door: Jeroen Weijermars
Op 17 februari 2017 diende er een kort geding van het Forum voor Democratie tegen de NOS. Onder aanvoering van hun voorman - Thierry Baudet - werd de rechter gevraagd een uitspraak te doen over het feit dat zijn partij niet mag aanschuiven bij het door de NOS georganiseerde lijsttrekkersdebat. Het Forum voor Democratie stelt dat de NOS zijn publieke taak schendt door 'al voor de campagnes waren begonnen, en nog voor de Kiesraad had bepaald wie mag meedoen aan de verkiezingen, te bepalen welke partijen relevant zijn en welke niet.' Vooropgesteld dat ik hier geen enkele politieke voorkeur voor of tegen Baudet en zijn partij wil uitspreken is de stellingname dat de NOS de poortwachter is wat bij hen op zender verschijnt ook voor de sport interessant.
De Nederlandse Omroep Stichting (NOS) is een in de Mediawet1 omschreven publieke omroep, die tot taak heeft het media-aanbod voor de landelijke publieke mediadienst te verzorgen op het gebied van nieuws, sport en evenementen. Gegeven deze taak is het goed eens in te zoomen op de publieke functie die de NOS vervult op het gebied van sport.
"Waarom is de ene sport disproportioneel breder uitgemeten dan de andere sport bij onze NOS?"
Alwéér schaatsen...
Jaarlijks lijkt er sinds november geen weekend voorbij te zijn gegaan waarop het Nederlandse publiek getrakteerd wordt op schaatsen. WK’s, EK’s, NK’s in afstanden, allround of sprint, het is in verschillende varianten allemaal tot ons gekomen. De vraag die ik als argeloze televisiekijker, na weer een weekendje ijstijd - wel stelde: 'wie bepaalt op welke gronden waarom zo'n enorme hoeveelheid schaatsen tot ons komt?'
Ter indicatie: van al het langebaanschaatsen dat in de wereld op de lineaire beeldbuis tot sportkijkers komt wordt zeventig procent uitgezonden in Nederland. De rest van de wereld laat het geheel aan zich voorbijgaan. Waarom dan zoveel schaatsen op de Nederlandse buis? Omdat ik geen aversie tegen schaatsen - en overigens noch tegen andere sporten - heb, wil ik de vraag algemener formuleren: waarom is de ene sport disproportioneel breder uitgemeten dan de andere sport bij onze NOS?
Op de NOS-website onder 'Journalistieke verantwoording' staat redelijk helder beschreven: 'NOS Sport bericht over topsport. Dus over de beste wielrenners, de beste schaatsers, de beste volleyballers enzovoort enzovoort'. Dat doet de NOS niet zomaar. Het is bij Mediawet geregeld en daarom staat er vervolgens op de website: 'Het is onze wettelijke taak om die (top)sport te verslaan.' Waarbij de NOS zelf aangeeft dat zij niet aan sporten voor bepaalde categorieën ‘doet’ dus geen Jeugd Olympische Spelen, geen Gay-games, geen toernooien voor spelers onder de 23, geen amateurvoetbal. Met als uitzondering daarop de gehandicaptensport. De paralympische sport maakt immers, zo staat op de NOS-website te lezen, 'zowel in Nederland als wereldwijd, enorme ontwikkelingen door'. Om met de NOS te spreken: 'Relevanter. Beter. Internationaler. Competitiever.'
"Het gaat mij nu om de publieke taak die bij wet verstrekt is en die moet voorzien in een brede nieuwsvoorziening die betrouwbaar is"
Nog steeds zijn voetbal, schaatsen en wielrennen leading bij onze NOS. En als liefhebber van veel sporten wil ik het voetbal, schaatsen en wielrennen best zien. Maar wetende dat er veel andere sporten zijn die worden beoefend in Nederland wil ik ook graag naar deze andere sporten kunnen kijken. Natuurlijk kan ik daarvoor soms bij de social media-kanalen van de verschillende sporten zelf terecht. Het gaat mij nu om de publieke taak die er bij wet verstrekt is en die er nu juist in moet voorzien dat het Nederlands publiek de beschikking heeft over '… een brede nieuwsvoorziening die betrouwbaar is'.
Meer diversiteit graag
Juist in de breedte laat het aanbod nog te wensen over. Er zijn ruim vijfenzeventig sportbonden aangesloten bij NOC*NSF en dus erkend als sport. En op nationaal niveau is voor iedere sport te zeggen dat het topsport is. Dan kunnen andere kijkers het geen leuke sport vinden - zoals Jaap Stalenburg die recentelijk op Twitter meldde dat wielrennen, voetbal en schaatsen 'grote mensen sporten' zijn en daarmee gemakshalve andere sporten als een soort smurfensport neerzette - is een gegeven. Over smaak valt te twisten.
De realiteit is dat er behoefte is aan meer diversiteit. Ziggo-Sport biedt aanzienlijk meer diversiteit maar is voor niet iedereen beschikbaar. Je moet immers Ziggo-abonnee zijn om Ziggo-sport te kunnen kijken en daarmee is voor de breed georiënteerde sportliefhebber de weg naar de verscheidenheid aan sporten op de nationale zender afgesloten. Dus geen competitieduels basketbal, handbal, korfbal, volleybal voor de niet-Ziggo-abonnee.
