door: Henk Kraaijenhof
Op 20 april 2010 organiseerde Sport Knowhow XL zijn halfjaarlijkse, uitstekende seminar. In het forum dat daarvan onderdeel was, werden experts gevraagd hoe zij dachten over de inzet van meer professionals in de topsport. Voornamelijk om de verenigingen, die grotendeels draaien op de inzet van vrijwilligers, te kunnen ondersteunen.
Het gaat hier dan al min of meer vanzelfsprekend om de inzet van betaalde professionals. Het overkoepelende argument zou zijn dat de inzet van deze professionals verenigingen efficiënter zou kunnen maken. Een vereniging zou meer als een bedrijf gerund kunnen worden, aangestuurd door een fulltime professional die - in tegenstelling tot de beperkt inzetbare vrijwilliger - als een manager de vereniging aanstuurt. Dat klinkt op het eerste gehoor logisch en aantrekkelijk, maar is dit de realiteit? Laten we eerst eens kijken naar andere maatschappelijke werkvelden waar dit bedrijfsmodel zijn intrede heeft gedaan. Ik denk daarbij aan het onderwijs en de zorg.
Beide velden behoren sinds de introductie van professionele managers tot de meest zorgwekkende als het gaat om kosten en efficiëntie, terwijl het de bedoeling was om deze werkvelden efficiënter en dus ook goedkoper te maken. Je hoeft geen maatschappijcriticus of conservatief te zijn om te zien dat de intrede van de professional in deze gevallen het tegendeel bewerkt heeft van wat het zou moeten doen. Onderwijzers geven minder onderwijs dan ooit tevoren, zijn bezig met door deze professionals bedachte activiteiten als protocollen, rapportages, matrixen, evaluaties, enz. Het niveau van het onderwijs daalt zienderogen.
De zorg en de medische zorg zijn vrijwel onbetaalbare mastodonten geworden, waar artsen, specialisten en therapeuten, nodeloos veel tijd besteden aan DBP’s en papierwerk en te weinig tijd overhouden voor datgene waar ze oorspronkelijk voor gestudeerd hebben en betaald worden: de zorg voor de patiënt. Of dacht u dat artsen dat idee zelf hadden bedacht? Ze verschuiven van ambachtslieden naar bureaucraten.
Ook in de zorg zijn grote hoeveelheden professionals, bestuurders en managers naar binnen geschoven, waardoor de organisatie verwart en verstart. Het marktmodel - waarbij de blauwdruk van een bedrijf wordt gelegd op een fundamenteel andere cultuur - wordt alleen ingegeven door een economisch principe gebaseerd op omzet, winstcijfers, efficiëntie en groei. Wie nauwkeurig kijkt ziet juist een grote mate van irrationaliteit in plaats van de efficiëntie van cijfermatig optreden. Politiekorpsen die omzet moeten draaien en hun quotum aan bekeuringen maken. Een ziekenhuis krijgt een quotum voor bepaalde operaties.
Volgens de regels van het moderne management worden werknemers en afdelingen afgerekend op kengetallen of KPI’s. De arts wordt betaald om aan deze getallen te voldoen, niet meer om te genezen. Kwaliteit wordt ingeruild voor kwantiteit. De terreur van het naakte getal, de mens als cijfer.
De intrede van professionals in de sport en in ieder geval in de vereniging zal niet anders verlopen. Binnen de kortste keren heeft deze professional een andere professional nodig, bijvoorbeeld voor de boekhouding, en de volgende voor de website en de IT, en de volgende voor marketing. En zo zal ook hier een betaalde bovenlaag wel uitmaken wat en hoe het vrijwillige kader zal moeten handelen.
Omdat het een menselijke neiging is om liever opperhoofd dan indiaan te zijn zullen we een disbalans zien tussen het aantal opperhoofden en het aantal indianen. Maar net zoals een oorlog wordt niet gewonnen door meer generaals naar het slagveld te sturen, zal de eventuele strijd om het bestaan van een vereniging niet gewonnen worden door daarin meer professionals weg te zetten. Dat het belang van de verschillende sportmanagementopleidingen in Nederland - waarvan we er naar mijn smaak toch al teveel hebben - anders is, zal duidelijk zijn.
Oplossing: besteed geld aan de rekrutering, de ondersteuning of de opleiding van het vrijwilligerskader. Laat ze professioneel denkende en handelende vrijwilligers worden. Maak het aantrekkelijk of aantrekkelijker om vrijwilliger te worden of te blijven binnen een vereniging.
Mocht u iets interessants willen lezen over deze ontwikkelingen bijvoorbeeld in de medische sector: ‘The cancer of bureaucracy’: how it will destroy science, medicine, education; and eventually everything else’ van professor Bruce Charlton, Medical Hypotheses vol.74, 2010 pg. 961-965. Een ander lezenswaardig werk is : ‘Intensieve menshouderij. Hoe kwaliteit oplost in rationaliteit’, van Jaap Timmer en Judith Pauw.
Henk Kraaijenhof is vooral bekend als atletiekcoach. Zo was hij was onder meer coach van Nelli Fiere-Cooman, Merlene Ottey, Troy Douglas en Letitia Vriesde. Verder was hij consultant van de Engelse rugbybond, coördinator van de krachttraining van het Nederlands herenhockeyteam, conditietrainer van o.a. tennisser John van Lottum en tennisster Mary Pierce, consultant bij voetbalclub Juventus en bondstrainer van de KNAU bij de heren, dames en junioren. Kraaijenhof is ook één van de oprichters van NLcoach, de belangenbehartiger van trainers en coaches.