door: Huub ter Haar

Sinds 2008 werken sport- en homo-organisaties samen in de Alliantie Gelijkpelen¹ aan de acceptatie van lesbische, homo- en biseksuele en transgender-sporters (lhbt-sporters). De focus ligt in de derde Alliantie-periode op de opname en borging van lhbt-acceptatie in verenigingen en bonden. De grote vraag is met name hoe verenigingen te motiveren zijn om structureel aandacht te besteden aan deze thematiek. Want sportverenigingen versterken het plezier en de veiligheid van iedereen, als ze 'anders zijn' bespreekbaar leren maken. De Alliantie Gelijkspelen biedt hiertoe een aanpak in het hart van de sport.

Veel bestuurders onderzoeken en/of zien het probleem niet; zij menen dat homo-sporters voldoende veiligheid ervaren. In sommige gevallen ontkennen zij zelfs de aanwezigheid van homo-sporters. Meer dan eens heb ik voorzitters van clubs met duizend leden horen zeggen: ‘We hebben hier geen homoseksuele leden’. Dat rechtvaardigt de overtuiging dat het thema dan geen aandacht behoeft.

Bovendien geven bestuurders vaak aan geen tijd te hebben voor nóg een issue. Verenigingen krijgen het gevoel aan duizend-en-één maatschappelijke thema’s aandacht te moeten besteden, terwijl de begroting niet eens op orde is of er onvoldoende vrijwilligers beschikbaar zijn om alle kerntaken gedaan te krijgen.

Deze praktische bezwaren verhogen de drempel om aandacht te vragen voor de acceptatie van homoseksualiteit. Daarnaast zijn er ook inhoudelijke weerstanden. Volgens bestuurders moet je seksuele voorkeur niet te veel uitvergroten, want het gaat om de sport en om het sportplezier en niet om de seksualiteit van de sporters. Trainers en coaches sluiten zich ook vaak bij deze opvatting aan; zij zijn er voor de fysieke en technische ontwikkeling van hun spelers. Sporters die worstelen met hun gevoelens kunnen zich melden bij de Vertrouwenspersoon, zo is de heersende opvatting.

Deze praktische en inhoudelijke bezwaren zijn begrijpelijk. De vraag is hoe je bestuurders en trainers kunt helpen waardoor zij wel overtuigd raken van het belang om werk te maken van het bespreekbaar maken van acceptatie.

Verbreding
Om deze vraag positief te beantwoorden, hebben trainers en bestuurders een sportintrinsieke reden nodig, die hen overtuigt van het nut en de winst van (lhbt-)acceptatie. Die reden bestaat niet in het uitvergroten van een andere seksuele voorkeur of diversiteit, maar in het vergroten van het plezier en de ontwikkeling van iedere individuele sporter en het gehele team en een veilig sportklimaat voor iedereen.

De Alliantie Gelijkspelen heeft daarom recent gekozen voor een bredere aanpak; het bespreekbaar maken van 'anders zijn'. Jeugdleden die worstelen met problemen die ze thuis ervaren (huiselijk geweld, verslaving, scheiding), of met spanningen rond hun afkomst, uiterlijk of als gevolg van hun seksuele voorkeur, missen plezier en de veiligheid. Wanneer zij deze ervaring kunnen delen, groeit er vertrouwen, en is er eerder ruimte voor een positieve sportbeleving. Op deze manier wordt bevorderd dat alle sporters zich thuis kunnen voelen in het team en de vereniging. Sporters ontwikkelen zich bovendien immers beter en presteren beter als ze zichzelf kunnen zijn.

Als de trainer of coach wel oog voor heeft voor de mens achter de sporter en in staat is om 'anders zijn' op actieve wijze bespreekbaar te maken, groeit de legitimatie om thema’s aan te kaarten die anders onbenoemd en onzichtbaar blijven. Trainers versterken daarmee hun vaardigheden; zij zijn niet alleen technisch en tactisch met hun pupillen of junioren bezig, maar ook pedagogisch en communicatief. Bestuurders dragen hieraan bij als ze de acceptatie van 'anders zijn' op een sportgerichte wijze zich eigen weten te maken, de vrijwilligers hierin de weg wijzen en ondersteunen en het belang ervan weten uit te dragen in passende clubbrede activiteiten.

