door: Janine Pleizier & Jens van der Kerk | 5 mei 2015

Coaches en trainers zouden met meer plezier en voldoening voor de groep staan als ze over meer didactische en pedagogische bagage beschikken. Daarom is het ‘Coach de coach’-programma opgezet. Dat gaat verder dan het opleiden van één of meerdere trainerscoaches per club. Doel is het creëren van een sociaal veilig, plezierig en ontwikkelingsgericht sportklimaat binnen de vereniging.

“Dan hoor je zo’n coach zeggen tegen een kind: 'geeft niks joh, volgende keer beter'. Maar ondertussen straalt-ie in alles negativisme uit. Het was toch het beslissende punt dat werd verspeeld”, zegt Gardi Minderman van Volley2B uit Lansingerland, de streek tussen Zoetermeer en Rotterdam. “Zeker kinderen zijn zeer gevoelig voor dergelijke non-verbale communicatie. Coaches zouden zich daar veel bewuster van moeten zijn. Houding en uitstraling zijn zo belangrijk. Kinderen horen niet alleen wat de coach zegt, maar vooral ook wat hij uitstraalt”, aldus Minderman, zelf bestuurslid en coach.

Ondersteuning nodig
Ze was een van de coaches van de club die eind vorig jaar  het programma ‘Coach de coach’ volgde en opgeleid werd als trainerscoach. “Volley2B telt veel jeugdleden. Vaak zijn het ouders die zelf volleyballen of dat hebben gedaan die zich opwerpen als coach of trainer. Wij vonden dat zij wel wat ondersteuning op het gebied van coaching en pedagogiek konden gebruiken.”

Het gaat vaak zoals bij de volleybalclub uit Lansingerland. Veel nieuwe trainers, coaches en begeleiders zijn ouders die plotseling voor de groep komen te staan. Omdat ze zelf in een ver verleden de sport hebben beoefend en dus wel weten hoe het werkt. Maar ook coaches en trainers die al wat langer meelopen en al eens een cursus hebben gevolgd, deden mee aan 'Coach de Coach'.

Er komt wat af op beginnende trainers
“Verenigingen realiseren zich niet altijd wat ze van trainers en coaches vragen”, zegt Mar Schuringa, onder meer werkzaam bij het sportbrede programma 'Naar een Veiliger Sportklimaat'. “Er komt nogal wat op je af als trainer. Niet alleen moet je in staat zijn een inhoudelijk goede training te geven, didactische en pedagogische kwaliteiten zijn voorwaardelijk om goed met sporters te kunnen omgaan en een boodschap aan een groep over te brengen. Dat is niet iedereen zomaar gegeven, zeker niet zonder begeleiding. Ook de waardering vanuit de club is belangrijk. Het is jammer als trainers enthousiast aan de klus beginnen, maar door onvoldoende begeleiding of waardering afhaken.”

Reden genoeg om verenigingen te ondersteunen met het begeleiden van trainers en coaches in de praktijk. Na het volgen van een trainersopleiding heb je een startkwalificatie, maar de praktijk is vaak weerbarstig en daarin valt nog veel te leren. Daar kunnen verenigingen meer ondersteuning in bieden. “Deze behoefte zien we sportbreed”, zegt Schuringa. Onder de vlag van het programma Naar een Veiliger Sportklimaat gaven Mar Schuringa en haar collega Joyce van Santen het afgelopen jaar als ontwikkelaars dan ook vorm aan ‘Coach de coach’.

Kern van dit sportbrede programma: mensen met een hart voor de vereniging opleiden tot coach van de trainers. En vooral ook die trainers en jeugdtrainers helpen met het ontwikkelen en versterken van hun coaching- en pedagogische kwaliteiten. De cursus bevat zowel een theorie- als praktijkgedeelte en kan ook als bijscholing worden gegeven.

Ontwikkeling kinderen
“De pedagogische rol van de trainer is belangrijk”, zegt Joyce van Santen, kerndocent van Coach de coach. “Zeker jeugdtrainers hebben een grote invloed op de persoonlijke en sociale ontwikkeling van jonge sporters. Daar leggen we in Coach de coach dan ook de nadruk op.”

Het programma gaat verder dan het opleiden van één of meerdere trainerscoaches. Doel ervan is binnen een vereniging een sociaal veilig, plezierig en ontwikkelingsgericht sportklimaat te creëren en te borgen. Om dat te bereiken, worden er duidelijke stappen gezet.

“Belangrijke voorwaarde is dat er binnen een vereniging draakvlak is voor een trainerscoach”, zegt Van Santen. “Het gaat om coachen op wat er goed gaat en wat er nog beter kan: waar lopen individuele trainers zoal tegenaan? De ervaring is dat trainers vanzelf enthousiast worden en zich soms al meteen aanmelden om gecoacht te worden.”

Praktijkwerk
Essentieel onderdeel van het programma is het praktijkwerk. Trainerscoaches in opleiding worden begeleid als ze op hun club nieuwe trainers en coaches observeren. Ook wordt hen geleerd hoe ze feedback kunnen geven op het coachingsgedrag langs de lijn. Daarbij wordt niet op bijvoorbeeld de technische kennis van de deelnemer gelet, maar puur op de manier waarop er wordt gecoacht.

Bij Zwolle Handbal was er draagvlak voor het programma. “Ik ben binnen de club heel open geweest”, zegt Lambert Bouwman, binnen de handbalvereniging aangewezen om Coach de coach te volgen én als trainerscoach aan de slag te gaan. “Alleen als je jezelf kwetsbaar opstelt en durft aan te geven waar je in je eigen trainingen tegenaan loopt doen andere trainers dat ook.”

Zijn open en positieve houding vond weerklank binnen de club. Bouwman: “Iedereen is er wel van overtuigd dat plezier op de eerste plaats komt bij onze vereniging. Als er plezier is, volgen prestaties vanzelf.”

Toch gaat het in de praktijk vaak anders. “Mensen denken vaak dat ze positief en opbouwend zijn, maar als coach heb je ook te maken met emoties. Je laat je toch soms gaan. Daarom is het zo goed als iemand anders je observeert”, aldus de handbalcoach. “Ik heb dat zelf zo ervaren toen ikzelf werd geobserveerd. Datzelfde geldt hoop ik voor de mensen die ik tijdens trainingen en wedstrijden begeleid bij Zwolle Handbal.”

Waterpolocoaches door de knieën
De inzichten die coaches opdoen zijn soms verbluffend simpel, maar bijzonder effectief. “Toen ik een training van onze coaches bekeek, kwam ik erachter hoe vaak coaches instructies geven”, zegt Richard van der Veen, bestuurslid bij waterpolovereniging De Linge uit Leerdam. “Bij het waterpolo steken alleen de hoofden boven het water uit. De trainers, soms wel 1 meter 90 groot, staan op de kant en spreken de waterpoloërs toe. Vanuit de hoogte dus. Ga je door knieën dan zorg je voor veel minder afstand en ben je veel beter in staat de boodschap over te brengen. Zo simpel kan het soms zijn.”