door: Sandra Meeuwsen

Op 4 december vindt op de stadionlocatie van Sparta Rotterdam - ‘Het Kasteel’ - de startconferentie plaats van het zogeheten ‘Social Football Lab 2020’, een initiatief van een aantal Nederlandse en Belgische partners op het gebied van voetbalontwikkeling. Vanwaar dit initiatief?

Net als andere sectoren en domeinen, is ook het voetbal als maatschappelijk fenomeen toe aan een broodnodige transitie. Dat is niet iets voor morgen of volgend jaar, nee; het gebeurt al in het hier en nu, onder onze ogen. De randen van het verdienmodel onder het profvoetbal laten zich al enige tijd zien; dat is te merken aan clubs die op omvallen staan, het nivellerende niveau van eredivisieclubs, de terugloop van sponsorgelden en uitstroom van topspelers. En als het slecht gaat, sneuvelt vaak als eerste de maatschappelijke poot van zo’n club. Afgelopen jaar hebben diverse clubs in Nederland hier een streep door gehaald. Spijtig, omdat veel goodwill gekweekt wordt met activiteiten op scholen en in de wijk. Hoe kan het toch, dat juist het maatschappelijke gezicht van een club gezien wordt als een eenvoudig weg te strepen kostenpost, als een luxe extraatje dat er pas kan zijn als het de club sportief en financieel voor de wind gaat?

En deze ontwikkelingen staan niet op zich. Naast het wegsaneren van het maatschappelijk hart van clubs, staan zowel de geloofwaardigheid van als het draagvlak voor voetbal in onze samenleving - pijnlijk maar waar – steeds meer onder druk door tal van incidenten. Die kennen we ook allemaal: geweld op en rond het veld, en onverkwikkelijke zaken in de bestuurskamer. Daar komen nog bij de aanhoudende geruchten over matchfixing en zweem van corruptie, die helaas in toenemende mate aan het voetbal en haar instituties kleeft. En of dit nou allemaal waar is of niet, het voetbal kraakt onder een toenemend negatief sentiment.

Tot zover het drama dat voetbal heet. Niet zo moeilijk om dat uit te vergroten. Gelukkig is er ook elke dag opnieuw de magie van de bal en de passie voor het spel! Wat er ook gebeurt, we bloeien helemaal op zodra het Nederlands elftal boven verwachting presteert. En wie geniet er niet van al die kinderen die elke vrije middag op de velden te vinden zijn, al die ouders die zich inspannen om dit mede mogelijk te maken, al die gedreven trainers, onverzettelijke arbiters, bestuurders en andere onmisbare vrijwilligers. De voedingsbodem hiervan lijkt onaangetast, wat er ook gebeurt. Er dienen zich altijd weer nieuwe F-jes aan, frisse koppies die lekker willen ballen, talentvolle jonge trainers, ambitieuze bestuurders, etc etc. Hoeveel is dat wel niet waard?

En daar komt nog bij: de sociaal-maatschappelijke impact van voetbal is ongekend. Dit besef is de verdienste van tien jaar agendasetting door de Stichting Meer dan Voetbal en partners. Nu is het tijd voor de volgende fase: borging en verduurzaming. Dan zijn er nog talloze onderbenutte bronnen; naast de direct betrokkenen – spelers en kader - zijn er nog al die trouwe supporters en fans, de loyale sponsoren, het lokale MKB en al die maatschappelijke partners. Zij vertegenwoordigen een substantieel economisch potentieel, en blijven tegen de stroom in hun club en daarmee het voetbal trouw. Ook al is dit soms tegen wil en dank. Ligt hier ook niet de belangrijkste bron voor een gezond herstel? Daar, in de wortels van het voetbal, in die solide lokale basis, daar is de veerkracht te vinden voor de transitie die nodig is. Niet top down en met externe druk, maar van onderaf en van binnenuit. Met het Social Football Lab 2020 willen we hier een springplank voor bieden. Back to the roots!

