door: Eric Lagendijk

Toen mij enige tijd geleden werd gevraagd een column te schrijven over lokale sportakkoorden stemde ik daar vrij gedachteloos mee in. Natuurlijk, appeltje eitje, mooie timing ook. Men is er vrijwel overal mee bezig, het is een relatief nieuwe manier van werken en het daagt uit daarop te reflecteren. En nu hik ik tegen een deadline aan. Het is lang geleden dat ik een deadline zo lang voor me uitduwde. Want sinds een week of twee zijn wij in de greep van het coronavirus, en wordt het nieuws bepaald door nieuwe verspreidingsstatistieken, voorzorgsmaatregelen en de ingrijpende gevolgen daarvan op ons dagelijks leven. 

Alle aandacht gaat uit naar de zorg; het maatschappelijk leven voltrekt zich in een nieuwe eigenaardige dynamiek. Cultuur en sport liggen zo goed als stil. We moeten het doen met huisgymnastiek en thuis-schilderen. Winkelbranche, horeca, toerisme en evenementensector hebben een ongekende dreun gekregen.

Geen uitslagen, geen wedstrijdverslagen of analyses
Vraag het een (top)sporter, coach of bestuurder en je krijgt te horen dat 'gezondheid nu even belangrijker is dan sport'. De sportkaternen zijn teruggebracht tot een enkele pagina. Sportnieuws is dat Sanne Wevers een evenwichtsbalk in haar appartement heeft laten takelen, Paolo Maldini en zijn zoon het coronavirus hebben opgelopen en FIFA-voorzitter Infantino het aantal wedstrijden en toernooien wil terugbrengen (nu wel!). Ook heel onwerkelijk: geen uitslagen, geen wedstrijdverslagen of analyses. Het is even schakelen voor de gemiddelde sportliefhebber. 

De vraag waar ik mijn hersenen mee pijnigde was: hoeveel is een sportakkoord binnen die nieuwe werkelijkheid waard? Als de sport verliest van gezondheid, verliest een sportakkoord het dan ook? Eerst even terug naar de bron. In juni 2018 is het Nationaal Sportakkoord ondertekend door het ministerie van VWS, NOC*NSF, VSG en VNG en vele landelijke partners uit onderwijs, zorg en bedrijfsleven met als doel om gezamenlijk meer mensen met plezier aan het sporten en bewegen te krijgen en houden. Door de sport sterker te maken en de maatschappelijke waarde van sport beter te benutten. 

In talloze gemeenten komt er een sportakkoord
Een belangrijke strategie om dat te bereiken is het afsluiten van lokale sportakkoorden, die precies hetzelfde beogen als het landelijke sportakkoord, maar dan op maat, op lokale schaal ingevuld. Dit idee bleek een schot in de roos: maar liefst 339 van de 355 gemeenten en een veelvoud sportaanbieders schreven hierop in. Een stuk of 150 sportformateurs kregen de opdracht om de totstandkoming van lokale sportakkoorden te begeleiden. Daarnaast maakten sportbonden en sportserviceorganisaties medewerkers vrij om als adviseur lokale sport de sportkolom in dit proces te versterken.

Inmiddels zijn ongeveer zestig lokale en regionale sportakkoorden opgesteld om de sport sterker, inclusiever, pedagogisch beter en maatschappelijk nóg waardevoller te maken. In de overige gemeenten zien de akkoorden de komende drie maanden het licht. 

Ontsnappen aan sleur
En dan komt de sportwereld ineens tot stilstand. Je fietst langs uitgestorven accommodaties, ziet hier en daar een plukje kinderen die het niet kunnen laten en toch een balletje trappen, slaan of gooien, en komt nog meer tot het besef wat sport is en kan betekenen. Juist nu, in deze tijden van isolatie, onzekerheid en ledigheid, hebben we behoefte aan dat wat even niet mag: bewegen, gevoel van vrijheid, ontmoeting, samenspel en uitdaging. Aan alles wat de sportclub ons biedt. 

