• De vraag van… Martijn Kooijman, plaatsvervangend directeur sport bij het ministerie van VWS
• Aan... Mark Tuitert, voormalig topschaatser, o.m. olympisch kampioen 1.500 meter

De vraag

Beste Mark, ik lees altijd met plezier interviews met jou. We hebben ons denk ik allebei laten inspireren door Nicholas Taleb over 'antifragiel organiseren'. Ik zou graag eens met jou van gedachten willen wisselen over hoe we de sport in Nederland meer antifragiel kunnen maken. Ik benieuwd of je ideeën hierover hebt.

Het antwoord

Hartelijk dank Martijn voor de vraag. Laat me beginnen met kort uit te leggen wat Antifragiel betekent. Antifragiel werd als term geïntroduceerd door Nassim Nicolas Taleb. Schrijver, professor in onzekerheid, handelaar en filosoof. Ik vind hem een van de meest interessante denkers van de afgelopen jaren en volg hem al vanaf zijn eerste boek: 'Misleid door toeval'. 
Antifragiel is het tegenovergestelde van fragiel. Dus niet iets wat breekt maar juist groeit onder weerstand. Zie het als een rangschikking: een vaas is fragiel (breekbaar), een steen is robuust, een spiercel is antifragiel want deze past zich aan onder training en wordt sterker. 

In een steeds meer verbonden wereld worden systemen groter en verbindingen complexer. We zijn gewend om alles te optimaliseren, overal de laagste prijs te vinden en sterk te specialiseren. De keerzijde van dit verhaal hebben we gezien tijdens de coronacrisis. Een virus kan binnen no-time de hele wereld bereiken en ook schokgolven in een economie veroorzaken, voorraden zijn op, vraag en aanbod lopen scheef. Een Olympische Spelen wordt uitgesteld, iets wat in de Griekse oudheid ondenkbaar zou zijn geweest. 

Als antwoord op jouw vraag Martijn laat ik mijn gedachten los op de ideeën van Taleb. Hoe worden we meer antifragiel en wat kan sport daarin betekenen? 

1. Gezondheid zorgt voor veerkracht
Sporten, lichamelijk bezig zijn is een essentiële bouwsteen van een gezond leven. We zijn als mensen gemaakt om gewichten te tillen, afstanden te lopen, te klimmen en te klauteren. We herstellen niet alleen van inspanning, maar ons lichaam adapteert aan die inspanning. Inspanning maakt ons sterk en vergroot onze weerbaarheid om met tegenslagen te kunnen omgaan. Daarnaast is de mentale component belangrijk. Sporten is goed voor de geest, het heeft letterlijk een positief effect op de hormonale balans in je hersenen, zoals prof. Erik Scherder altijd zo mooi weet uit te leggen. Mensen die van jong tot oud de meerwaarde van sport ervaren, dat zou het summum bonum van gezondheidsindustrie moeten zijn. Minder medicijnen en dokters, meer spelen, knutselen en proberen en daardoor leren. Meer gebroken botten (door het spelen), minder depressiviteit, obesitas of eenzaamheid (door inactiviteit). 

Concreet: ontwerp een dorp, stad of omgeving waarbij je genoodzaakt bent om aan lichaamsbeweging te doen. Leg hout en touwen neer en laat kinderen zelf bouwen en spelen op een verlaten tuin of parkeerplaats, laat ze knutselen. Of: laat gymlessen af en toe verzorgen door de plaatselijke sportvereniging samen met de leraar zodat er kruisbestuiving plaatsvindt.

2. Lokalisme boven centrale sturing 
Zoals grote complexe systemen kwetsbaar blijken voor onverwachte wendingen, zo zijn kleine lokale systemen vaak flexibel. We hebben de neiging om al snel extra regels te bedenken om een situatie te controleren, terwijl het wijzer zou zijn mensen op de vloer de vrijheid en verantwoordelijkheid te geven om te handelen. Versterk dus het netwerk van clubs en verenigingen, laat de besturen van die lokale verenigingen beslissen wat belangrijk is en laat ze het ook bepalen en uitvoeren. Als de overheid iets zou moeten doen, zowel landelijk als op gemeentelijk niveau, is het dit. 

Concreet: een aanbouw aan de voetbalkantine toestaan om er een krachthonk te bouwen. Of: help gezonde producten van boeren in de sportkantine te krijgen. Stel (gemeente)grond beschikbaar voor mensen om hun eigen wandelpaden en natuur aan te leggen.