Oplettende lezers zullen stellen dat Ziggo-Sport een sportzender is en de NOS niet. Maar daarmee is de disbalans in sportaanbod op de nationale zender niet verklaard; het aantal uren sport waarover wordt beschikt is bij de NOS minder maar dan kan de verdeling nog wel anders.
"Waarom is basketbal op nationaal niveau zelden te zien op de beeldbuis? En waarom komt honkbal er zo bekaaid vanaf?"
Criteria
Dus dan opnieuw de vraag gesteld: wat zijn de gedachten achter de gemaakte keuzes?
Terug naar het schaatsen. Waarom wordt het zo massaal uitgezonden? Is het de omvang van de bond? Met ca. 67.000 leden kan dat het toch niet zijn. Want met die omvang valt de KNSB uit de top tien van grootste takken van sport en zou bijvoorbeeld hockey, turnen, volleybal en ook korfbal aanzienlijk prominenter op de publieke beeldbuis te zien moeten zijn. De mondiale impact? Dat zal het criterium óók niet zijn want langebaanschaatsen laat de rest van de wereld koud.
En waarom is basketbal op nationaal niveau dan zo zelden te zien op de beeldbuis? En waarom komt honkbal er dan zo bekaaid vanaf? Toen ‘onze’ honkballers tijdens het EK van afgelopen zomer de titel binnenhaalden was dit vooral te zien bij – opnieuw – Ziggo en werd dit 22e Europese Kampioenschap voor Nederland met het kenmerkende enthousiasme van voormalig NOS'er Smeets van commentaar voorzien, maar wel bij Ziggo. Ook in een olympische sport als handboogschieten doen we het bovengemiddeld goed en dat is buiten de Olympische Spelen nooit op de buis.
Kijkers blijven 'plakken' na voetbal
Jan de Jong - directeur NOS - gaf vrij recent bij een gastcollege aan studenten sportmarketing bij de Johan Cruyff Academy aan dat bijvoorbeeld het voetbal nodig is om kijkers te trekken voor de andere sporten. Die blijven dan 'plakken' bij die volgende sporten. Maar hé, het scoren voor de kijkcijfers is toch een basisvoorwaarden voor de commerciële zenders? Bij de commerciëlen begrijp ik de redenatie van het halen van hoge kijkcijfers direct. Een commerciële omroep wil nu eenmaal zoveel mogelijk centjes verdienen middels commercials en daar helpt sport bij en zeker de sporten die kijkers trekken. Hoewel de discussie gevoerd wordt of het kijkerspubliek ondertussen niet voetbalmoe is, blijkt voetbal nog steeds ‘buitencategorie’. Wanneer het gespeeld wordt of wanneer er over gesproken wordt dan wemelt het van de kijkers. Voor een commerciële zender dus bijzonder aantrekkelijk. De NOS zou zich aan de kijkcijfers niets gelegen moeten liggen.
"Onze NOS is in het leven geroepen voor de diversiteit, en dat wat door andere omroeporganisaties niet gecoverd werd. De ‘vergeten sporten’ in dit geval"
Een tegenwerping kan zijn dat er niemand zit te wachten op een potje handbal of zoiets? Zo'n argument leek vorig jaar nog legitiem. Inmiddels blijkt dat er ook kijkerspubliek is voor andere sporten. Niet massaal veel. Geen miljoenen maar wel enige honderdduizenden. Bovendien was onze NOS in het leven geroepen voor de diversiteit, en dat wat door andere omroeporganisaties niet gecoverd werd. De ‘vergeten sporten’ in dit geval. Dat maakt het zo wrang dat, toen er alweer een weekend schaatsen achter de rug was, Mark Versteegh en Jan de Jong op Twitter2 jubelden dat er weer massaal gekeken was. Dat klonk voor mij toch een beetje als de kiprestauranteigenaar die als voor- hoofd- en nagerecht kip op je bord legt en vervolgens bijna verrast klinkt dat er zoveel kip gegeten wordt.
Het is tijd voor meer diversiteit op de menukaart die televisiegids heet. Vernieuwing is gewenst. Omdat de tijd er rijp voor is, omdat het sportgeïnteresseerde kijkerspubliek er recht op heeft en omdat het de plicht is van de Nederlandse Omroepstichting. Zij zijn immers de poortwachter van het sportaanbod op de publieke zender. Dus... in naam van de sport, doe open de poort!
Noten:
1. Mediawet
2. Tweet Mark Versteegen
Jeroen Weijermars is met Zjerom ondernemer in sportmanagement en sportmarketing. Daarnaast is hij als docent verbonden aan de Johan Cruyff Academy en geeft hij daar les op het gebied van sportmanagement, -marketing en -media. In zijn vrije tijd is hij lid van het bondsbestuur van het Koninklijk Nederlands Korfbalverbond (KNKV) met als aandachtsgebied marketing en communicatie. In 2014 behaalde hij zijn MBA Sportmanagement bij het Wagner Instituut te Groningen. Voor meer informatie: jeroen.weijermars@zjerom.nl, Twitter, Linkedin of www.zjerom.nl