Op de sportclub werk je samen met anderen aan jezelf, met geduld word je steeds beter, je ontwikkelt jezelf, maakt lol, leert mensen kennen, gaat vriendschappen voor het leven aan. Je ontsnapt er even aan de sleur van alledag. Veel om je heen verandert, maar je sportclub blijft gelukkig grotendeels hetzelfde, en doet waar zij goed in is: leden binden, wedstrijden en trainingen verzorgen, sfeer maken, en nog veel meer daaromheen om te zorgen dat jij je er thuis blijft voelen. En tegelijkertijd gaat daar een positieve werking vanuit voor onze gezondheid, de leefbaarheid en het opgroeiende kind. 

Zorgzaam
Gezondheid en sociale cohesie. De bizarre tijd waarin we momenteel gevangen zitten doet vooral dáár een beroep op. Laten we zorgzaam omgaan met onze sportaanbieders die ons dat kunnen bieden. Sportakkoorden dragen eraan bij om sportclubs toekomstbestendig te maken. Door de sport beter te ondersteunen, te professionaliseren, en verbindingen aan te gaan met lokale maatschappelijke partners, van zorgaanbieder tot basisschool en kinderopvang; deze netwerken zien we groeien in de gemeenten. En door samen verantwoordelijk te zijn voor de organisatie en het beleid voor sport. Dit gezamenlijk eigenaarschap is nieuw, en zal overal weer net anders uitpakken. We zullen vooral moeten leren van onze eerste ervaringen en bijsturen waar nodig. 

Je hoeft geen futuroloog te zijn om in te zien dat juist nu bijsturen nodig is. Lokale sportakkoorden ontstaan en gedijen onder een licht regime van informele ontmoeting, onderhandeling, alliantievorming en gezamenlijke uitvoering. In tijden van isolatie, social distancing en thuiswerken zijn gezamenlijke sessies en voortgangsbespreking een stuk lastiger. Een hele opgave voor de sportformateur om de laatste puntjes op de i van het sportakkoord te zetten. Terwijl we juist inzien dat borging van de lokale netwerken minstens zo belangrijk is als de plannen die in het sportakkoord staan. Hoe borg je die lokale netwerken als je elkaar niet eenvoudig kunt ontmoeten, en als sportbeoefening zelf voor een bepaalde periode niet aan de orde is?

Niet naast elkaar maar met elkaar
We moeten eerst inzien dat we deze lokale sportakkoorden niet optuigen om morgen of overmorgen het verschil te maken. Natuurlijk maken lokale allianties uitvoerbare actieplannen die in principe direct ter hand kunnen worden genomen. Maar het echte verschil maken zij met een transitie waarin de organisatie en het beleid voor sport evenwichtig, gelijkwaardig verdeeld zijn tussen overheid, sportaanbieders en maatschappelijke partners. Waarin zij elkaar aanvullen en versterken. Niet naast elkaar maar met elkaar. 

Dat vergt een proces van jaren. Daarin zijn de eerste grote stappen gezet tijdens het opstellen van het sportakkoord. En dat stemt hoopvol. Zorg dat er lokaal een kerngroep of regiegroep is (5 – 8 personen) waarin contact tussen de leden (eigenaren!) blijft plaatsvinden. Maak daarin afspraken over de uitvoering van het sportakkoord en de monitoring daarvan. Zet daar de buurtsportcoaches voor in. Juist zij kunnen verbinden door clubs en hun kader te ondersteunen, zoals de eerste ervaringen met bijvoorbeeld de clubkadercoach al laten zien. Wees zuinig op de sportclubs, betrek ze er goed bij, maar overvraag niet. Ondersteun ze en verbind ze aan maatschappelijke partners. Zodat we straks weer samen kunnen sporten. Sporten in je eentje gaat vervelen, of niet soms?

Eric Lagendijk is projectleider lokale sportakkoorden Vereniging Sport en Gemeenten. Voor meer informatie: e@dijklagen.nl.