door: Leo Aquina | 17 september 2015

“Het verband tussen bewegen en het cognitieve functioneren is een hot item. Iedereen zegt dat het er is, maar niemand weet precies hoe het in elkaar zit”, zegt Geert Savelsbergh. De hoogleraar bewegingswetenschappen aan de Vrije Universiteit hoopt er meer over te weten te komen via een langlopend onderzoek op het Hervormd Lyceum Zuid in Amsterdam. Daar beginnen 28 brugklasleerlingen dit schooljaar elke schooldag met een sportuur. Savelsbergh en zijn collega’s kijken verder dan het effect hiervan op alleen de rapportcijfers, zij onderzoeken ook in hoeverre het sportuur de leerhouding van de kinderen beïnvloedt.

Voor het onderzoek naar de leerhouding riep Savelsbergh de hulp in van zijn collega Nienke van Atteveldt, die als neurowetenschapper aan de faculteit der gedrags- en bewegingswetenschappen aan de VU verbonden is.

“Dit is nog niet eerder onderzocht”, vertelt Van Atteveldt. “Er wordt vaak beweerd dat bewegen goed is voor de schoolresultaten. Wij zijn vooral op zoek naar wat daar dan achter zit. Je kunt leerlingen grofweg verdelen in twee categorieën: leerlingen met een vaste mindset en leerlingen met een groei-mindset. In het eerste geval zien leerlingen hun intelligentie als iets dat vastligt, waar zij zelf geen invloed op hebben. Bij een groei-mindset geloven leerlingen dat zij zelf invloed hebben op hun ontwikkeling en dat zij kunnen groeien als zij er zelf aan werken.”

Houding beïnvloeden
Met het sportuur hopen de wetenschappers die leerhouding te kunnen beïnvloeden. Van Atteveldt: “Sporten is bij uitstek iets waarbij je ziet dat je beter wordt als je je best doet. Als kinderen iedere dag met een uur sport beginnen, komen zij misschien wel meer in die goede mindset.”

De cognitieve vooruitgang van de leerlingen is relatief makkelijk te meten door middel van de reguliere toetsen waaraan zij op school worden onderworpen, maar hoe meten de onderzoekers eventuele veranderingen in de leerhouding? Van Atteveldt: “Dat doen we met vragenlijsten, waarin leerlingen antwoord moeten geven op allerlei stellingen. Bijvoorbeeld: ‘Ik kan er maar weinig aan veranderen hoe intelligent ik ben’. Om tot betrouwbare resultaten te komen hebben we natuurlijk allerlei verschillende vragen in verschillende varianten.”

Controlegroep
Het idee om brugklasleerlingen elke dag te laten beginnen met een sportuur kwam van de schoolleiding op het Hervormd Lyceum Zuid. Savelsbergh werkte eerder samen met gymdocent Ronald Mijzen bij de ontwikkeling van het Athletics Skill Model. “Ronald wilde in dat eerste sportuur graag werken met het Athletics Skill Model en zo raakte ik er ook bij betrokken”, vertelt Savelsbergh. “Het was een prachtige gelegenheid om onderzoek te doen naar de relatie tussen bewegen en de cognitieve ontwikkeling.”

Er doen 28 leerlingen mee aan het sportuur en Savelsbergh gebruikt de overige brugklasleerlingen op het Hervormd Lyceum Zuid als controlegroep. “Het zijn allemaal leerlingen met een havo/vwo-advies. Er zijn geen verschillen tussen de leerlingen die wel meedoen aan het sportuur en de leerlingen die er niet aan meedoen, daardoor kunnen we een goede vergelijking maken.”

De leerlingen die met het sportuur beginnen krijgen niet meer gymles dan de andere leerlingen. “Het grote verschil zit hem in het tijdstip en de inhoud van de gymlessen”, vertelt Savelsbergh. “De leerlingen die meedoen met het sportuur krijgen iedere lesdag het eerste uur gymles volgens het Athletics Skill Model, terwijl de andere leerlingen twee keer per week reguliere gymles krijgen.”

Vooroordeel
Het ligt voor de hand dat onderzoekers van de faculteit bewegingswetenschappen graag een verband zien tussen bewegen en cognitieve prestaties. In hoeverre zijn de onderzoekers bevooroordeeld? “Iedere onderzoeker gaat op zoek naar een verband dat hij graag wil vinden, maar dat wil nog niet zeggen dat je dat ook altijd vindt. Daarom doen we onderzoek met controlegroepen en kijken we naar meetbare variabelen. Het kan zeker dat we aan het eind van dit onderzoek moeten constateren dat het sportuur niet heeft bijgedragen aan de leerhouding of de cognitieve ontwikkeling.”

Savelsbergh en zijn collega’s gaan bij het trekken van conclusies in ieder geval niet over één nacht ijs. De looptijd van het onderzoek is drie jaar. “We doen nu in september de eerste metingen en in januari volgt een tweede serie. Dan kunnen we de eerste voorzichtige conclusies trekken. Maar we vragen ons natuurlijk vooral af wat de effecten op de lange termijn zullen zijn en daar hopen we over drie jaar echt iets zinnigs over te kunnen zeggen.”