Gespreksbijeenkomst en training
De Alliantie Gelijkspelen heeft een beknopt programma ontwikkeld om de gespreksvaardigheden bij jeugdtrainers aan te leren. Onder de noemer 'Sport voor iedereen’ werkt de Alliantie nauw samen met NOC*NSF. Samen bevorderen zij een open en kwetsbare sportomgeving. Dat doen ze door lhbt-acceptatie als aanleiding te gebruiken om ook andere vaak onzichtbare en beladen thema’s bespreekbaar te maken.

In twee avonden leren jeugdtrainers en -coaches de acceptatie van 'anders zijn' bespreekbaar te maken en te integreren in hun trainersvaardigheden. Op de eerste avond vindt een huiskamergesprek plaats. Aan de hand van een casus van homo-acceptatie identificeren groepen van vier tot zes jeugdtrainers/-coaches zich met het gevoel anders te zijn en met gevoelens van onveiligheid. Zij leren vervolgens hoe zij de acceptatie bespreekbaar kunnen maken en daarmee de veiligheid voor alle pupillen te bevorderen, ongeacht hun afkomst, geaardheid of uiterlijke kenmerken.

De tweede avond is een trainingsavond. De deelnemers leren de inzichten van het bespreekbaar maken van acceptatie toe te passen in hun rol als trainer/coach. Zij leren ook waar hun grenzen liggen; wanneer ze bijvoorbeeld moeten doorverwijzen naar de Vertrouwenscontactpersoon of ouders.

Deze aanpak krijgt op dit moment vorm in een pilot in zes steden: Amsterdam, Haarlem, Den Haag, Enschede, Utrecht en Nijmegen. In elke stad maken in 2015 t/m 2017 drie tot zes verenigingen van verschillende sporten kennis met deze aanpak.

Praktijk
Al eerder maakte de Enschedese voetbalvereniging Sparta kennis met deze aanpak. Bestuurslid Alide Bakker motiveert de keuze tot deelname als volgt. 'Sparta staat open voor iedereen. Onze voorzitter Herman Post vindt het sociale aspect in onze club heel belangrijk. Iedereen moet zich in alle opzichten thuis voelen bij ons.’ De club met ruim duizend leden vervult een voortrekkersrol in het project ‘Sport voor iedereen’. Zowel een brede afspiegeling van de vereniging als een groep jeugdtrainers ging vorig najaar in een huiskamer met elkaar in gesprek over de acceptatie van homo’s en etnische afkomst.

Een direct gevolg van de gesprekken is bijvoorbeeld dat een jeugdtrainer het spel heeft stilgelegd, omdat het scheldwoord ‘homo!’ vaak werd geroepen. Een ander effect is de aanstelling van een Vertrouwenscontactpersoon en de oprichting van een Fairplay Commissie, die afwijkend gedrag op proactieve wijze bespreekbaar maakt. Het doel van deze commissie is dat het kader en de leden zich bewuster worden van hun vooroordelen.

Verder hebben zeven jeugdteams in een roze-zwart tenue gespeeld. Op de borst staat groot ‘Respect’. De spelers vinden het shirt mooi en reageerden positief op de actie. Vóór elke wedstrijd belegde de coach in de kleedkamer een gesprek over de shirts, over 'anders zijn' en acceptatie. Van de teams zijn foto’s gemaakt en verstuurd naar alle teamleden. Zij verspreiden de beelden weer via social media.

Dit najaar belegt Sparta gesprekken met nieuwe groepen jeugdtrainers van Sparta. Zij worden vanaf nu ook een avond getraind om betere gespreksvaardigheden te integreren in hun trainersrol.

Noot 1:
De Alliantie Gelijkspelen (2008) bestaat uit: Gay Union Through Sports (GUTS), NOC*NSF (projectleiding), Nederlandse Sport Alliantie (NSA), John Blankenstein Foundation (JBF) en COC Nederland. Samen bevorderen zij de acceptatie van homo- en biseksuelen, lesbiennes en transgenders in de sport. De Ministeries van OCW en VWS financieren de Alliantie.

Huub ter Haar is medewerker agendering homo-acceptatie Alliantie Gelijkspelen en auteur van 'Gelijkspel. Portretten van homo topsporters'. Hij is transitie- en communicatiestrateeg. Voor meer informatie: welkom@zinincommunicatie.nu