door: Mark Ouendag

Woensdag 21 september was een unieke dag in de vaderlandse voetbalhistorie. Onder luid applaus deed de videoscheidsrechter zijn intrede in het voetbal tijdens de bekerwedstrijd Ajax-Willem II. Het leverde direct een spraakmakend moment op, toen scheidsrechter Makkelie Willem II-speler Kali eerst geel gaf en dat op advies van collega van Boekel achter de tv-schermen terecht in rood veranderde. Juichende tweets uit het KNVB-kamp, veel enthousiaste reacties in de kranten, de introductie van de videoref was een succes. Toch? Voorop staat dat het goed is dat deze technische hulpmiddelen nu, net als in vele andere sporten, ook eindelijk in het voetbal worden geïntroduceerd. Maar juist van die andere sporten kunnen we leren dat het geheim van succesvolle video-arbitrage niet ligt in het gebruik van videobeelden an sich, maar veel meer in de wijze waarop de videoscheidsrechter betrokken wordt. Daar valt in het voetbal nog een wereld te winnen.

Haarlem, voorjaar 2016. Samen met ongeveer vijftien collega-KNVB-scheidsrechters volg ik in het clubgebouw van de Koninklijke HFC de scheidsrechtercursus SOII. Het thema van de avond is het verschil tussen onvoorzichtige overtredingen, onbesuisde overtredingen en overtredingen met buitensporige inzet, oftewel het verschil tussen geen kaart, geel of rood. Met z’n allen turen we naar het beamerscherm, waarop de docent een aantal beelden uit de eredivisie laat zien van een wedstrijd tussen Roda JC en ADO Den Haag.

'ROOD!', roept een van de collega’s direct bij het tonen van een pittige overtreding. 'Ik weet het niet', zegt zijn buurman na het zien van de slow-motion. 'Mag ik het nog eens zien?' 'Hij is wel veel te laat, maar hij houdt wel in', stelt een derde; 'ik zou geel geven, denk ik'. Daar zitten we dan. Vijftien scheidsrechters bij elkaar, die alle tijd hebben om de beelden vijf, zes, zeven keer te bekijken, maar we komen er niet uit.

Interpretatieruimte
Dat lijkt misschien vreemd, maar dat is het eigenlijk niet. De interpretatieruimte voor een scheidsrechter in het voetbal is, meer dan bijna in welke sport ook, nu eenmaal groot. Opzettelijk hands of niet? Geel of rood? Er zit altijd een deel interpretatie van de scheidsrechter bij. Bij die interpretatie gebruikt een goede scheidsrechter alle informatie die hem ter beschikking staat. Een korte woordenwisseling tussen twee spelers vlak voor een overtreding, de sfeer op het veld die venijniger wordt, of juist heel ontspannen is, het is nog maar een klein voorbeeld van factoren die meespelen bij de vraag of een gele kaart nodig is of niet.

Factoren die je juist alleen maar kunt meenemen als je daadwerkelijk op het veld staat, tussen de spelers. Wedstrijdmanagement noemen we dat. De scheidsrechter past niet alleen de spelregels toe, maar leidt en begeleidt ook de wedstrijd, met alle instrumenten die hij daartoe heeft. De spelregels zijn daarvan de belangrijkste, maar zeker niet de enige. Het zou goed zijn om het instrument van de videoscheidsrechter en de verantwoordelijkheid voor de toepassing daarvan, dan ook bij de scheidsrechter, de wedstrijdmanager te leggen.

Andere sporten
Ook in andere sporten werkt het op die manier. Het nemen van moeilijk interpreteerbare beslissingen op basis van videobeelden in bijvoorbeeld het hockey, het rugby en het volleybal kent vier gemeenschappelijke uitgangspunten die de regie bij de scheidsrechter houden:

• De videoscheidsrechter worden alleen geraadpleegd wanneer er een duidelijke vraag is van spelers of scheidsrechter.
• Wanneer de videoscheidsrechter geraadpleegd wordt, heeft deze ook alle tijd om een zorgvuldige beslissing te nemen.
• Wanneer de videoscheidsrechter geraadpleegd wordt, dan is dat voor spelers, scheidsrechter, begeleiders en supporters duidelijk.
• Indien er geen duidelijke reden is om het oorspronkelijke oordeel van de scheidsrechter te wijzigen, dan wordt dat oordeel gehandhaafd.

Op die manier wordt voorkomen dat de videoscheidsrechter zich op allerlei momenten, te pas en te onpas met het spel bemoeit, zonder daarbij over de informatie te beschikken die een scheidsrechter op het veld wel heeft. De videoscheidsrechter geeft zijn oordeel binnen de duidelijke kaders van de gestelde vraag en pas als er duidelijk overtuigend bewijs is gevonden om het oordeel van de scheidsrechter te wijzigen gebeurt dat.

Doordat er duidelijk de tijd wordt genomen voor het oordeel van de videoscheidsrechter is er bovendien sprake van openheid en transparantie en bovenal voldoende tijd om de juiste beslissing te nemen. Het is een formule die in deze sporten zijn succes meer dan bewezen heeft. Met name in het hockey en het rugby is de videoscheidsrechter inmiddels een soepel werkend, volledig geaccepteerd hulpmiddel, dat nauwelijks discussie oproept.

Meer verwarring en onduidelijkheid
In het voetbal koos men voor een heel andere vorm. De videoscheidsrechter kan naar eigen inzicht inbreken op de communicatielijn van zijn collega’s op het veld. Het spel wordt daar niet voor iedereen zichtbaar voor stilgelegd, maar het moet snel tussendoor. Ik vind die keuze volstrekt onbegrijpelijk. Kennelijk gelooft men niet dat een harmonieus systeem waarin scheidsrechters en spelers samen de videoscheidsrechter raadplegen op een manier die voor televisiekijkers en supporters in het stadion inzichtelijk is in het voetbal kan werken. De videoscheidsrechter nam in het duel Ajax – Willem II weliswaar de juiste beslissing door Kali te laten wegsturen, maar de discussie na afloop toont overtuigend aan dat zijn rol zeer onduidelijk gedefinieerd is.

Bovendien is de bijdrage van de videoscheidsrechter in het huidige model zeer ondoorzichtig en niet transparant. Het kan dan ook niet anders dan dat de maatregel op deze manier alleen maar tot meer discussie en verwarring leidt. Het zal tijd worden dat technische hulpmiddelen een meer nadrukkelijk rol gaan spelen in het voetbal. Op deze manier is de videoscheidsrechter echter vooral een nieuw voorbeeld van de minachting van de eigen verantwoordelijkheid van spelers en scheidsrechters om er samen iets moois van te maken. Dat kan zomaar het voortijdige einde van een in potentie prachtig middel betekenen en dat zou heel zonde zijn. Leren van andere sporten dus, voordat het te laat is!

Mark Ouendag is afgestudeerd aan de opleiding Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht en werkt tegenwoordig als management trainee in Amsterdam. In het weekend is hij fulltime op het voetbalveld te vinden, als scheidsrechter voor de KNVB in de zondag 3e klasse en als jeugdtrainer en scheidsrechterscoördinator bij v.v. 't Goy in de gemeente Houten. Daarnaast schrijft hij columns voor de scheidsrechterswebsite van de KNVB.