• De vraag van… Jacco Eltingh, technisch en commercieel directeur bij de KNLTB
• Aan... Mario van der Ende, voormalig topscheidsrechter

De vraag

Ik ben op zich een voorstander van de VAR bij voetbal. Maar waardoor is het toch zo lastig om de VAR goed en duidelijk te laten functioneren? De beslissingen die de VAR neemt, lijken vaak weinig consequent. Terwijl je verwacht dat regels duidelijk en consistent zijn, zie je bij de VAR eerder dat bij toepassing van die regels er soms een grijs gebied is waarbij beslissingen de ene kant op kunnen vallen maar ook de andere kant. Ook de timing is verwarrend. Dat leidt tot onbegrip en soms ook boosheid bij spelers, trainers en publiek. Verder valt me op dat de ene keer de VAR wel aanwezig is en de andere keer de scheidsrechter het zonder moet stellen. In bijvoorbeeld ontwikkelingslanden is dat een financiële kwestie en snap ik dat, maar we zien ook bij belangrijke Europese wedstrijden dat de VAR er soms niet is. En waarom is dát dan het geval? Wat moet er volgens jou veranderen om de VAR beter te laten functioneren?

Het antwoord

Beste Jacco,

Bedankt voor je vraag over het functioneren, of beter gezegd het (nog) niet functioneren van de VAR in het voetbal. Ik wil direct aangeven dat ik een groot voorstander ben van de VAR omdat dit fenomeen, mits goed gebruikt, de zuiverheid van het spel ten goede komt.

Jij stelt terecht dat je mag verwachten dat regels duidelijk en consequent zijn. Volgens mij zijn de voetbalspelregels ook duidelijk omschreven. Er staat bijvoorbeeld dat je een tegenstander op een onvoorzichtige, onbesuisde of gepaard gaande met buitensporige inzet niet mag aanvallen, bespringen, trappen of proberen te trappen, duwen, slaan of proberen te slaan, ten val brengen, duelleren, laten struikelen, vasthouden, bijten of blokkeren. En dan zijn er toch nog mensen die roepen dat voetbal een contactsport is. 

Gebrek aan uniformiteit
Een groot probleem is dat er in het Nederlands betaald voetbal wat scheidsrechters rondlopen die de spelregels op een geheel individuele wijze interpreteren en lak hebben aan een broodnodige consequente en uniforme toepassing. Het lijkt er zelfs sterk op dat KNVB-verantwoordelijken hen niet durven te corrigeren omdat deze scheidsrechters op een sterke mate van mediasupport kunnen rekenen. Het gebrek aan uniformiteit vind je ook terug als scheidsrechters als VAR worden aangesteld en vormt zo een voedingsbron voor discussies. 

Andere discussiebronnen zijn de voetbalpraatprogramma’s met vaak zelfbenoemde experts en wedstrijdcommentatoren met een geringe spelregelkennis. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat scheidsrechters daar toch door worden beïnvloed en hun gedrag hierop gaan aanpassen. Ik moet altijd achter mijn oren krabben als ik holle frasen voorbij hoor komen als: grijs gebied, die overtreding is te licht voor een strafschop gele of rode kaart, dat spelers zich wel heel gemakkelijk laten vallen, dat de scheidsrechter in de geest van de wedstrijd moet fluiten (wanneer begint die geest dan?) of dat de wedstrijd een wedstrijd moet worden (laat je in de eerste minuten dan maar wat pittige overtredingen onbestraft?). 

Van de meeste scheidsrechters (zo’n 85%) is bekend dat zij leven in een wereld van feiten en concrete behoeften en de volgende kenmerken bezitten: ze zijn conservatief, traditioneel en zeker geen out of the box-denkers. Zij handelen reactief, zijn gebaat bij een goede structuur en organisatie maar zijn ook heel kwetsbaar als er onvoorziene processen plaatsvinden. En zij hebben een autoritaire op resultaat gerichte leiderschapsstijl, een sterk plichtsgevoel, zijn gebaat bij het krijgen van duidelijke informatie, kunnen het best worden begeleid en gecoacht op taakacceptie en zoeken vooral naar zekerheden en routines. 

Momenteel ontbreken volgens mij nogal wat zekerheden met betrekking tot de juiste VAR-uitvoering en daarom pleit ik voor de volgende aanpassingen c.q. verbeterpunten:

1. Maak de VAR eindverantwoordelijk in plaats van de scheidsrechter. De VAR heeft de meeste informatie en kan situaties vanuit soms wel acht (!) invalshoeken bekijken. Zie het zoals het in onze rechtspraak gaat. Een politieagent houdt je aan als je een stevige overtreding begaat, de rechter bepaalt wat de straf wordt.

2. Zorg voor onafhankelijke VAR’s die geen persoonlijke binding hebben met de scheidsrechters. Ik vraag mij bijvoorbeeld af of VAR’s in het weekend 100% onbevooroordeeld zijn als zij de volgende week met de dienstdoende scheidsrechter drie, vier dagen op stap gaan naar een buitenlandse wedstrijd? En hoe vaak is het niet voorgekomen dat geroutineerde scheidsrechters zich ontstemd voelden als zij door een rookie op hun foute beslissingen werden gewezen.

3. Ontkoppel de dubbelfunctie van VAR en scheidsrechter. Het staat vast dat VAR en scheidsrechter twee totaal verschillende vakgebieden zijn.

4. Zorg voor een hoogwaardige, specifieke VAR-opleiding voor een kleine groep onafhankelijke experts met een uitmuntende spelregelkennis en specifieke spelkennis (dit vergroot de kans op uniformiteit en verkleint de kans op willekeur) en stap af van het idee dat VAR’s actieve scheidsrechters moeten zijn. 

5. Zorg voor een gelijk aantal camera’s in de stadions (op dezelfde posities, zeker op de doellijnen en de lijnen van het strafschopgebied) en voor een snellere uitvoering. Het hoort zo te zijn dat competities onder zoveel mogelijk dezelfde omstandigheden worden gespeeld.

6. Vertoon de beelden op een scherm in het stadion en laat desnoods de scheidrechter of vierde official de betreffende situatie kort en bondig uitleggen.

7. Als extra vangnet: geef teams per helft of per wedstrijd de mogelijkheid een VAR-moment aan te vragen. 

Jacco, ik hoop dat ik jouw vraag voldoende heb beantwoord. Ik hoef jou als oud-topsporter niet te vertellen dat topsport gebaat is bij de beste arbitrage. Een besef dat bij NOC*NSF en een groot aantal sportbonden gezien de geringe aandacht die er aan arbitrage wordt besteed volgens mij nog niet helemaal is doorgedrongen. Best vreemd, omdat het spel en de spelers zich onder bekwame arbitrage juist beter kunnen ontwikkelen.

Met vriendelijke groet, 
Mario van der Ende

Volgende keer het antwoord op de vraag van Mario van der Ende aan Jan Niebeek, bondscoach van het Nederlands korfbalteam:
Beste Jan, de amateurvoetballers staan weer te popelen om te beginnen. De KNVB besloot een paar maanden geleden dat vrouwen mee mogen spelen in mannenteams tot en met de tweede divisie. Jij bent de enige Nederlandse bondscoach die met mannen en vrouwen in teamverband werkt. Ik vraag mij af hoe jij tegen deze noviteit aankijkt.