door: Marc Hoeben | 15 september 2016
Trainers, coaches, en begeleiders en ouders konden de laatste twee jaar al gebruik maken van de zogeheten ‘4 inzichten over trainerschap’, voortgekomen uit het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ van het ministerie van VWS, NOC*NSF en sportbonden. De inzichten zijn nu nog specifieker toegesneden op het prille begin van een ‘sportloopbaan.’
Jens van der Kerk is als projectleider trainer, coaches en begeleiders binnen het programma ‘Naar een veiliger sportklimaat’ de drijvende kracht achter de verspreiding van het gedachtegoed achter de '4 inzichten'. Deze inzichten verschenen in 2014 aanvankelijk ook als boekje. Dat werkje is inmiddels aan de zevende druk toe – in totaal goed voor 54.000 exemplaren (nog los van de vele downloads). Het bijbehorende animatiefilmpje op YouTube is sindsdien ruim 40.000 keer bekeken en wordt in veel bijscholingen, workshops en inspiratiesessies gebruikt.
“Op 1 september hebben we op Tv Sportplezier de vier inzichten voor de allerjongste jeugd gelanceerd”, vertelt Van der Kerk. “Dan heb je het over de jeugd van 5, 6 en 7 jaar, met misschien een uitloop naar 8 en 9 jaar. We hebben dit niet meer in de vorm van een boekje op papier gedaan, maar wederom met een animatiefilmpje aangevuld met een mobiele website. Per inzicht krijg je dan tips, waar je doorheen kunt scrollen.”
Bewustwordingsproces
De cijfers – over de verspreiding van het boekje en de views op YouTube – zeggen wel iets, weet Van der Kerk. Maar nog veel belangrijker is in zijn ogen het bewustwordingsproces en de onderstroom die binnen de opleidingen van sportbonden en voor sportleraren op gang is gekomen.
“We merken op veel manieren dat de '4 inzichten' een enorm succes zijn. Acht grote sportbonden - waaronder de KNVB, de KNGU, de volleybalbond en de korfbalbond - hebben de vier inzichten opgenomen in de bondsopleidingen voor trainer/coaches op niveau 1 en 2 en soms ook op niveau 3."
"Daarnaast maken ook flink wat MBO Sport- & Beweegopleidingen er gebruik van. Dit alles bij elkaar betekent dat de nieuwe generatie trainers, coaches en sport- en spelleiders al tijdens hun opleidingen de vaardigheden verwerven om een pedagogisch verantwoord sportklimaat te creëren. De fase waarin gediscussieerd wordt wat een veilig sportklimaat precies is en wat de belangrijkste principes zijn om daar te komen hebben we volgens mij achter ons gelaten. Dan gaat het er vervolgens om hoe je een dergelijk sportklimaat creëert. Daarvoor worden de laatste twee jaar de '4 inzichten' steeds vaker als leidraad gebruikt.”
"Het gaat erom dat er een gemeenschappelijk beeld ontstaat over de manier waarop je als trainer, coach of begeleider een veilig sportklimaat kunt creëren"
Het gaat er niet om, legt Van der Kerk uit, dat mensen de inzichten – structureren, stimuleren, individueel aandacht geven en de regie overdragen - kunnen benoemen. “Als je op een veld loopt, zal je ze dan ook niet snel een gesprek over de vier inzichten horen voeren. Maar het gaat erom dat mensen zich de gedachte erachter steeds meer eigen maken, dat er een gemeenschappelijk beeld ontstaat over de manier waarop je als trainer, coach of begeleider een veilig sportklimaat kunt creëren, dat sociaal veilig, plezierig en ontwikkelingsgericht is. Dat draagt niet alleen bij aan de sporttechnische vaardigheden, maar ook aan de sociale en persoonlijke ontwikkeling.”
Met de inzichten voor de allerjongste jeugd is bewust 1 september als lanceringsdatum gekozen. “Tienduizenden jonge kinderen komen in deze periode nieuw naar de club. Daarbij stromen ook allemaal ouders in als nieuwe vrijwilligers. Sommigen hebben een beetje ervaring in het begeleiden van jeugd, maar de meesten toch niet. Ze vragen zich af hoe ze er op een prettige manier voor kunnen zorgen dat kinderen luisteren, dat ze doen wat je van ze vraagt."
Structuur en vaste patronen
Daarvoor bieden het nieuwe animatiefilmpje en de bijbehorende mobiel website dus een handreiking. "Vooral bij de groep van de allerjongsten is het belangrijk structuur en vaste patronen te bieden. En afspraken te maken die zij begrijpen. Die jonge stuiterballen zijn vaak eerder bezig met hun outfit, met elkaar, met het gras, noem maar op."
"Je ziet ook hoe je afspraken met ouders kunt maken, dat is vaak net zo belangrijk"
Dan is het dus lastig een beetje gestructureerd met hen te werken. "In het filmpje kun je mooi zien hoe je eenvoudige afspraken maakt en ook weer niet te veel van kinderen op die leeftijd vraagt. Je ziet ook hoe je afspraken met ouders kunt maken, dat is vaak net zo belangrijk. In die zin is het wel echt anders dan bij oudere groepen, waar je de jeugd er zelf veel meer bij betrekt en ouders vaak al niet eens meer komen kijken.”
Bij het derde inzicht - individueel aandacht geven - gaat het erom ‘dat iedereen zich gezien en gewaardeerd voelt.’ “Normaal gaat de aandacht uit naar de kinderen met een grote mond of de talentjes. Maar juist de anderen moeten ook aandacht krijgen en als trainer speel je zeker op die leeftijd een belangrijke rol. Voor de kinderen ben je bijna de belichaming van de sport. Kinderen hebben verschillende talenten en het is zaak die allemaal te waarderen. Dus niet alleen kijken naar techniek of tactiek, maar ook naar sociale vaardigheden.”
Regie overdragen
Ook als het gaat om het vierde inzicht, de regie overdragen, valt er zelfs bij de allerjongsten wel wat winst te boeken, weet Van der Kerk. “Stel een open vraag en luister naar het antwoord. Soms kun je daar echt wat mee en het is toch het eerste stapje naar het medeverantwoordelijk maken voor de sportbeleving.”
Vermoedelijk verschijnt volgend jaar de '4 inzichten' over het trainen en coachen van pubers. “Want dat is toch ook een groep waar veel trainers mee worstelen. Voor die leeftijd gelden weliswaar dezelfde basisprincipes, dezelfde inzichten, maar voor hen maak je deze op een heel andere manier concreet.”
Onderzoek naar sportklimaat
Het Mulier Instituut onderzoekt in opdracht van het ministerie van VWS het sportklimaat in Nederland. De signalen, weet Van der Kerk, zijn dat het de goede kant opgaat, al vindt hij het moeilijk deze ontwikkeling rechtstreeks toe te schrijven aan het programma van ‘Naar een veiliger sportklimaat’. “Maar we zijn er erg hartstikke trots op, zoals het nu gaat.”
Voor meer informatie: www.tvsportplezier.nl of klik hier