door: Jeroen Weijermars

Het was even schrikken de afgelopen corona-persconferentie van 17 november. Terwijl er gehoopt werd op versoepeling van de maatregelen voor de sport was daarvan nauwelijks sprake. Natuurlijk, ook volwassenen mogen weer in groepjes van vier sporten maar topsportcompetities blijven stil liggen, laat staan de breedtesport op verenigingsniveau. De georganiseerde sport gaat langzaam kopje onder in het zompige moeras van het gevoerde coronabeleid in Nederland.

Het is lastig om een stuk te schrijven waarin een tegengeluid over het gevoerde coronabeleid klinkt. In discussies over dit onderwerp sta je al snel in de hoek van de ‘wappies’, ‘aluhoedjes’ of de ‘complotgekkies’. En als je je dat niet overkomt dan volgt meestal wel de dooddoener: “Maar wat als jóuw moeder op de IC ligt?” Kortom, een mening ventileren die iets afwijkt van wat het nieuwe normaal in ons denken lijkt te zijn geworden, is eigenlijk not done. Immers, we doen het samen. Maar is dat wel zo?

Stevig fundament, hoe lang nog?
Sinds begin van de twintigste eeuw is de georganiseerde sport als belangrijk onderdeel van onze sportinfrastructuur zorgvuldig opgebouwd. Er waren ooit hoogtijdagen in de jaren zeventig, tachtig van de vorige eeuw. Pré corona ging het moeizaam maar inmiddels blijkt er een stevig fundament te zijn van ca. 24.000 verenigingen en zo'n 4,5 miljoen verenigde sporters. Allen aangesloten bij deze sportclubs en indirect de sportbonden. Maar voor hoe lang nog? 

De vrees wordt steeds groter dat de georganiseerde sport aan het einde van deze crisis zwaar gehavend uit het slagveld van de coronamaatregelen strompelt. Als de georganiseerde sport überhaupt nog het slagveld af kan komen. Wanneer de beleidsvoering op deze manier doorgaat zien verenigingen in alle sportgeledingen, maar met name de teamsportverenigingen, de toekomst steeds korter worden. Dan toch ook maar een disclaimer. Natuurlijk is het helder dat er sectoren zijn die het nog zwaarder hebben dan de verenigingssport. De nog zwaarder getroffen sectoren zijn bekend maar worden in deze column buiten beschouwing gelaten.

Minder dan 0,000018%
Minister van Volksgezondheid Welzijn en Sport, Hugo de Jonge, gaf tijdens de persconferentie van 17 november jl. aan dat we teruggaan naar normaal als er minder dan drie IC-opnames en minder dan 1.200 besmettingen per dag zijn als gevolg van Covid. Op een bevolking van 17 miljoen mensen komt dat neer op een dagelijkse IC-opname van minder dan 0,000018% van de inwoners in Nederland. Tot die tijd lijkt het voornemen om de sportwereld on hold te zetten. De consequenties zijn evident. De eerste periode van lock down waren veel verenigingsleden nog wel bereid om te betalen voor iets dat ze niet kregen: sport in georganiseerd verband. Het saamhorigheid gevoel was groot en het gevoel was dat het na de zomer wel weer allemaal zou opstarten. 

Inmiddels is het perspectief dat we zeker een jaar nauwelijks competities kunnen spelen, laat staan elkaar in sportkantines kunnen ontmoeten. De verantwoordelijke bewindsvoerders spreken ondertussen over half januari als moment dat de maatregelen mogelijk ‘iets’ kunnen worden versoepeld. Daarvoor moeten het aantal besmettingen per dag wel gedaald te zijn naar 0,007% van de inwoners van Nederland. En ook het aantal dagelijkse opnames op de IC’s moet lager zijn dan 0,000018% van het aantal inwoners van Nederland. Met dit soort streefgetallen als doelstelling is de echte restart van de sport nog heel veel verder weg dan de genoemde eerste maand van 2021. 

Bezuinigingsposten voor burgers
Met dit vooruitzicht zullen veel leden hun sportverenigingslidmaatschap stop zetten. In de financiële crisis was het lidmaatschap van de sportclub zo 'n beetje het laatste waarop bezuinigd werd. Zoals in een rapportage van een Mulier-onderzoek - dat tijdens de vorige crisis is uitgevoerd - staat: 'Sport blijkt onderaan op de lijst met bezuinigingsposten te staan voor burgers. Er wordt vooral bezuinigd op uit eten of drinken, uitgaan en vakanties.' Dezelfde rapportage meldt dat indertijd slechts 7% van de leden overwoog op sport en aanverwante zaken te (gaan) bezuinigen.

