door: Peter Hopstaken | 29 januari 2019

Edith Schippers - voormalig minister van VWS - is de gedroomde opvolger van André Bolhuis als voorzitter van sportkoepel NOC*NSF. Dat is de belangrijkste uitkomst van een online enquête die Sport Knowhow XL heeft gehouden van 14 tot en met 21 januari 2019. Andere kandidaten die hoog scoren zijn onder anderen Eric van der Burg, Johan Wakkie, Ahmed Aboutaleb en Claudia Bokel. Opvallend is dat de respondenten hopen dat de nieuwe voorzitter vooral een visionair zal zijn die de gave heeft om de sportwereld te verbinden met de rest van de maatschappij. Hieronder volgt een uitgebreid enquêteverslag met tot slot - op basis van een aanvullende, eenvoudige peiling - een inschatting van hoe waarschijnlijk het is dat Edith Schippers of enkele andere favorieten de nieuwe voorzitter van NOC*NSF zal worden. 

Er is op grote schaal gehoor gegeven aan de oproep van Sport Knowhow XL om mee te doen aan een enquête met het doel na te gaan wie de meest geschikte opvolger is van André Bolhuis als voorzitter van NOC*NSF; liefst 634 personen namen de moeite om de enquête in te vullen.

De resultaten
De eerste vraag van de enquête had betrekking op de mate van beschikbaarheid van de nieuwe voorzitter, waarbij bedacht moet worden dat NOC*NSF een voorzitter zoekt die gemiddeld één dag in de week beschikbaar is. Deze grens vinden de meeste respondenten verkeerd getrokken. Liefst 59% van hen is van mening dat de voorzittersfunctie niet in dat tijdsbeslag vervuld kan worden, 32% vond dat wel en 9% had er geen mening over. 

Ook het antwoord op de tweede vraag (of NOC*NSF zou moeten overstappen naar een betaalde voorzitter, hetgeen de koepel niet van plan is) was behoorlijk eensgezind: 57% is voorstander van een bezoldigde voorzitter, 34% is voorstander van de huidige situatie (onbezoldigd) en 9% heeft hier geen mening over.

De belangrijkste opdracht?
Wat wordt de belangrijkste opdracht voor de nieuwe voorzitter van NOC*NSF? Op deze vraag konden de respondenten maximaal twee opties aankruisen. In aflopende volgorde volgen de geformuleerde opdrachten met erachter de percentages respondenten die deze kozen:

• ambities van sportbonden helpen faciliteren (39%);
• internationaal (binnen IOC bijvoorbeeld) de Nederlandse sport positioneren (30%);
• innovatie en vernieuwing stimuleren (29%);
• verbinding leggen c.q. onderhouden met andere beleidsvelden (27%);
• bedrijfsleven overhalen in sport te investeren (25%);
• draagvlak voor sport onder de bevolking vergroten (22%);
• mensen (meer) plezier geven in sporten en bewegen (15%).

De respondenten lijken NOC*NSF dus vooral te zien als een ledenorganisatie met als kerndoel de ambities van die leden te faciliteren. Vrij vertaald zou je kunnen concluderen: back to basics. Maar de opdracht aan de nieuwe voorzitter is veel breder, als we de meningen van de respondenten bezien. Zo'n vijf andere opties liggen tamelijk dicht in de buurt van de belangrijkst geachte opdracht. 

De belangrijkste kwaliteit?
Wat wordt de belangrijkste kwaliteit van de nieuwe voorzitter van NOC*NSF? Ook op deze vraag konden de respondenten maximaal twee opties aankruisen. In aflopende volgorde volgen de geformuleerde kwaliteiten ('het vermogen om...') met erachter de percentages respondenten die deze kozen. 

• ... als visionair de sportwereld te laten anticiperen op maatschappelijke ontwikkelingen (34,23%);
• ... de sportwereld met de rest van de maatschappij te verbinden (34,07%);
• ... het bestuur van NOC*NSF adequaat te leiden (30%);
• ... de Nederlandse sport excellent te vertegenwoordigen in binnen- en buitenland (29%);
• ... invloed uit te oefenen op het hoogste nationale politieke niveau (27%);
• ... bestuurlijke vernieuwing te realiseren (21%);
• ... het bedrijfsleven als partner voor de sport te interesseren (14%).

