door: Femke Lobach
‘Steek je tong eens uit?’, vroeg de trainer, ‘dan kan ik zien of je genoeg gedronken hebt.’ De speelster stak, zonder te vragen waarom, haar tong uit. ‘Kijk’ zei die Zuid-Afrikaanse trainer tegen mij ‘dat is nu de reden waarom ik een Nederlandse mentale coach vraag om een Zuid-Afrikaans team te begeleiden’.
Als fervente aanhanger van de groeimindset-gedachte, de op groei gerichte denkwijze, geloof ik dat trainers daaraan een belangrijke bijdrage aan leveren en ook de beperkende factor kunnen zijn. Want alleen de theorie over groeimindset kennen is niet genoeg. Iedereen maakt in zijn leven meerdere leerprocessen door en wat een trainer effectiever maakt is dat hij deze lessen meeneemt in de begeleiding van sporters. Niet alleen dat wat goed ging, juist niet, vooral die momenten waarop het niet liep of simpelweg fout ging.
‘Do you practice what you preach’?
Een fout is niets anders dan een leerproces, laat als trainer zien wat je van die fouten geleerd hebt. Vraag je om hulp wanneer je iets niet kan? Hoe ga je om met de feedback die je krijgt? Hoe veilig was jouw leeromgeving en wat deed dat met je? Hoe veilig is de leeromgeving bij jou nu? Hoe congruent ben je nu? Zeg je het ene en doe je het andere? Of leef je voor? ‘Do you practice what you preach’?
‘Dit is nu precies waar het over gaat, als jij in jouw verhaal zit, verlies je het contact met de luisteraars'
‘Dit is voor mij gesneden koek, ik weet precies waar ik goed in ben en waar niet. Ik kan bijvoorbeeld heel goed luisteren en open vragen stellen aan mijn sporters…’ Hij praatte in een hoog tempo door. Ik keek om mij heen en zag dat het leeuwendeel van de groep trainers was afgehaakt. ‘Boeiend’ dacht ik, dit is dus precies wat er in zijn team ook gebeurt. ‘Stop eens’ zei ik, ‘kijk eens om je heen’. De trainer keek mij verstoord aan. ‘Kijk eens om je heen’ herhaalde ik. ‘Wat zie je?’. Hij keek en haalde zijn schouders op. ‘Dit is nu precies waar het over gaat, als jij in jouw verhaal zit, verlies je het contact met de luisteraars. En misschien is dat wel een leerpunt voor je? Om in contact te blijven? ‘Ja maar’ zei de trainer…. ‘Grappig dat ik een ‘ja maar’ antwoord krijg, een antwoord dat een trainer juist niet wil horen van een sporter’, denk ik terwijl ik antwoord.
Om het leerproces keer op keer te doorlopen, stel ik mijzelf steeds nieuwe leerdoelen. In de loop der jaren zijn er heel wat de revue gepasseerd, van de oceaan overzeilen tot aan gitaarles, om maar twee uitersten te noemen. Ik probeer de verschillende coach- en leertheorieën uit op mijzelf. En ontdek al doende wat voor mij werkt en wat niet. Wat ik nog kan leren of wat ik wil veranderen. En welke theorie op papier glansrijk slaagt, maar midden op de oceaan in het water valt.
Na vijf dagen zwaar weer en gemiddeld vier uur slaap op vierentwintig uur, val ik genadeloos door de mand. Ik kan niet meer stoppen met huilen. Mijn lichaam vol blauwe plekken, mijn handen geschaafd, mijn oren suizen. Ik ben op, kapot, doorgedraaid. Ik wil bewijzen dat ik nooit opgeef, groeimindset is tenslotte door blijven gaan, toch? Nee dus, groeimindset is ook de wijsheid om op tijd om hulp te vragen en toe te geven dat je een grens hebt bereikt. Dat mijn fysieke gestel toch echt wel minder is dan die van mijn partner. Met een slaappil kruip ik onder de tafel, op mijn matras dat klem ligt tussen de bank en de tafelpoot. De enige plek waar ik kan blijven liggen zonder dat de golven van de woeste zee mij door het schip gooien. Achteraf had ik natuurlijk eerder om hulp moeten vragen. Al had ik per dag maar één uurtje extra gelegen, dan was ik er beter doorheen gekomen.
"Hoe kan jij jouw sporter vragen om fouten te durven maken, om zo de grenzen van zijn kunnen op te zoeken, wanneer je zelf onkwetsbaar bent en nooit om hulp vraagt?"
Kwetsbaarheid essentieel
Groeimindset is dus niet alleen maar doorzettingsvermogen en de wil om te winnen. Het is veel meer dan dat. Het is ook je valkuilen onder ogen durven zien en kwetsbaar durven zijn. Kwetsbaarheid is over het algemeen een woord dat niet zo lekker valt en naar mijn idee wel essentieel is. Want hoe kan jij jouw sporter vragen om fouten te durven maken, om zo de grenzen van zijn kunnen op te zoeken, wanneer je zelf onkwetsbaar bent en nooit om hulp vraagt? En hoe komt het toch dat ik nog zo vaak trainers tegenkom die aan collega’s vertellen over de winst, over wat zij weten en kunnen? Die ongevraagd een reeks aan tips geven? Uitingsvormen van een statisch gerichte denkwijze.
