door: Erik Puyt en Coline Elbertsen
Sinds 8 januari is de Sportimpuls 2018 opengesteld. En ook dit jaar zijn er drie deelregelingen om drie specifieke groepen in de samenleving te stimuleren om meer te gaan sporten en bewegen. Eén daarvan is gericht op de jeugd in lage inkomensbuurten (JILIB): een regeling voor wijken waar de sociale cohesie vaak laag is en sport veel minder beoefend wordt. Maar ook waar de urgentie tot het verbeteren van de leefbaarheid en vergroten van de participatie hoog is. Toch was vorig jaar juist deze regeling ondervraagd en dat terwijl daar een grote kans ligt.
Verschil in inkomen leidt tot schokkende verschillen in de wekelijkse sportdeelname. Volgens cijfers van het Mulier Instituut sport bijna driekwart van de hoger opgeleiden (68 procent) wekelijks. Bij lager opgeleiden is dit percentage 35 procent. In stedelijke gebieden zijn de verschillen nog groter, respectievelijk 71 om 29 procent (2011-2015). Het blijkt dat in de afgelopen vijftien jaar de sportdeelname wel is gestegen maar niet of nauwelijks in de lage inkomensbuurten. Daardoor is de kloof deze eeuw dus alleen maar toegenomen.
Maatschappelijke verbondenheid
Schokkend, want sport heeft naast het fysiek bewegen ook een groot sociaal aspect. Sport kan op verschillende gebieden ingezet worden voor het vergroten van de maatschappelijke verbondenheid. Sport en bewegen zijn de meest effectieve instrumenten tot kleinschalige en laagdrempelige netwerken waar mensen zich aan kunnen verbinden.
De missie van Team Sportservice is gericht op het realiseren van een gezonde, vitale en sociale samenleving waarbinnen écht iedereen de kracht van sport en bewegen benut. De uitdaging is om het - in alle gemeenten aanwezige - sportieve kapitaal zo te versterken en ontsluiten dat ingespeeld wordt op de drempels en behoeften van juist die groepen die nu nog niet of onvoldoende bewegen. Deze visie sluit aan bij het vorige week gelanceerde geactualiseerde visiedocument van de Vereniging Sport en Gemeenten (VSG) waarin het begrip sportkapitaal geïntroduceerd en uitgewerkt wordt.
"De buurtsportvereniging kan helpen om drempels, zoals sportaanbod dat niet aansluit vanwege culturele verschillen of een lage ouderbetrokkenheid, weg te nemen"
De BuurtSportVereniging sluit aan bij de behoeften in de wijk
Een bewezen interventie die deze missie onderstreept is de BuurtSportVereniging (BSV). De BSV is er om iedereen, ook de bewoners van lage inkomensbuurten, de kracht van sport en bewegen te laten ervaren en is in 2010 door Team Sportservice gestart. Het helpt gemeenten de participatie en het sportaanbod in achterstandswijken te vergroten en organiseert met de bewoners zelf sportieve activiteiten in de eigen buurt.
De BSV kan helpen om drempels, zoals sportaanbod dat niet aansluit vanwege culturele verschillen of een lage ouderbetrokkenheid, weg te nemen. Zo worden condities gecreëerd (het sportkapitaal zo aangepast) voor een sportaanbod dat beter aansluit bij behoeften. Hierdoor gaan de jeugd én hun ouders niet alleen meer bewegen, maar ook de betrokkenheid met hun wijk wordt vergroot en benut. Samenwerking met alle belangrijke instanties in de wijk is hierbij essentieel, maar input, betrokkenheid, wensen en behoeften van bewoners zijn leidend. De aanpak van de BSV sluit ook aan bij de ontwikkelingen in het sociaal domein waarbij het accent in veel gemeenten ligt op het activeren van kwetsbare groepen en het vergroten en versterken van bewonersinitiatieven.
De BuurtSportVereniging in Uithoorn
Een wijk waar de BuurtSportVereniging echt een verschil heeft gemaakt is de Europarei in Uithoorn. In deze lage inkomensbuurt ervoeren de bewoners een grote afstand tot de openbare ruimte en er was weinig onderlinge betrokkenheid. Ook was de sportparticipatie opvallend laag, maar zo’n twintig procent van de inwoners deed aan sport. Europarei telde drie sportverenigingen, maar die hadden geen leden uit de wijk.