Ook hier liggen de voorkeuren voor de opties dicht bij elkaar. Niettemin valt op dat de respondenten hopen dat de nieuwe voorzitter veel eerder een visionair zal zijn dan bijvoorbeeld een bestuurlijke vernieuwer. Ook de gave om de sportwereld te kunnen verbinden met de rest van de maatschappij wordt van groot belang geacht.

Als we de antwoorden van de respondenten op de vragen over de belangrijkste opdracht van de nieuwe voorzitter en zijn/haar belangrijkste kwaliteiten combineren, lijkt het erop dat er een schaap met vijf poten wordt gevraagd, een allrounder, een alleskunner. Dat is extra saillant als je bedenkt dat NOC*NSF op zoek is naar een voorzitter die beperkt de tijd heeft/krijgt en ook niet betaald zal worden. Een en ander lijkt met elkaar te wringen.

De gedroomde kandidaat
In de enquête konden respondenten kiezen uit dertig mogelijke kandidaten. Deze lijst is tot stand gekomen na consultatie van zo'n twintig ingewijden onder wie (ex-)bondsvoorzitters, (ex-)topsporters, (ex-)politici, journalisten en onderzoekers. De respondenten konden in eerste instantie vijf voorkeuren aangeven. De top elf van meest genoemde kandidaten is als volgt:

De grote voorkeur voor Edith Schippers als opvolger van André Bolhuis blijkt uit het feit dat bijna de helft van alle respondenten haar tot de beste vijf kandidaten rekent. Bij nummer twee op deze lijst - Eric van der Burg, voormalig wethouder Sport in Amsterdam en de huidige voorzitter van de Atletiekunie - geldt dat voor een kwart van de respondenten. Ook Ahmed Aboutaleb staat hoog volgens deze rangschikking. De huidige burgemeester van Rotterdam én lid van de Nederlandse Sportraad krijgt de stemmen van een vijfde deel van de respondenten. 

Het bovenste vijftal kandidaten wordt gecompleteerd door achtereenvolgens Johan Wakkie (bepaald nog niet vergeten, na zijn aftreden als directeur van de hockeybond eind 2014) en Heleen Crielaard (oud-topvolleyballer en al dertien jaar in allerlei (hoge) sponsoring- en marketingfuncties werkzaam bij één van de bekendste sportsponsors in Nederland, de Rabobank). 

Bij de nummers zes tot en met tien vallen vooral wetenschapper Maarten van Bottenburg en Melanie Schultz van Haegen (voormalig minister voor Infrastructuur en Milieu in kabinet Rutte I en II) op. Voor de gehele top dertig klik hier.

Interessant is om te kijken hoe de respondenten die bestuurslid zijn van NOC*NSF of een sportbond de enquête hebben ingevuld. Dan blijkt dat de nummers 1 en 2 (Edith Schippers en Eric van der Burg met respectievelijk 38% en 27%) ongewijzigd blijven en dat Heleen Crielaard opschuift naar de derde plaats (23%). 

Droomkandidaat bij één stem
De respondenten is ook gevraagd om van de eerder maximaal vijf aangekruiste personen de meest geschikte voorzitter te selecteren. Ook als de respondenten slechts één 'stem' mochten uitbrengen kwam Edith Schippers als verreweg meest genoemde naar voren, wederom gevolgd door Eric van der Burg. Verder staat Johan Wakkie nu op de derde plek en zakt Ahmed Aboutaleb naar de vijfde positie ten opzichte van de vorige rangschikking. 