Ik weet van mijzelf dat ik wissel van mindset. Over het algemeen is het gericht op groei en in bepaalde situaties met bepaalde mensen, schiet ik in mijn oude statische mindset-gedachte. Het mooie is dat ik dit weet en het bij kan sturen en als voorbeeld kan gebruiken in mijn praktijk. Ik heb in al die levensjaren genoeg valpartijen verzameld. Het maakt mij tot de coach die ik nu ben en die ik iedere dag weer word. Tenslotte raak ik nooit uitgeleerd.
Trainen van nieuwe oefeningsvormen
Ik heb maandelijkse een intervisie-bijeenkomst met een groep coaches. Hierin bespreken wij volgens een vaste structuur: waar we tegen aanlopen in ons werk, de fouten die we hebben gemaakt, de vragen die we hebben. Regelmatig houden wij elkaar een confronterende spiegel over ons gedrag voor. We trainen nieuwe oefeningsvormen met elkaar. Een onderwerp dat regelmatig terugkomt, is het thema overdracht. Opdrachtgevers of cliënten die ergernis oproepen, die weerstand vertonen of een overdreven reactie losmaken. Wij bespreken ons eigen aandeel hierin. En leren van elkaar, hoe ons gedrag hierin te veranderen.
Ieder mens heeft allergieën en weerstanden. Het ‘onderwater’ duwen van deze gedachten, leidt er juist toe dat het in de onderstroom, para-linguïstisch of non-verbaal, toch weer naar boven komt. Dus wanneer een trainer aangeeft dat hij met geen enkele speler moeite heeft, vraag ik door. Het niet onder ogen zien, maakt dat een sporter waar gaat maken wat jij in de onderstroom gelooft en uitstraalt.
Selffulfilling prophecy
In 1968 is er een onderzoek gedaan door Rosenthal en Jacobson over Expectancy Effects. Het gaat te ver om het hele onderzoek nu uit te leggen, dat kan je terugvinden in het door mij geschreven pocketboek en online. Heel kort gezegd, en daarmee doe ik eigenlijk het onderzoek te kort: een kind gaat zich gedragen naar wat van hem verwacht wordt. Het geeft aan hoe belangrijk het is om je verwachtingen over een sporter onder ogen te komen, om een selffulfilling prophecy te voorkomen.
"Maak gebruik van de kennis en ervaringen die je hebt maar ook die anderen hebben. Breng de theorie in je hoofd tot leven door ervaringen in je lijf"
En daarmee kom ik terug bij het begin van dit verhaal. Allereerst de anekdote, behalve een leuke binnenkomer is het een mooi voorbeeld van een topcoach die precies beseft waar hij ondersteuning nodig heeft en daar ook om vraagt.
Als trainer heb je een grote rol in de ontwikkeling van een sporter. En om dat te kunnen is het noodzakelijk om actief met je eigen leerproces bezig te zijn, om je bewust te zijn van je verwachtingen, je allergieën en je mindset in specifieke situaties. Een belangrijke hulpbron hierbij is intervisie met andere trainers of supervisie onder begeleiding van een coach1. Een praktijkgerichte bijeenkomst, volgens een vaste structuur. Niet praten over maar oefenen met elkaar. We hebben allemaal leren fietsen met vallen en opstaan, we hebben allemaal verhalen te vertellen. Maak gebruik van de kennis en ervaringen die je hebt maar ook die anderen hebben. Breng de theorie in je hoofd tot leven door ervaringen in je lijf.
Noot:
- Het verschil tussen intervisie en supervisie wordt hier goed weergegeven
Femke Lobach (1964) is mentale trainer en coach van onder meer Telstar Academie, AMHC Pinoké en heeft een veelheid aan opdrachten. Van 2012 t/m 2014 - van Olympische Spelen t/m WK - was zij de mentale coach van de Zuid-Afrikaanse hockeyploeg voor vrouwen. Zij geeft daarnaast team performance trainingen in het bedrijfsleven en organiseert en superviseert intervisies. In mei 2020 heeft zij een pocketboek uitgegeven ‘groeimindset in sport, een praktisch boek voor trainers en coaches’. En in oktober verschijnt het boek ‘Overal horizon’ via uitgeverij Hollandia. Femke Lobach heeft een MBA gehaald en was werkzaam bij marketing- en communicatiebureaus. In 2002 heeft zij zich omgeschoold tot trainer/coach met een master in coaching en training, master NLP, TA en systemisch werk, MBTI-gecertificeerde trainer en nog veel meer aangezien ieder jaar een opleiding volgt.