door: Leo Aquina | 15 maart 2018
‘Voetballen als team, gevuld met individuen’. Onder die noemer vertelt Ruud van Elk tijdens het VvBN Symposium op 23 maart in Utrecht over zijn werk als Sport Scientist bij het eerste elftal van PSV. Het belang van data in de sport staat tegenwoordig allang niet meer ter discussie. Iedere topclub heeft daar mensen voor in dienst en PSV, Ajax en Vitesse delen ook data. Samen met de KNVB onderzoeken alle Nederlandse clubs zelfs de mogelijkheid voor een Eredivisie-breed systeem om data te meten en delen. Mogelijk volgend seizoen al. Bang om de concurrentie op die manier slimmer te maken is Van Elk niet. “Onze visie is open.”
Ruud van Elk is van huis uit bewegingswetenschapper. Na zijn studie Health Sciences/Biology of Human Performance, ging hij als Physical Coach en Sport Scientist aan de slag bij de PSV Academy. In 2014 werd hij Sport Scientist bij het eerste elftal. Ook is Van Elk betrokken bij het PSV Fieldlab, waar de club samenwerkt met universiteiten en bedrijven om nieuwe innovatieve sporttechnieken en -diensten uit te werken.
Drie soorten data
Welke data verzamelt PSV allemaal? “We maken een onderscheid tussen fysieke data, voetbaltactische data en medische en cognitieve data”, aldus Van Elk. “Op fysiek vlak gaat het om positiedata. Dat meten we zowel op trainingen als in wedstrijden. We meten waar iemand is, hoe hard iemand loopt, hoe hard iemand versnelt en vertraagt. In de training meten we dat met een LPM-vest, dat is een soort lokale GPS, maar dan veel nauwkeuriger. In de wedstrijden meten we het optisch, met camera’s. Het nadeel daarvan is dat je geen versnelling kan meten omdat de beeldfrequentie daarvoor te laag is.”
Voetbaltactische data koopt PSV in. Er zijn meerdere bedrijven die dit soort data bijhouden. Wereldwijd is Opta een van de grootste. “Wij kopen de data in bij ORTEC, een Nederlands bedrijf. Zij houden alles bij in de wedstrijden: passes, de richting van passes, duels, onderscheppingen, echt alles. Wij gebruiken Tableau Software om alle datastromen met elkaar te combineren en om het visueel inzichtelijk te maken in grafieken.” Als het gaat om de derde datatak, verzamelt PSV veel individuele data over spelers. Van Elk: “Dat kunnen testdata zijn over iemands situatiespecifieke reactietijd, conditionele data zoals shuttleruntests, gegevens over hoe spelers zich voelen na een training en medische data.”
Phillip Cocu en zijn assistenten krijgen dagelijks standaardrapportages op hun bureau, op basis waarvan zij hun beleid kunnen bepalen
Team van specialisten
Van Elk heeft elke dag contact met de technische staf. Phillip Cocu en zijn assistenten krijgen bovendien dagelijks standaardrapportages op hun bureau, op basis waarvan zij hun beleid kunnen bepalen. PSV heeft een team van specialisten in dienst. “De gecombineerde performance staff voor de jeugd en het eerste elftal bestaat uit ongeveer tien tot twaalf man. Naast de trainers zijn er twee fulltime bewegingswetenschappers in dienst en nog één voor twintig uur; er zit een econometrist bij, een videoanalist voor het eerste elftal, een analist voor de tegenstander en er zijn nog een paar stagiaires.”
De staf van PSV lijkt groot, maar in vergelijking met buitenlandse topclubs is dat zeker niet het geval. Van Elk: “Bij Premier League-clubs hebben ze alleen al voor het eerste elftal tien tot vijftien man in dienst. Ook op dat gebied geeft geld vaak de doorslag.” Toch gelooft Van Elk dat we in Nederland op het gebied van data science in de sport op de goede weg zijn. “Het feit dat we over minder financiële slagkracht beschikken, betekent ook dat we worden gedwongen om met innovatieve en creatieve oplossingen te komen.”
Samen delen
Een van de creatieve manieren om met minder middelen hetzelfde te bereiken, is het plan om Eredivisiebreed voetbaldata te meten en te delen. “We doen dat nu al samen met Ajax en Vitesse. Bij de KNVB zit ik in de denktank ‘Onderzoek en Innovatie’, die is ontstaan uit het rapport ‘Winnaars van Morgen’ en binnen die groep wordt nu nagedacht over een Eredivisiebreed systeem.”
“Inmiddels zijn alle clubs daar ook bij betrokken. Met zo’n systeem hebben clubs automatisch toegang tot alle data van wedstrijden van hun tegenstanders. Wij zijn daar niet bang voor. Natuurlijk zullen we geen persoonlijke spelersdata delen, daar zitten ook privacyregels omheen. En we gaan ook geen bedrijfsgeheimen delen, maar we kunnen elkaar allemaal sterker maken als we met zo’n systeem in de Eredivisie de beschikking krijgen over nog veel meer data.”
De vraag hoe groot de invloed van al die data is op winst en verlies is met geen mogelijkheid te beantwoorden
Winst en verlies
Tot slot rest de vraag hoe groot de invloed van al die data is op winst en verlies, maar die vraag is met geen mogelijkheid te beantwoorden, al had je de beschikking over alle data van de wereld. Van Elk: “Ons laatste kampioenschap werd beslist op één doelpunt, ga dat maar eens uitrekenen.”
“In Engeland hebben ze wel uitgerekend dat een doelpunt voor een topteam in de Premier League meer dan vier miljoen euro kost, maar waaraan geef je dat geld effectief uit? Met behulp van data science proberen wij spelers fit te houden. Stel nou dat de gemiddelde hersteltijd van spelers daarmee twee weken korter is, dan spreek je over een wezenlijke bijdrage aan de kwaliteit van het elftal, maar hoe reken je dat door in de resultaten op het veld?”
Voor meer informatie: klik hier