Opvallend is dat sommige namen nu in de top elf van meest geschikte voorzitters terecht zijn gekomen, terwijl deze personen in de rangschikking - waarbij gevraagd was om (maximaal) vijf namen aan te kruisen - een stuk lager stonden. Het gaat hierbij om Claudia Bokel (onder meer Duits-Nederlandse ex-topschermster, voormalig IOC-lid en nu Executive Director van FairSport), Jan Rijpstra (onder meer voormalig VVD-woordvoerder sport, ex-voorzitter KNBSB, ex-burgemeester van Tynaarlo en Noordwijk en nu KLVO-voorzitter) en Anneke van Zanen (onder meer ex-tophandbalster, ex-voorzitter handbalvereniging Hellas, ex-plaatsvervangend Secretaris-Generaal bij het ministerie van Justitie, voormalig penningmeester van NOC*NSF en nu bestuursvoorzitter van Baker Tilly Berk). 

Onze verklaring daarvoor is dat de intensiteit van de voorkeuren van de respondenten voor deze drie personen relatief hoog is. Ofwel, ze zijn door veel respondenten bepaald niet zonder reden als één van de vijf beste kandidaten aangekruist. Want áls hun namen werden aangekruist, dán werden zij in relatief veel gevallen in de volgende vraag vervolgens als de beste van de (maximaal) vijf aan te kruisen personen aangewezen. 

Andersom kunnen we volgens dezelfde gedachtelijn redeneren: een aantal personen is relatief vaak aangekruist als één van de beste vijf mogelijke opvolgers van André Bolhuis als voorzitter van NOC*NSF, maar tegelijkertijd enigszins vrijblijvend; ze werden vervolgens relatief weinig genoemd als de méést geschikte van de (maximaal) vijf aan te kruisen personen. Dat geldt voor Heleen Crielaard, Maarten van Bottenburg en Carolien Gehrels.

Voor de gehele top dertig van namen (als respondenten slechts één kandidaat mochten aankruisen) klik hier.

Als we wederom kijken naar alleen de respondenten die bestuurslid zijn van NOC*NSF of een sportbond dan blijven de nummers 1 en 2 (Edith Schippers en Eric van der Burg, resp. 14% en 11%) ongewijzigd en neemt nu Anneke van Zanen de derde plaats in (8%). 

Dark horses
De deelnemers aan de enquête konden ook zelf kandidaten noemen. Van die mogelijkheid hebben ruim honderd respondenten gebruikgemaakt. Zij droegen buiten de dertig voorgeselecteerde opties meestal één persoon en soms meerdere personen voor. 

Drie of meer keer genoemd werden Rita van Driel, Cees Vervoorn, Richard Krajicek, Toon Gerbrands, Esther Vergeer en Joop Alberda. Stuk voor stuk 'grote namen' met een indrukwekkende staat van dienst die inderdaad niet hadden misstaan in de lange rij met namen waaruit de respondenten konden kiezen. Wat overigens niet wil zeggen dat zij geen kans hebben om de nieuwe voorzitter van NOC*NSF te worden, waarover verderop meer. 

Samenstelling respondenten enquête
De respondenten van de enquête zijn netjes verdeeld over de verschillende 'beroepsgroepen' en vormen daarmee een divers samengesteld gezelschap. Van de in totaal 634 respondenten is zo'n 11% werkzaam bij NOC*NSF of sportbond, 17% bij een andere sportorganisatie, 16% werkt in het bedrijfsleven of heeft een eigen zaak, 11% werkt bij de overheid, 11% is sporttrainer of -coach, 9% is sporter, 8% werkt in het onderwijs. De resterende categorieën zijn 'niet (meer) werkzaam' (7%), journalist (2%), student (2%) en overig (6%).

De bestuurlijke betrokkenheid bij de sport van de respondenten is aanzienlijk. Van hen is 42% als bestuurder of op een andere manier als vrijwilliger betrokken bij een sportbond of bij NOC*NSF. Bovendien is 65% als bestuurder of op een andere manier als vrijwilliger betrokken bij een sportvereniging.

De man-vrouwverhouding van de deelnemers aan de enquête is 74%-26%. Als we kijken naar de leeftijd dan blijkt de verreweg grootste groep (54%) tussen de 45 en 64 jaar. Verder is 25% tussen de 30 en 44 jaar, 7% tussen de 18 en 29 jaar en tot slot 14% 65 jaar en ouder. 