"Doordat iedereen zich samen heeft ingezet voor de wijk zijn in twee jaar tijd zestien verschillende activiteiten georganiseerd voor verschillende doelgroepen"
Om de leefbaarheid te verbeteren en kinderen en jongeren een kans te geven om zich te ontwikkelen zijn bewoners, gemeente en maatschappelijke organisaties hard aan het werk geweest met de BSV Europarei. Maar liefst 21 partners - zoals sportaanbieders, uitvoerings- en netwerkorganisaties, het onderwijs en zes vrijwilligers wonend in Europarei - hebben zich samen ingezet voor de wijk. Team Sportservice leidde het project, zorgde ervoor dat alle belangrijke organisaties betrokken raakten en was veel aanwezig in de wijk. Doordat iedereen zich samen heeft ingezet voor de wijk zijn in twee jaar tijd zestien verschillende activiteiten georganiseerd voor verschillende doelgroepen.
Voortzetting na de impuls
Tijdens de BSV wordt bij de start van alle activiteiten ook direct nagedacht over de condities waaronder ze kunnen worden voorgezet na afloop van de impuls. Ook in Uithoorn, waardoor veel activiteiten nu nog steeds georganiseerd worden.
Zo startte Kickboksschool Team Champ in januari 2016 met aanbod binnen de BSV, maar vanaf september 2016 opereert de kickboksschool zelfstandig. Het heeft maar liefst tweehonderd leden, velen afkomstig uit de wijk. Een groot succes. De kickboksschool is nog steeds nauw betrokken bij het welzijn van de jongeren en zet zich daar sterk voor in. Ook de activiteit ‘Voetbal op zondag’ vindt zijn oorsprong in de BSV. Een groep jongeren van Marokkaanse afkomst organiseerde deze activiteit vanuit de BSV, maar sinds januari 2018 is het een zelfstandige activiteit, getrokken door de jongeren zelf. Zij hebben zich hard gemaakt om een subsidie te regelen en begeleiden het voetbal zelfstandig.
Meer dan sport
Uiteindelijk bleek de BuurtSportVereniging Europarei veel meer dan alleen sport. Het heeft de sociale cohesie, participatie van inwoners, leefbaarheid en talenten van deelnemers vergroot. De gemeente Uithoorn gaf ook aan dat de overlast en ruzies in de wijk merkbaar waren verminderd. Door de BuurtSportVereniging is de leefbaarheid voor kinderen en jongeren in de wijk vergroot en is hen een kans te geboden zich te ontwikkelen. Dit alles is gegenereerd in samenwerking met inwoners van Europarei zelf.
Deadline subsidieaanvraag Sportimpuls: 22 februari a.s.
De BSV is een goed beschreven interventie en staat op de menukaart Sportimpuls. De interventie is de afgelopen jaren bijna veertig keer uitgevoerd waarvan ruim dertig keer in het kader van de Sportimpuls. Lokale sport- en beweegaanbieders kunnen nog tot 22 februari 2018, 14.00 uur bij ZonMw een subsidieaanvraag indienen voor de Sportimpuls Jeugd in lage inkomensbuurten 2018.
Bent u geïnteresseerd in de mogelijkheden die de BuurtSportVereniging kan bieden, neem contact op met Erik Puyt via epuyt@teamsportservice.nl of kijk op www.teamsportservice.nl.
Erik Puyt is sr. Beleidsadviseur bij Team Sportservice en docent/onderzoeker sporteconomie en sportbeleid aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Hij is medeauteur van het boek 'Sportbeleid in Nederland, van vereniging tot rijksoverheid'. In 2009, ver voor de sportimpuls, is hij gestart met de eerste buurtsportverenigingen in zeven achterstandswijken.
Coline Elbertsen is senior medewerker communicatie bij Team Sportservice. Door het delen van o.a. mooie praktijkvoorbeelden en interviews wil zij de positieve effecten van sport en bewegen laten zien.