door: Jeroen Weijermars

Iedereen is consument. En vrijwel iedereen eet wel eens ‘buiten de deur’. Een populair restaurant is de pizzeria. Dus bij deze doe ik een beroep op het voorstellingsvermogen van de lezer. Hoe zou je reageren als je in de pizzeria een pizza bestelt en er uiteindelijk slechts 50% van op je bord terecht komt? Ik denk dat er nu weinig lezers zijn die dat geen probleem vinden. Dezelfde lezers accepteren echter gedwee dat, bij een populair kijkverdrijf als voetbal, minder dan 50 procent van de wedstrijd echt gespeeld wordt.

We moeten er even voor terug in de tijd: Getafe-Ajax was op veel verschillende manieren een vervelend duel om naar te kijken. Zeker als je enige sympathie voor de voetballers uit Amsterdam koestert. Maar ook voor de neutrale toeschouwers was het een ‘draak van een wedstrijd’. Toen het laatste fluitsignaal klonk was er aan daadwerkelijke speeltijd slechts 42 van de 90 minuten besteed. Daarmee werd de toeschouwers naar boven afgerond slechts 47% van de wedstrijd geserveerd. En niet voor het eerst klonk de roep om zuivere speeltijd. Getafe-Ajax was een negatief extreem uiterste maar minder extreem dan je als sportkijker zou willen. Analyses van het Haagse bedrijf Opta, ‘Worldleader in sportdata’ geven inzicht in de Eredivisie en de daar gespeelde wedstrijden van het voorgaande voetbalseizoen en die cijfers leren dat een gewone wedstrijd vaak de 50 minuten speeltijd niet haalde. Kortom 45% van de wedstrijd ligt het spel stil. 

Nu kennen we in de sport meerdere soorten consumenten. Voor de overzichtelijkheid wil ik het in deze column beperken tot twee: 
1. De sportbeoefenende consument also known as de participant;
2. De sportconsumerende consument also known as de toeschouwer alias de kijker.

Talloze spelvormen per sport
Het heeft even geduurd maar voor de participant zijn inmiddels voor iedere subdoelgroep (tak van sport) varianten bedacht. Op basis van het sportakkoord en het in de sportwereld rondzingende woord 'inclusie' zijn er immers talloze spelvormen per sport bedacht. Terwijl de bonden aanvankelijk wars waren van verandering werd - mogelijk door schade en schande - ontdekt dat survival of the fittest niets te maken heeft met het recht van de sterkste of de grootste maar met het adaptievermogen. Een bekende tegelwijsheid is: 'wie niet mee gaat met zijn tijd gaat mettertijd'. De essentie van deze boodschap is door de meeste sportbonden wel begrepen en toegepast in differentiatie op hun portfolio om het maar eens marketing like te formuleren.

Het lijkt er in ieder geval toe bijgedragen te hebben dat het aantal georganiseerde sporters in de vorm van participanten gelijk blijft. Des te wonderlijker blijft het dat diezelfde organisaties er in sommige sporten maar niet in lijken te slagen dit voor de kijker ook aantrekkelijk te houden. Met een focus op ‘de moeder aller sporten’, het voetbal. Niet zelden loop je daar tegen een bloedeloos saaie wedstrijd, zonder doelpunten of eentje waar tijdrekken tot kunst verheven is. 

Voorspelbaar
De kijker heeft het maar te slikken. Zolang deze massaal de wedstrijden komt aanschouwen of via andere kanalen tot zich neemt is er immers niets aan de hand. Maar feitelijk is het niet meer uit te leggen dat je minder dan 50% van de beloofde dienst levert. Kom daar maar eens om in andere dienstensectoren. 

Hoe dat kan? Best begrijpelijk. Zolang je als supporter jezelf kan identificeren met een ploeg uit eigen land dan is het nog wel te doen. Maar met de wetenschap dat het hoogste podium van het voetbal - de Champions League - ook steeds voorspelbaarder wordt, gaat het op den duur steeds lastiger worden om de kijker erbij te houden. Waarom zou ik als Hollander nog mee willen gluren naar de zoveelste voorspelbare finale en de eveneens door de commercie geplaveide weg daar naartoe. 