Procedure
Volgens de statuten van NOC*NSF benoemt de Algemene Vergadering de nieuwe voorzitter op niet-bindende voordracht van het bestuur dat daartoe een zogeheten Vertrouwenscommissie heeft ingesteld. Deze commissie - dat zich laat bijstaan door werving- en selectiebureau K+V - heeft de opdracht om in principe één benoembare kandidaat voor te dragen bij het bestuur van NOC*NSF. Het bestuur van NOC*NSF zal deze kandidaat voordragen aan de Algemene Vergadering van NOC*NSF. De deadline daarvoor is 4 maart, ofwel zes weken vóór 15 april. Op die dag is er een extra algemene ledenvergadering gepland waarin de nieuwe voorzitter benoemd wordt. 

Naast deze 'bestuurskandidaat' mogen de bonden ook zelf kandidaten voordragen. Daarvoor is nodig dat per kandidaat tenminste drie bonden de voordracht ondersteunen. Zij krijgen de tijd tot 18 maart, vier weken vóór de extra algemene ledenvergadering van 15 april. De eisen die aan kandidaten worden gesteld worden vermeld in de statuten van NOC*NSF.
 
Uiteindelijk vindt op 20 mei - tijdens een reguliere algemene ledenvergadering van NOC*NSF - de overdracht van de huidige naar de nieuwe voorzitter plaats. De volledige profiel- en procedureschets is hier na te lezen.

Wie o wie is beschikbaar?!
Hoe waarschijnlijk is het dat één van de favorieten uit de enquête de nieuwe voorzitter zal worden? We hebben een eenvoudige peiling gehouden onder een groot aantal van hen. Edith Schippers laat desgevraagd kort maar duidelijk weten dat zij niet beschikbaar is. Verder is Eric van der Burg naar eigen zeggen niet benaderd door de Vertrouwenscommissie en/of K+V, maar voelt hij zich wel vereerd dat zijn naam wordt genoemd als favoriete nieuwe voorzitter aangezien 'het een hele belangrijke functie in de sport is'. Eric van der Burg heeft echter niet gesolliciteerd, zo mailt hij ons, want hij is 'gelukkig als voorzitter van de Atletiekunie'. Ook Johan Wakkie hoeft niet zo nodig. 'Nee, ik ben geen kandidaat. Ik heb een te leuk, gevarieerd maatschappelijk leven', zo geeft hij aan. 

Ook Nico Rienks is niet geïnteresseerd, hoewel hij wel gepolst is. Hij laat weten dat hij het een eer vindt 'in staat geacht te worden de functie te vervullen' en kan zich zelfs voorstellen dat hij in zeker opzicht in het profiel past. Toch wil hij niet in aanmerking komen, 'ik heb andere bezigheden die me momenteel evenzeer uitdagen. Ik heb dit vorige week reeds telefonisch aan de heer Van der Velde van K+V toegelicht'. 

Melanie Schultz van Haegen zou het eervol vinden om als voorzitter van NOC*NSF gevraagd te worden. 'Sport verbindt mensen overal over de wereld. Maar wat mij betreft moet je ook ergens verstand van hebben om een succesvolle bijdrage te leveren.' Ze raadt de lezers aan om Edith Schippers te verkiezen, 'die in haar tijd als minister vele mooie dingen voor de sport heeft gedaan'. Waarmee Schultz van Haegen eigenlijk in het midden laat hoe zij zou reageren als zij daadwerkelijk gevraagd zou worden. 