In deze crisis liggen de cijfers anders. In mei waren we nog net geen twee maanden onderweg in deze corona-pandemie. Toen gaf 33% van de verenigingen reeds aan dat zij zich zorgen maakten over ledenverlies. Nog zorgwekkender is dat 10% toen ook aangaf dat zij vreesden voor hun voortbestaan. Deze percentages zijn naar alle waarschijnlijkheid inmiddels ook toegenomen. Terwijl in andere sectoren er substitutie zal plaatsvinden – bijvoorbeeld een nieuwe ondernemer in het oude horeca-pand – komen  verenigingen die verdwenen zijn niet meer terug. Dat betekent minder aanbod met alle negatieve gevolgen voor het in beweging krijgen van de jeugd. Zie ook mijn eerder column: Kleine verenigingen grote motor achter groeiende sportpopulatie.

Sport is ook socoale cohesie
Clubliefde zit vaak diep. Desondanks is een heel gezin op jaarbasis enige honderden euro’s per jaar kwijt aan een lidmaatschap van een sportvereniging. Zij krijgen daar veel voor terug. Meer dan sport, zoveel is duidelijk. Het is sport en het met elkaar zijn: sociale cohesie. Dat is best wat waard. Daarom een rekenvoorbeeld op basis van jaargemiddelden. Een volledig sportend gezin met twee kinderen betaalt 2 x 200 euro voor een senior en 2 x 175 euro voor een jeugdlid. Dat maakt totaal € 750 op jaarbasis. En zo'n aanzienlijk bedrag in crisistijd betalen voor iets dat niet geleverd wordt gaat zelfs bij de grootse ‘verenigingsdieren’ op enig moment wringen. Zeker als je in de gezinssituatie getroffen bent door de coronacrisis en je baan bent verloren. Tel daarbij op dat er voor de sportvereniging al bijna driekwart jaar geen kantine-inkomsten zijn, maar ook sponsors afhaken vanwege gebrek aan eigen inkomsten en het wordt duidelijk dat het er slecht uit ziet voor de georganiseerde sport. 

Het paradoxale zit ‘m in het feit dat er in de eerder genoemde persconferentie - voor het eerst sinds de reeks persco’s zijn gestart - een gezonde levensstijl als instrument tegen corona genoemd werd. Daar hoort sporten bij, zoveel is duidelijk. Sporten werd in vrijwel dezelfde zin min of meer teruggebracht tot een half uurtje wandelen. Kortom, het overgrote deel van de verenigingssport blijft potdicht…

Nu komt het lastigste. Ik ben geen viroloog, geen epidemioloog en weet niets van het beheersbaar maken van pandemieën. Daarmee lijkt ieder recht van spreken misschien te vervallen. Tegelijkertijd weet ik wel het nodige van sport. En vanuit dat kennisdomein is het tijd om de noodklok te luiden. In het sportakkoord staat als een van de zes ambities genoteerd: vitale sport- en beweegaanbieders. Van sport- en beweegaanbieders zijn er straks niet zo veel meer over. Laat staan dat ze vitaal zijn. Veel sportverenigingen gaan het gewoonweg financieel niet redden. 

Sportverenigingen ten onder
Van overheidswege komt er wel geld los maar dat is by far niet genoeg. De georganiseerde sport krijgt een financiële injectie van 170 miljoen om de begrotingstekorten als gevolg van corona aan te vullen. Dat is gemiddeld 24 euro per sporter. Daarmee blijft de in tientallen jaren zorgvuldig opgebouwde sportinfrastructuur natuurlijk never nooit overeind. Alle opa’s en oma’s, vaders en moeders, ooms, tantes en andere vrijwilligers die zich jarenlang belangeloos vrijwillig hebben ingezet zien hun sportverenigingen ten onder gaan. Ze worden niet gehoord en niet gezien. Deze vrijwilligers zijn geen schreeuwers, hebben geen tractoren en zijn druk met de voortdurend wisselende coronamaatregelen te implementeren in hun vereniging. Ze pompen maar zien dat ze verzuipen. 

De conclusie is wrang, de manier waarop nu beleid gevoerd vanuit de burelen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft vooral volksgezondheid als doel maar ziet de sport daarbij niet als middel. 

Jeroen Weijermars is met Zjerom ondernemer in sportmanagement en sportmarketing. Daarnaast is hij als docent verbonden aan de opleiding Sportkunde van de Haagse Hogeschool en geeft hij daar les op het gebied van sportmanagement, -marketing en -beleid. In zijn vrije tijd is hij vervult hij ruim 35 jaar verschillende bestuursfuncties waaronder 8 jaar lid van het bondsbestuur van het Koninklijk Nederlands Korfbalverbond (KNKV). In 2014 behaalde hij zijn MBA Sportmanagement bij het Wagner Instituut te Groningen. Voor meer informatie: jeroen.weijermars@zjerom.nl, Twitter, LinkedIn, of www.zjerom.nl