Het Social Football Lab 2020 maakt zich vanuit het voetbal zelf sterk voor deze prachtige sport, haar cultuur, gemeenschap, erfgoed, solidariteit & ambiance. De basis wordt gevormd door de volgende pioniers in Europa op sociaal-maatschappelijk vlak:

•    Celtic Glasgow Foundation;
•    Fan Projekt Borussia Dortmund;
•    FC Barcelona Penyes Mundial;
•    FC United of Manchester;
•    Antwerp Community Trust Act as 1;
•    City Pirates Merksem;
•    De Betrokken Spartaan.

Via het Social Football Lab 2020 willen we een effectieve strategie ontwikkelen en uitrollen om de maatschappelijke inzet binnen het voetbal te borgen en deze succesvol te laten renderen, zowel voor de lokale context als het voetbal zelf. De fase van agendasetting, opzetten en proberen is voorbij. Het voetbal is toe aan gegarandeerd maatschappelijk rendement als basis voor een gezonde financiële exploitatie. Gebaseerd op de principes van de circulaire economie, waarbij alle schakels in de keten van het voetbal hun verantwoordelijkheid nemen; niet alleen extern belanghebbenden (zoals overheden en maatschappelijke partijen), maar ook de ‘grootverdieners’ in het voetbal: spelersmakelaars, topcoaches en (ex-)topspelers. Hoe kan een deel van hun winst, verdiend op een wijze die het voetbal in haar voegen doet kraken, terugvloeien naar de basis? Dan ontstaat een duurzame basis voor de toekomst.

Het Social Football Lab 2020 is niet alleen op Nederland gericht, maar op alle lidstaten van Europa. Waarom deze verbreding? Op de eerste plaats omdat voetbal als bedrijfstak allang grensoverschrijdend is; hoewel we graag vasthouden aan onze unieke Nederlandse speelstijl, waaieren spelers en clubs uit over alle hoeken van Europa. Daarnaast verbindt voetbal meer dan wat ook alle Europeanen. En tenslotte zijn in elke lidstaat weer verschillende succesverhalen te vinden op de diverse aspecten van de sociaal-maatschappelijke inzet.

In Duitsland is bijvoorbeeld veel ervaring opgedaan met het via voetbalclubs organiseren van een inclusieve arbeidsmarkt. Daar kunnen andere landen veel van leren. In Groot-Brittannië is weer meer ervaring opgedaan met het insluiten van supporters, zoals te leren valt uit het ontstaan van FC United of Manchester. In het Zuiden en Oosten van Europa lonken weer heel andere uitdagingen, stap voor stap via collegiale contacten aan te gaan. Daarom wil het Lab alle in Europa aanwezige kennis en ervaring bundelen en verspreiden tot in de haarvaten van het voetbal; over alle lidstaten, op basis van landelijk en lokaal maatwerk.

Waarom SOCIAL? Omdat het over de sociaal-maatschappelijke impact van voetbal gaat, de positieve effecten op het potentieel van mensen, families, wijken, dorpen, steden en landen. Maar het betekent ook letterlijk: sociaal, in de zin van ‘verantwoordelijkheid nemen’ en ‘betrokkenheid tonen’. Als club, met voetbal.

Waarom FOOTBALL? Omdat voetbal met stip de belangrijkste tak van sport is in Europa. Van de routines die we in het voetbal via dit Lab gaan ontwikkelen, kunnen ook andere sporten profiteren.

Waarom een LAB? Dit suggereert dat het niet alleen zenden is, maar dat we gezamenlijk op zoek gaan, en dat er niet één blauwdruk voor succes is, maar vele opties. Ook bij het verzilveren van het maatschappelijk goud in het voetbal geldt: je moet bereid zijn te veranderen om structureel beter te worden. We gaan gezamenlijk op zoek naar de unieke combinatie van interventies die elke club nodig heeft.