3. Skin in the game
Dit principe wil zoveel zeggen dat je, als je ergens de voordelen van wilt plukken, je ook de nadelen en het risico moet nemen. Dingen bespreken en willen veranderen en ook bereid zijn daar zelf een prijs voor te betalen. Beleidsmakers die zaken nastreven moet ook hun eigen lot hieraan willen verbinden. Stel ‘moedige leiders’ aan, mensen die hart voor de zaak hebben. Taleb noemt de code van Hammurabi als voorbeeld: een bouwer die een huis bouwt dat instort en de dood van de huiseigenaar veroorzaakt, wordt ter dood gebracht. Waarmee hij wil aangeven dat we tegenwoordig veel regels en normen verzinnen om directe verantwoordelijkheid te ontlopen. Dat betekent geenszins dat er geen fouten gemaakt mogen worden, maar wel dat je weet welke fouten je mag riskeren. Atleten, bedrijven en bonden zullen steeds meer eigenaarschap moeten tonen over hun sport.

Concreet: in topsport wordt dit ook gedaan de afgelopen tien jaar onder leiding van Maurits Hendriks: budget voor sporten hangt af van prestaties op de Spelen. Beleid en prestaties hebben dus directe consequenties. 

4. Variatie en optionaliteit
In dit kader is het verstandig het idee los te laten dat alles te regelen en te plannen is. We moeten natuurlijke variatie hooghouden, en daarbij zorgen voor meerdere opties. Je richt je beleid dus in op opties. Je probeert dingen, zonder dat ze je veel verliest als het mislukt. Kijk naar start-ups. Je hebt kleine risico’s en calculeert in dat sommige dingen mislukken maar je probeert veel. Door te testen en te proberen leer je. Je weet welke optie je het meest te bieden heeft. Die opties creëer je asymmetrisch, je concentreert je op de basis van jouw sport en zorgt dat die goed staat. Daarnaast neem je bewust risico met een klein gedeelte van je tijd en budget, zonder dat dit risico het einde betekent. Niet of je gelijk hebt telt, maar of het werkt en daar kom je alleen achter door het te doen. 

Concreet: betrek gedreven ondernemers bij het oplossen van problemen in de sportwereld. Niet door alleen koffie te drinken (die vraag krijg ik vaak), maar door ze uit te dagen op een concreet probleem. Wat zijn de opties die we kunnen bedenken? Het leukste traject dat ik heb meegemaakt in het schaatsen was met een groep bestuurders, sponsors, marketeers, atleten, coaches (podium tot podium) te discussiëren en ideeën te generen voor verschillende mogelijke richtingen in de schaatssport. Een aantal mensen hebben deze risicovolle ideeën ook daadwerkelijk uitgevoerd zoals de Coolste baan (House of Sport). 

5. Ethiek is belangrijk 
Het hoogste goed is moed. Naast dat beweging en gezondheid belangrijk is, zijn belangrijke waarden die overgedragen worden net zo belangrijk. De tradities en verbindingen die we met sport leggen zijn belangrijk. Samenwerken, grenzen verleggen, moedig zijn en discipline zijn een aantal belangrijke waarden die in het hele leven een hoog aanzien genieten. Sport verbindt en doet dat via deze waarden. Mocht je dus fragiel zijn als bedrijfstak of organisatie dan kun je als persoon nog steeds antifragiel zijn als persoon omdat je waardig hebt gehandeld. Uiteindelijk is dat wat mij het meest raakt in sport, de waarden die naar boven komen als je jezelf uitdaagt zowel fysiek en mentaal. Dat doe je door je niet te verschuilen achter beleidsnota’s of langetermijnplannen, maar door juist te handelen in het hier en nu. 

Concreet: kijk naar een project als ‘de harde leerschool’ waarin jongeren met afstand tot de arbeidsmarkt geholpen worden hun zelfredzaamheid en zelfvertrouwen te vergroten met rugby als middel. 

Wat Taleb beschrijft en waar ik helemaal achter sta is dat we zelf aan de slag moeten, minder praten, meer doen als we een verandering willen bewerkstelligen. Ik beschrijf dit deels in mijn boek Drive: train je stoïcijnse mindset. Want de stoïcijnse filosofische manier van denken past hier erg goed bij. 

• Hoe werken we samen op een meer organische, mensgerichte manier? 
• Hoe worden we als maatschappij en individu minder kwetsbaar voor wat er in de wereld om ons heen gebeurt? 
• Hoe kunnen we sport inzetten als middel om evenwicht te vinden in het leven om zo staande te blijven in elke storm die het leven voor onze voeten gooit? 

Volgende keer het antwoord op de vraag van Mark Tuitert aan prof. dr Asker Jeukendrup, inspanningsfysioloog en sportvoedingskundige, als gasthoogleraar werkzaam voor Loughborough University, als performance consultant werkzaam voor TeamNL, team Jumbo Visma en het Red Bull Athlete Performance Center
Wat zijn de laatste inzichten op het gebied van voeding die nu toegepast worden in topsport, die over 10 jaar gemeengoed zullen zijn in ons ’normale’ leven?