door: Maurice Leeser & Ellen Kemler
Nederland verkeert in een beweegcrisis: we sporten en bewegen steeds minder. Om het tij van deze pandemie van bewegingsarmoede te keren zijn stevige doelen gesteld. Zo streeft de Rijksoverheid ernaar dat 75 procent van de Nederlanders in 2040 voldoet aan de beweegrichtlijnen en hebben NOC*NSF en de sportbonden de ambitie dat Nederland in 2032 het sportiefste land ter wereld wordt. Toch staat het voorkomen van sportverzuim en sportuitval nauwelijks op de (sport)agenda en staat hierdoor de achterdeur nog steeds wagenwijd open. Dat moet anders.
Medio 2022 telt Nederland meer dan 17,5 miljoen inwoners, waarvan ongeveer 50 procent voldoet aan de beweegrichtlijnen. Het CBS heeft berekend dat de bevolking van Nederland de komende decennia naar verwachting blijft groeien, de prognose is dat Nederland in 2040 meer dan 19 miljoen inwoners telt. De bevolking groeit vooral door migratie en een stijgende levensduur. Deze veranderingen in de bevolkingssamenstelling hebben wellicht een ongunstig effect op de sportdeelname, want ouderen sporten relatief minder dan jongeren en niet-westerse migranten sporten over het algemeen minder dan autochtone Nederlanders (Tiessen-Raaphorst, 2015).
Voorkom sportverzuim en sportuitval
Voor het behalen van de 75 procent doelstelling dienen bijna 14,5 miljoen mensen in 2040 te voldoen aan de beweegrichtlijnen. Dat zijn ongeveer 5,5 miljoen meer inwoners die voldoen aan de beweegrichtlijnen ten opzichte van 2022. Het is dus meer dan ooit belangrijk om mensen aan het sporten en bewegen te krijgen. Maar het is óók belangrijk dat we inzetten op het voorkomen van sportverzuim (tijdelijk) en sportuitval (definitief), zodat deze groep ook enthousiast en gemotiveerd blijft sporten en bewegen. Sportblessures is een veel voorkomende reden om te stoppen met sporten. Zo blijkt uit onderzoek dat ongeveer 1 op de 5 sporters die sportdeelname staakt dat doet vanwege een blessure (Pulles & van den Dool, 2020). En sporters vinden blessures waardoor ze moeten stoppen met sport, medische zorg nodig hebben, of dagelijkse activiteiten niet kunnen uitvoeren het meest vervelend (Mulier Instituut, 2022).
"Als we geen extra preventiemaatregelen nemen zullen er de 20 jaar mogelijk meer dan 1,5 miljoen Nederlanders stoppen met sporten vanwege een blessure"
Een andere studie onder beginnende hardlopers liet zelfs zien dat na een half jaar 29 procent van de hardlopers om verschillende redenen was gestopt, maar voor 48 procent van de gestopte beginnende hardlopers was die reden een hardloopblessure (Fokkema et al., 2019).
50 procent van de blessures is te voorkomen
Resultaten uit het verleden bieden niet altijd een garantie voor de toekomst, maar als we geen extra preventiemaatregelen nemen zullen op basis van eerste berekeningen van VeiligheidNL, het kenniscentrum letselpreventie, er over de komende periode van 20 jaar mogelijk meer dan 1,5 miljoen Nederlanders stoppen met sporten vanwege een blessure. Funest voor het behalen van de geformuleerde ambities, dit terwijl tot 50 procent van de blessures te voorkomen is.
Omdat eigen gedrag vaak de oorzaak is van een blessure, is het verder stimuleren én faciliteren van een verantwoord sport- en beweeggedrag essentieel, zowel in georganiseerd, ongeorganiseerd als anders georganiseerd verband. Met de focus op preventie bij beginnende sporters. Zij zijn meestal onbewust onbekwaam en hebben een hoger blessurerisico dan hun ervaren ‘tegenpool’ (Kemler, Valkenberg & Verhagen, 2022).
"De veiligheid en de kwaliteit van de sport- en beweegsector moet versterkt worden"
Verantwoord sporten
De (beginnende) sporter kan het echter niet alleen. De omgeving van de (beginnende) sporter zal meer moeten bijdragen aan een fysiek veilige sportomgeving. Sportorganisaties zullen verantwoord sporten een prominenter onderdeel moeten maken van hun kaderopleidingen en hun sporttechnisch beleid. Elke sporter verdient een gekwalificeerde trainer of instructeur. De veiligheid en de kwaliteit van de sport- en beweegsector dient dan ook versterkt te worden. Gezien het tekort aan (gekwalificeerde) sporttechnische begeleiders is dat echter gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Ook buiten de sport- en beweegsector dient er meer aandacht te zijn. Denk aan de sportindustrie, bijvoorbeeld dat verkopers van hardloopschoenen geëquipeerd zijn met goede kennis. Of aan huisartsen, medisch specialisten en fysiotherapeuten als het gaat om een goede doorverwijzing van een sporter na een blessure naar (andere) sport- en beweeginitiatieven die (wel) mogelijk zijn: 7 procent van de sporters die gestopt waren wegens een blessure kon geen andere sport meer doen, 16 procent wilde geen andere sport meer doen, en 12 procent wist niet welke andere sport ze wel nog zouden kunnen doen (Ipsos, 2014, in opdracht van VeiligheidNL). Of onderwijsinstellingen die investeren in het verbeteren van brede motorische vaardigheden van hun leerlingen.
Doelen formuleren is één, doelen realiseren is echter iets anders. Duidelijk is wel dat het behalen van ambities als ‘75 procent van de Nederlanders in 2040 voldoet aan de beweegrichtlijnen’, ‘sporten en bewegen is in 2040 voor iedereen vanzelfsprekend’ of ‘Nederland is in 2032 het sportiefste land ter wereld’ alleen mogelijk is als er, naast het stimuleren van sporten en bewegen in het dagelijks leven, serieus wordt ingezet op het voorkomen van sportverzuim en sportuitval.
"Minder sportverzuim en -uitval leveren tenslotte meer leden, meer sport- en beweegdeelnemers, meer gezondheidswinst en meer gezonde levensjaren op"
Integrale programmatische aanpak
Een verantwoorde sportbeoefening verdient een prominente plek op de agenda van de politiek en de sport. En in het nieuwe Nationaal Sportakkoord. Minder sportverzuim en -uitval leveren tenslotte meer leden, meer sport- en beweegdeelnemers, meer gezondheidswinst en meer gezonde levensjaren op. Een integrale programmatische aanpak en een stevige financiering zijn daarbij onmisbaar om de achterdeur te doen sluiten.
Maurice Leeser en dr. Ellen Kemler zijn - respectievelijk als programmamanager en onderzoeker - werkzaam bij VeiligheidNL.
