door: Marc Hoeben | 18 december 2014

Rond het WK voetbal van 2022 hangt sinds de toewijzing aan Qatar door wereldvoetbalbond FIFA een geur van corruptie. Ook de arbeidsomstandigheden voor de veelal buitenlandse werknemers bij de bouw van de WK-stadions kunnen de toets der kritiek niet doorstaan. Laat Ajax nou net in januari een trainingskamp beleggen in Qatar. Voor Ruud Baars - algemeen secretaris van vakbond FNV Bouw - was het een mooie reden om de Amsterdamse club onlangs op haar maatschappelijke verantwoordelijkheid te wijzen.

Begrijp hem goed. Ook hij vindt nog steeds dat Ajax volgende maand naar Qatar moet afreizen. Maar dan niet alleen om kou en regen in Nederland te ontvluchten en het vizier te beperken tot de rechthoek van het voetbalveld. “Ik ben nooit voor boycots,” zegt Ruud Baars. “Dat heeft in mijn ogen geen enkele zin. Je hebt met een boycot alleen jezelf en het thuisland. Ik vraag nu alleen aan Ajax of ze alsjeblieft aandacht aan de slechte situatie in Qatar willen besteden.”

Werkbezoeken aan Qatar
Baars is naast bestuurslid van FNV Bouw ook bestuurslid van de overkoepelende internationale organisatie, de Building and Wood Workers’ International (BWI). Uit hoofde van die functie deed hij verschillende keren voor werkbezoeken Qatar aan. Het stemde hem allerminst vrolijk.

“De laatste keer was in november. Je kunt in Qatar niet vrij bewegen, het is officieel ook niet toegestaan om contact te hebben met de werkende migranten of om foto’s te maken. Maar wij hebben natuurlijk onze contacten bij verschillende projecten en zo lukt het dan wel om met groepen bouwvakkers uit bijvoorbeeld Nepal of de Filippijnen te praten.”

Tussen de 2.500 en 3.000 doden
Bijna dagelijks sterven bouwvakkers op de constructieplaatsen voor de WK-stadions of bij de projecten voor de vereiste infrastructuur. “Uit interviews kunnen we filteren dat het tussen de 2500 en 3000 sterftegevallen in de laatste jaren moeten zijn. Een officiële registratie van het ministerie van Qatar is er niet. Maar de ambassades van landen als Nepal en Filippijnen registreren wel. Alleen al op die manier kom je aan een kleine duizend doden.”

De vrees is gerechtvaardigd dat het getal richting het WK voetbal van 2022 veel verder zal oplopen. Bouwvakkers, weet Baars, werken in Qatar vaak zestig uur per week, bij een extreme hitte van veertig tot vijftig graden. De vergoeding bedraagt tussen de 200 en 400 dollar per maand, soms laat de uitbetaling van het salaris zeven maanden op zich wachten. Uitputting is doodsoorzaak nummer een, ook al omdat de migranten nauwelijks kans krijgen te herstellen van de inspanningen op het werk door de erbarmelijke huisvesting.

“Je hebt er tentenkampen in de woestijn. Daar kun je echt niet spreken van een menswaardig bestaan. Ze delen soms twee toiletten met vijfhonderd man, met tien arbeiders zitten ze in een kamertje. Echt, dat zijn varkenskotten. Maar mede door de kritiek zie je her en der al wat barakken verrijzen. Al doet het denken aan een militair kamp, het is al een stap vooruit.”

Kijk eens wat verder dan alleen naar het voetbalveld
Ajax mag zich deze toestanden best bewust zijn, vindt Baars, als de selectie van trainer Frank de Boer er volgende maand een trainingskamp belegt. “Ze hebben ongetwijfeld contacten met de lokale bevolking en met de overheid. Dan zou het heel mooi zijn als ze op de slechte situatie wijzen. Dat geldt voor de spelers, de trainers, voor iedereen van Ajax. Ze kunnen bijvoorbeeld een excursie organiseren naar een migrantengelegenheid. Ik zeg: laat de spelers onderdeel zijn van de maatschappij. In dat elftal lopen toch ook migrantenzonen, die het nu behoorlijk goed hebben getroffen. Dan kan het geen kwaad om eens wat verder te kijken dan naar alleen het voetbalveld.”

Zelf weigert Ajax te reageren op de uitlatingen van Baars. Ook op vragen van Sport Knowhow XL gaat de club niet in. Woordvoerder Miel Brinkhuis: “Besloten is om hier vanuit Ajax niet op te reageren. Ik hoorde recent meneer Baars op de radio en daar werd ook Frits Barend aan het woord gelaten. Hij verwoordde het uitstekend.”

In de bewuste uitzending van Radio 1 veroordeelde Barend weliswaar de arbeidsomstandigheden voor de migranten, maar hij noemde de actie van Baars ook ‘goedkoop voor de Bühne scoren.’ De algemeen secretaris wil hem wat dat betreft nog wel gedeeltelijk gelijk geven. “Misschien is het een beetje makkelijk. Maar Ajax is nu eenmaal een bekende naam, iedereen kijkt voetbal. Dit is een mooie gelegenheid om aandacht te krijgen.”

Respect voor KNVB-voorzitter Van Praag
Bovendien, zegt Baars, richten hij en de BWI de pijlen niet alleen op Ajax. Fijntjes: “Dat weet Frits Barend dan misschien niet, maar wij hebben ook een brief naar de KNVB geschreven. Ik moet zeggen: alle respect voor voorzitter Michael van Praag. Hij heeft het aangekaart bij FIFA en UEFA. Echt uitstekend. Daarnaast vragen wij zelf ook aandacht bij UEFA en FIFA en vanaf half januari hopen we wereldwijd actie te voeren in en rond voetbalstadions. Die acties moeten dan tot begin mei lopen, als de herverkiezing van FIFA-voorzitter Joseph Blatter aan de orde komt.”

Baars spreekt ook Nederlandse bouwbedrijven met belangen in Qatar aan. “Ook al ontkennen BAM en Ballast Nedam dat ze er zitten.” Bij een bezoekje zag hij een keer op het vliegveld de bordjes van de chauffeurs voor de vertegenwoordigers van baggeraar Boskalis omhoog gaan.

“Dat is niet leuk, we hebben toch een breekbare relatie met ze. Ze werken met de baggervloot veel met Filippijnen en Balten, het is een goedkope vorm van shoppen met menskracht. Kijk, het is niet erg als zulke bedrijven naar Qatar gaan voor werk. Als het dan maar wel netjes gebeurt. Hier is absoluut een grens bereikt. De omstandigheden in Qatar zijn in strijd met de rechten van mensen. Arbeiders worden er behandeld als slaven.”

Voor een interview op Radio 1 met Ruud Baars over de arbeidsomstandigheden van de bouwvakkers in Qatar (met ook een reactie van Frits Barend) klik hier