'Verjonging, vernieuwing en andere cultuur is belangrijk voor de Nederlandse sport'
Ook Karin van Bijsterveld zou het eervol vinden als zij benaderd zou worden om voorzitter van NOC NSF te worden. "Ik denk dat ik van toegevoegde waarde ben en dat verjonging, vernieuwing en andere cultuur belangrijk is voor de Nederlandse sport." Echter, Van Bijsterveld is niet benaderd. En als zij alsnog benaderd zou worden, is de kans klein dat ze 'ja' zegt. Ze licht toe waarom:
 
"Ik heb begrepen dat de functie nog steeds onbezoldigd is. Gezien de hoeveelheid werk die deze functie met zich meebrengt - ook met het reizen - is het volgens mij niet meer van deze tijd om mensen die daar de kwaliteit voor hebben daarvoor niet te belonen. Dat die beloning niet in verhouding staat tot hetgeen ik verdien in mijn reguliere werk is geen issue, maar helemaal niet belonen is simpelweg niet mogelijk. Dit betekent ook dat veel mensen die wat jonger zijn mogelijk lastig voor deze functie kunnen gaan omdat zij ook tijd nodig hebben voor hun reguliere werk."

Overigens is Karin van Bijsterveld per 1 januari jl. de nieuwe voorzitter van NL Actief, de branchevereniging van de erkende en ondernemende sport- en beweegbedrijven in Nederland zoals bijvoorbeeld fitnesscentra. "Al met al betekent dit dat met de huidige voorwaarden die NOC*NSF stelt, althans voor zover ik kan overzien, het voor mij niet opportuun is om het voorzitterschap eventueel te aanvaarden."

Carolien Gehrels liet weten het voorzitterschap van NOC*NSF een heel eervolle, belangrijke positie te vinden - waar zij, vertelde zij ons, al eens in 2009 voor benaderd is - maar dat zij toch 'nee' zou zeggen als zij gevraagd zou worden. Zij heeft een hele drukke, leuke baan bij Arcadis met daarnaast nog bestuurswerk bij onder meer de Johan Cruyff Foundation en in de muziek, vertelt zij. "Nog twee, drie dagen in de week vrijmaken, dat lukt gewoon niet. En ik vind dat NOC*NSF een voorzitter verdient die dat wel kan. Het komt op dit moment gewoon niet goed uit in mijn leven. Als de bestuursperiode van de nieuwe voorzitter voorbij is, mogen ze mij weer bellen. Want nogmaals, ik vind het een mooie functie en bovendien ben ik nog jong..."

Heleen Crielaard wil wel...
Wil er dan helemaal niemand van de favorieten zonder enig voorbehoud in aanmerking komen om voorzitter van NOC*NSF te worden? Ahmed Aboutaleb, Claudia Bokel en Maarten van Bottenburg hebben we ook benaderd maar gaan (wijselijk?) niet in op de kwestie. Heleen Crielaard is wel duidelijk. Zij zou, als zij daarvoor benaderd zou worden, 'zeker in aanmerking willen komen voor het voorzitterschap'. 

Uiterlijk op 4 maart zullen we weten wie de 'bestuurskandidaat' zal zijn. Sportbonden - als het er per kandidaat tenminste drie zijn - hebben tot 18 maart de tijd om een of meer tegenkandidaten te nomineren. Wat voor een democratisch geleide organisatie als NOC*NSF natuurlijk prachtig zou zijn, als de leden wat te kiezen hebben in plaats van slechts één kandidaat naar voren geschoven te krijgen waar ze alleen maar 'ja' of 'nee' op kunnen zeggen (zoals in 2010 bij André Bolhuis het geval was). We hopen dat onze enquête de nodige inspiratie heeft gegeven om nog eens extra goed na te denken wie eventueel de meest geschikte nieuwe voorzitter van NOC*NSF is.

Peter Hopstaken - auteur van dit artikel - is in september 2007 gestart met Sport Knowhow XL, informatieplatform voor de zakelijke sportmarkt. Eerder was hij hoofdredacteur van het vakblad SPORT Bestuur & Management, senior consultant bij KPMG en senioronderzoeker bij de Stichting voor Economisch Onderzoek der Universiteit van Amsterdam. Naast zijn werk was hij initiator van de 'werkgroep Voetbal & Statistiek' en later van 'SPITS sportstatistics'. Beide werkgroepen bestonden uit wetenschappers die voetbalstatistieken analyseerden wat uitmondde in tientallen - vaak geruchtmakende – artikelen in verschillende dag- en vakbladen.