Zoals gezegd rollen we het Social Football Lab 2020 uit in de rest van Europa vanuit de Lage Landen, waar de bakermat van het voetbal ligt; op de as Rotterdam – Antwerpen: hier zijn de twee van de oudste nog bestaande clubs gevestigd van het Europese vasteland: Antwerp FC (1880) en Sparta Rotterdam (1888). Met 2020 wordt verwezen naar een gezamenlijk te laden stip op de horizon. 2020, het jaar waarin ook de pan-Europese ‘Euro Games’ in bijna alle lidstaten van Europa plaats zullen vinden, vanwege de viering van 60 jaar EK.

Wat is er concreet mogelijk? Per club wordt een maatwerk aanbod samengesteld, gericht op het verdiepen en duurzaam verankeren van de maatschappelijk inzet. In company kennisoverdracht en competentieontwikkeling, maatwerk ondersteuning bij het realiseren van publiek-private samenwerking, training en coaching on the job, maar ook collectief, in de vorm van kennisontwikkeling en masterclasses per lidstaat. Zowel prof- als amateurclubs - en de daaraan verbonden maatschappelijke stichtingen, foundations, ngo’s en supportersfederaties - kunnen hierop intekenen, en zowel ervaren als minder ervaren clubs gaan hiervan profiteren. Hoe werkt dit?

1. Clubs die hun maatschappelijke inzet willen gaan organiseren of die de huidige inzet beter op orde willen krijgen, kunnen een beroep doen op het Lab. Zij brengen hun specifieke kansen en uitdagingen in, die – na support vanuit het Lab – weer kan worden omgezet naar leerervaringen voor nieuwe toetredende clubs. De voorwaarden voor profclubs verschillen van die voor amateurclubs. Na een intake wordt per organisatie het specifieke aanbod bepaald.

2. De pioniers in Europa verzilveren via het Lab hun kennis en ervaring. Zij zijn beschikbaar als expert of coach voor andere clubs. De tijd die zij hiertoe beschikbaar stellen, wordt vergoed vanuit het Lab. Deze vergoeding kan behouden blijven als Social Impact ROI (Return On Investment), of opnieuw geïnvesteerd worden om ook zelf nog een stap in de ontwikkeling te maken. Het Lab biedt via verbindingen met onderzoeksinstituten en het bedrijfsleven ‘state of the art’-kennis en kunde om zelfs de beste clubs op maat verder te helpen.

Om de inzet vanuit het Lab te monitoren en valoriseren, organiseren we een Europees ‘Social Football’ onderzoeksprogramma. Aanvullend op bestaand sportwetenschappelijk onderzoek, en met een focus op innovatieve verdienmodellen binnen het voetbal, de integratie van besturingsmodellen en verdere theorievorming op het snijvlak van CSR (‘Corporate Social Responsibility’) en (prof)voetbal.

Hoe kan dit ambitieuze programma gefinancierd worden? Zoals aangegeven, gaan we de waarde van de wortels van het voetbal vertalen naar een gezond verdienmodel. Voor het Lab als zodanig, en voor de deelnemende clubs en organisaties. De opgave is om niet alleen supporters en fans, maar ook het lokale MKB, en zelfs spelersmakelaars en topvoetballers een deel van hun verdiensten terug naar het voetbal te laten stromen. Zodat het fundament van het voetbal weer gezond wordt. Op termijn is een gezonde exploitatie mogelijk door het uitbrengen van een serie Social Football publicaties, de organisatie van Social Football evenementen en het initiëren van de samenwerking met publieke en private partners per lidstaat.

Sandra Meeuwsen is managing partner van het Social Football Lab 2020; daarnaast is zij mede-eigenaar van Bureau Sportimpuls.nl, van waaruit zij sportorganisaties en gemeenten begeleidt bij ontwikkeling en uitvoering van sportstimuleringsprogramma's. Meer informatie is te vinden op www.sportimpuls.nl. Daarnaast is zij beschikbaar als JOGG-coach voor startende JOGG-gemeenten, Academic Advisor bij de Wagner Group en Commissaris bij Sportbedrijf Deventer NV. Zie ook www.soulconsult.nl.