van Gendt is tevens bestuurslid van de Vereniging SportPsychologie Nederland (VSPN) waarin het bekender maken van het vakgebied sportpsychologie een belangrijk thema is. Eind 2021 is haar boek 'Leren Revalideren - hoe je optimaal herstelt van je blessure en er sterker uitkomt' (zie www.lerenrevalideren.nl) uitgekomen dat zij samen met Afke van de Wouw schreef.

Strahinja Kosanovic is een student Toegepaste Psychologie aan de Hogeschool van Amsterdam. Zijn afstudeerstage brengt hem bij WOUW Performance Coaching, waar hij zich met richt op het ontwikkelen van verschillende e-learnings. De e-learnings zijn gebaseerd op het boek 'Leren Presteren'. Buiten zijn studie om is Strahinja een sportliefhebber ook houdt hij er enorm van om mensen te coachen en hen te helpen de beste versie van zichzelf te worden.