Videoarbitrage
Eerlijk is eerlijk, de KNVB zet haar beste beentje voor in de strijd naar de voorspelbaarheid. In 2016 werd Van Basten nog aanvankelijk weggehoond als Chief Officer for Technical Development. Inmiddels is de door hem zo gewenste videoarbitrage - met wisselend succes - in gebruik en bovendien worden spelregelwijzigingen die hij eerder voorstelde nu geheel of gedeeltelijk door de KNVB omarmd. Want begin maart was de KNVB gastheer van een bijeenkomst waarin de toekomst van het voetbal centraal stond. Onder meer ook andere voetbalbonden en de FIFA waren hierbij aanwezig. Nederland heeft besloten dat het gaat experimenteren met vijf nieuwe regels. Dit zijn: de intrap (in plaats van de ingooi), de selfpass (bij een vrije trap mag een speler de bal voor zichzelf houden), tijdstraffen na een gele kaart, onbeperkt wisselen en de invoering van effectieve speeltijd. 

Met name dat laatste is een zegen voor de neutrale kijker. Want hoewel voetbal als kijksport nog nummer 1 is kan het snel gaan. Zie het bijvoorbeeld bij tennis maar ook bij langebaanschaatsen. Als het lang duurt of er te weinig spektakel is haakt de generatie Z af. Wil men jonge kijkers aan zich binden dan moet deze worden behaagd. Dat kan alleen maar door meer dynamiek en snelheid door te voeren waardoor de kijkende sportliefhebber betrokken blijft van begin tot het eind en de beelden geen bewegend behang blijken. 

Vernieuwing olympische sportprogramma
Het IOC heeft dit inmiddels ook ‘in het snotje’ en zij introduceren derhalve meer en meer sporten die de jeugd aanspreken. Deze sporten worden aantrekkelijk gevonden door hun dynamiek en spektakel. Zo kon men voor de editie van de Olympische Spelen in het Japanse Tokyo, honkbal/softbal, surfen, skateboarden, klimmen en de nationale sport karate nomineren. Door sporten als skateboarden en surfen op te nemen in het olympische sportprogramma hoopt het IOC meer jeugdige generaties aan te spreken. Feitelijk een wervingsactie van het IOC ten behoeve van de jeugdige sportconsument die de olympics anders meer en meer aan zich voorbij laat gaan en de blik helemaal op gaming richt. Door sportmarketeers slim Esports genoemd, maar een tijdverdrijf dat natuurlijk niets met een cardiovasculaire inspanning te maken heeft die voor de meeste sporten op de Spelen zo kenmerkend zijn.

Uit niet-wetenschappelijk onderzoek - een steekproef onder ‘mijn’ studenten - durf ik de stelling wel aan. Er zijn veel consumenten die deze nieuwe sporten weten te waarderen. En het goede nieuws van de Spelen is dat er buiten voetbal vrijwel geen sport is die meer dan de helft van de speeltijd verloren laat gaan. Ze kijken wel linker uit. Zo vaak komen ze niet in beeld.

Relatief onbekende sporten in beeld 
Mede daarom kijk ik uit naar de komende sportzomer. Als het coronavirus geen roet in het eten gooit krijgen we de komende zomermaanden natuurlijk de jaarlijkse zomersportevents als ´de Tour´ en Wimbledon, de Nederlandse editie van de Formule 1, het EK voetbal en ook de Olympische Spelen op de buis. En door de Spelen betekent dit dat er dit jaar opnieuw relatief onbekende sporten als boogschieten, roeien en BMX weer in beeld komen. 

En als de KNVB dan gas op de voorgestelde veranderingen zet dan wordt het ook na verloop van tijd voor de voetbalkijker beter te pruimen. 

Jeroen Weijermars is met Zjerom ondernemer in sportmanagement en sportmarketing. Daarnaast is hij als docent verbonden aan de opleiding Sportkunde van de Haagse Hogeschool en geeft hij daar les op het gebied van sportmanagement, -marketing en -beleid. In zijn vrije tijd is hij lid van het bondsbestuur van het Koninklijk Nederlands Korfbalverbond (KNKV) met als aandachtsgebied marketing en communicatie. In 2014 behaalde hij zijn MBA Sportmanagement bij het Wagner Instituut te Groningen. Voor meer informatie: jeroen.weijermars@zjerom.nl, Twitter, LinkedIn, of www.zjerom.nl